Η Μαρία Γκασούκα είναι ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου του Πανεπιστήμιου Αιγαίου.
Διετέλεσε αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης/Αυτοδιοίκησης και διευθύντρια του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης. Είναι συγγραφέας είκοσι πέντε βιβλίων που εκδόθηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό στο πεδίο του Φύλου και του Πολιτισμού. Έχει δημοσιεύσει πλήθος σχετικών επιστημονικών άρθρων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ενώ κείμενά της έχουν μεταφραστεί στα Τουρκικά και στα Ισπανικά. Έχει σχεδιάσει, υλοποιήσει και αξιολογήσει σημαντικό αριθμό έμφυλων Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Κοινοτικών Πρωτοβουλιών.
Είναι η συντάκτρια του «Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2007-2013» της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μαζί με την καθηγήτρια Μαριάνθη Γεωργαλλίδου συνέγραψαν τους «Οδηγούς Χρήσης μη Σεξιστικής Γλώσσας στα Δημόσια Έγγραφα» της Ελλάδας και της Κύπρου. Υπήρξε πρόεδρος της ομάδας εργασίας του Υπουργείου Εσωτερικών για τη διαμόρφωση του Σ.Ν. για την Ουσιαστική Ισότητα.
Από το 2002 έως το 2024 ήταν πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Παρατηρητηρίου Ισότητας Κύπρου (ΠΙΚ), καθώς και εξωτερική συνεργάτρια του EIGE. Διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μέλος της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών, όπως και του Δικτύου Γυναικών Συγγραφέων κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών «Η φωνή της».
Υπήρξε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς και πρόσφατα, ανακοινώθηκε το όνομά της ανάμεσα στα μέλη του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου για την Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, του τέως πρωθυπουργού, κ. Αλέξη Τσίπρα.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε προς τη “δ” μιλάει για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, τις γυναικοκτονίες που αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια και το κενό στη νομοθεσία, αλλά και για τον κ. Τσίπρα και την συμμετοχή της στο Ινστιτούτο.
• Κυρία Γκασούκα, με αφορμή την 25η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, διαπιστώνουμε ότι οι αριθμοί των περιστατικών της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και οι γυναικοκτονίες, συνεχώς ανεβαίνουν. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Η αλήθεια είναι ότι τα στοιχεία που δίνει και η αστυνομία, είναι τρομακτικά. Να σας πω ενδεικτικά σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία ότι έχουν γίνει πάνω από 12.000 συλλήψεις για περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, μέσα σε έναν χρόνο ενώ τα θύματα των γυναικοκτονιών μόνον για φέτος ξεπερνούν τα 10. Επιπλέον, έχει σημασία να δούμε την ποικιλία των τύπων της βίας που χρησιμοποιείται. Τι σκέφτεται καθένας και τι εφαρμόζει. Το Ινστιτούτο της Unisef στην Φλωρεντία, δηλώνει ότι προσπαθούν να τυποποιήσουν τα είδη της βίας κατά των γυναικών, και δεν μπορούν –διότι πάντοτε έρχονται νέοι θύτες είτε νέοι κακοποιητές, οι οποίοι εφαρμόζουν καινούργιες και… ευφάνταστες μορφές βίας. Είναι πολύ δυσάρεστη η κατάσταση και ακόμη πιο δυσάρεστο είναι το γεγονός πως δεν υπάρχει βούληση να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Κι αυτό γιατί χρειάζονται εφαρμοσμένες πολιτικές. Για να αντιμετωπίσουμε την βία που συνδέεται με το φύλο, απαιτείται ένα εθνικό σχέδιο δράσης, καθώς είναι ένα πρόβλημα πολυπαραγοντικό. Χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση και μακροχρόνιο σχεδιασμό σε σχέση με την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την ευαισθητοποίηση του κόσμου. Δυστυχώς, δεν υπάρχει τέτοιο εθνικό σχέδιο δράσης στην Ελλάδα, την ώρα που μας εγκαλούν οι εθνικοί οργανισμοί.
• Από την άλλη, μέχρι σήμερα, παρά τους αγώνες των γυναικείων οργανώσεων, δεν έχει γίνει τίποτα για να καθιερωθεί νομικά ο όρος “γυναικοκτονία”.
Είναι πια μια ιστορία που δείχνει το έλλειμμα κατανόησης ακόμη και εκ μέρους σοβαρών νομικών της χώρας. Δεν κατανοούν το είδος του εγκλήματος. Πρόκειται για ακραία έκφραση πατριαρχίας. Είναι ένα σεξιστικό, τιμωρητικό έγκλημα γιατί παραβιάζονται τα πατριαρχικά πρότυπα. Αυτό δεν συνδέεται με τις άλλες ανθρωποκτονίες. Γι’ αυτό επιμένουμε σε αυτό τον όρο. Ειδάλλως, βρίσκουν τρόπους να επιβιώσουν νομικά τερτίπια και ισχυρισμοί για πρότερο έντιμο βίο του δράστη για καλύτερη μεταχείριση κ.λπ. Η γυναικοκτονία είναι το τέλος μια πορείας, ενός εκκρεμούς που ξεκινάει από τον απλό βίαιο λόγο και φτάνει στο έγκλημα.
Επιπλέον, λένε ότι ήταν “εν βρασμώ ψυχής”. Με αυτή την λογική, πόσες γυναίκες βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση και δεν δολοφονούν;
Συνεπώς, πρέπει να ενταχθεί στο νομικό κώδικα και να μην υπάρχουν αυτού του είδους τα επιχειρήματα για τους δράστες. Από την άλλη, η αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως σεξιστικού, τιμωρητικού, πατριαρχικού εγκλήματος, διαπαιδαγωγεί την κοινωνία, τον νομικό κόσμο.
• Και με όλα αυτά, συνεχίζεται η κατάσταση χωρίς να υπάρχει η σωστή αντιμετώπιση ενώ το υπουργείο Δικαιοσύνης, επιμένει ότι η γυναικοκτονία, καλύπτεται –σε νομικό πλαίσιο- από την ανθρωποκτονία.
Διότι θέλει πόρους. Κανείς δεν έβαλε στους συλλογισμούς και στον προγραμματισμό της κυβέρνησης αυτό το θέμα. Δεν λύνεται το πρόβλημα χωρίς χρηματοδότηση και εκπαίδευση. Χρειαζόμαστε γενικευμένη επιμόρφωση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων (ανάμεσά τους και των νομικών, των εκπαιδευτικών). Ο συγκεκριμένος υπουργός Δικαιοσύνης, αρνείται κάθε συνάντηση με τις γυναικείες οργανώσεις εδώ και χρόνια. Είναι απαράδεκτος. Αρνείται να ακούσει τις προτάσεις των γυναικών, των φορέων, ακόμη και των γονιών των δολοφονημένων. Όταν δολοφονούνται οι γυναίκες, δεν είναι πάντα ανθρωποκτονία. Άλλο είναι η δολοφονία στο πλαίσιο μιας δολοφονικής επίθεσης και άλλο η γυναικοκτονία όπου υπάρχει συγκεκριμένη πρόθεση. Την σκοτώνει επειδή είναι γυναίκα, εξαιτίας του φύλου της που δεν υπακούει στα προτάγματα της πατριαρχίας του άνδρα – αφέντη. Γι’ αυτό πρέπει να μπει ο όρος και όχι για μεγαλύτερες ποινές. Η Ιταλία, μόλις πρόσφατα αναγνώρισε τον όρο γυναικοκτονία ενώ έχει προηγηθεί η Κύπρος στην Ευρώπη. Εμείς στην Ελλάδα, είμαστε ακόμη πίσω. Χρειάζονται εργαλεία, έρευνες για να έχουμε στα χέρια μας.
• Θα ήθελα να σας ρωτήσω για τη συμμετοχή σας στο Επιστημονικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου για την Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, του τέως πρωθυπουργού, κ. Αλέξη Τσίπρα. Πώς βλέπετε την επιστροφή του;
Το Επιστημονικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου για την Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, του τέως πρωθυπουργού, κ. Αλέξη Τσίπρα, είναι ένας επιστημονικός φορέας, δημόσιου χαρακτήρα και χρηματοδοτείται όπως τα ινστιτούτα και ιδρύματα όλων των διατελεσάντων πρωθυπουργών (Παπανδρέου, Καραμανλή). Μία πολύ σημαντική ομάδα επιστημόνων γυναικών και ανδρών, απαρτίζουν το Επιστημονικό Συμβούλιο. έχω την τιμή και την χαρά να συμμετέχω. Αποδέχτηκα με πολύ περηφάνια αυτή την πρόταση. Δουλεύουμε με στόχο συγκεκριμένες πολιτικές για όλα τα θέματα που θα μπουν στο δημόσιο διάλογο.
Από εκεί και πέρα, για την επιστροφή του Αλέξη μπορώ να τοποθετηθώ επί προσωπικού. Εύχομαι να γυρίσει, να μπει μπροστά γιατί κατά την δική μου, ταπεινή γνώμη είναι ο μόνος που μπορεί να συσπειρώσει τις πιο προοδευτικές δυνάμεις και της Αριστεράς και ευρύτερα, για να αντιμετωπίσει αυτή την λαίλαπα, την κοινωνική αποσύνθεση που ζούμε όλοι τα τελευταία χρόνια.
