Από την 3η Σεπτεμβρίου 1943 οπότε η Ιταλία έσπασε τους δεσμούς της με τη Γερμανία και τάχθηκε με το μέρος των Συμμάχων προκειμένου να διασώσει ότι μπορούσε από τις διάσπαρτες δυνάμεις της σε όλη τη Μεσόγειο, άρχισε και η αντίστροφη μέτρηση για τη μάχη της Λέρου. Πέρασε στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που έγινε σε ελληνικό νησί το οποίο όμως, όπως και όλα τα Δωδεκάνησα από το 1912 ανήκαν στην Ιταλία.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1943, δηλαδή, δύο εβδομάδες μετά την αλλαγή στρατοπέδου των Ιταλών και την εγκατάλειψη του Άξονα, περίπου 4.000 Βρετανοί έφτασαν στη Λέρο για να ενισχύσουν τους 6.000 Ιταλούς. Οι άλλοτε εχθροί είναι πλέον σύμμαχοι κατά του κοινού εχθρού που δεν είναι άλλος από τη ναζιστική Γερμανία.
Η Λέρος δεν είχε πάρει άδικα τον χαρακτηρισμό το Γιλβραρτάρ του Αιγαίου. Η τοποθεσία της ήταν τόσο σημαντική που μπορούσε να λειτουργήσει ως ναυτική και στρατιωτική βάση ελέγχου, επιχειρήσεων και ανεφοδιασμού, ολόκληρου του Αιγαίου, όπως ακριβώς το Γιβραλτάρ στην είσοδο της Μεσογείου. Η Λέρος διέθετε έναν από τους μεγαλύτερους και ασφαλέστερους φυσικούς κόλπους της Ανατολικής Μεσογείου, τον κόλπο του Λακκίου. Λόγω του φυσικού του βάθους και της μορφολογίας του, μπορούσε να φιλοξενήσει μεγάλο αριθμό πλοίων, πολεμικών στόλων και υποβρυχίων. Ηταν το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι μετά από αυτό της Σούδας στην Κρήτη και οι μάχες που κράτησαν για 50 ημέρες θεωρούνται οι πιο σκληρές μετά τη Μάχη της Κρήτης.
Όταν τα Δωδεκάνησα πέρασαν υπό ιταλική κατοχή (1912–1943), οι Ιταλοί αναγνώρισαν αμέσως τη στρατηγική σημασία της Λέρου και ανέπτυξαν εκεί μια από τις ισχυρότερες ναυτικές βάσεις της Μεσογείου. Έκτισαν λιμενικές εγκαταστάσεις, οχυρώσεις, πυροβολεία, υπόγεια καταφύγια, αντιαεροπορικά και παράκτια πυροβολεία μέχρι και το πρωτοποριακό αερόφωνο καθιστώντας τη Λέρο φρούριο πρώτης γραμμής. Αυτή η οχύρωση ήταν η αιτία που οι Σύμμαχοι την αποκαλούσαν «Γιβραλτάρ». Οι στρατηγοί της εποχής παραδέχονταν πως όποιος ελέγχει τη Λέρο, ελέγχει το πέρασμα προς την Ανατολική Μεσόγειο. Έτσι μόλις η Ιταλία άλλαξε στρατόπεδο, η Βρετανία έσπευσε να την βοηθήσει, όμως, η Γερμανία γνώριζε πολύ καλά τα πλάνα των Συμμάχων και είχε τα δικά της σχέδια…
Δύναμη 10.000 ανδρών
Μετά την άφιξη των Βρετανών η συνολική δύναμη των συμμάχων στο νησί ήταν 10.000 στρατιώτες και καλά οχυρωμένες εγκαταστάσεις που όμως οι Γερμανοί είχαν αποφασίσει να διασπάσουν και να διαλύσουν με κάθε κόστος. Στις γερμανικές επιχειρήσεις συμμετείχαν περισσότεροι από 2.500 άνδρες ενώ το σύνολο της αεροπορικής δύναμης της Γερμανίας στη Μεσόγειο είχε συγκεντρωθεί «πάνω» από τη Λέρο. Καθημερινά γίνονταν επιχειρήσεις από το γερμανοκρατούμενο αεροδρόμιο του Τατοΐου. Οι επιθέσεις καθέτου εφορμήσεως των Ju-88 και Stuka δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Εφιάλτης για τους Έλληνες
Όσο για τους δύσμοιρους κατοίκους του νησιού; Για 40 ημέρες, από τις 6 Οκτωβρίου που ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες, μέχρι 16 Νοεμβρίου που οι Ιταλοί και οι Βρετανοί παραδόθηκαν άνευ όρων, έζησαν τον απόλυτο εφιάλτη. Από τους 7.800 κατοίκους του νησιού πάνω από 300 έχασαν τη ζωή τους από τους βομβαρδισμούς. Το 70% των σπιτιών του νησιού ισοπεδώθηκαν, ενώ χιλιάδες αναγκάστηκαν να βρουν καταφύγιο σε σπηλιές και αυτοσχέδια καταφύγια.
Ο προάγγελος της καταιγίδας
Η πρώτη πράξη του δράματος γράφτηκε στις 6 Οκτωβρίου 1943. Σμήνη γερμανικών βομβαρδιστικών Ju-88 και Stuka εμφανίστηκαν πάνω από το νησί, σφυροκοπώντας αποθήκες, παράκτιες πυροβολαρχίες, οχυρά αλλά και πολεμικά πλοία των Συμμάχων που ήταν αγκυροβολημένα στο Λακκί. Δυστυχώς, τα πρώτα θύματα ήταν άμαχοι, γυναίκες και παιδιά που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους. Οι Βρετανοί και Ιταλοί υπερασπιστές της Λέρου άνοιξαν αντιαεροπορικά πυρ, ενώ τα περιπολικά πλοία προσπάθησαν να απωθήσουν μικρές γερμανικές ναυτικές μονάδες που επιχειρούσαν απόβαση, αλλά δέχονται επίθεση από τα γερμανικά αεροσκάφη.
«Ο ουρανός μαύρισε. Ο ήχος των αεροπλάνων έσκιζε τα αυτιά μας και οι βόμβες έπεφταν παντού. Τρέχαμε στα υπόγεια και στα σπήλαια για να σωθούμε. Δεν ξέραμε αν θα ξημερώσουμε ζωντανοί», είπε η Αναστασία Κ., 17 ετών τότε, από τον Πλάτανο Λέρου.
Η απώλεια του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα»
Το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» που ανήκε στο Πολεμικό Ναυτικό της Ελλάδας και είχε προσχωρήσει στη δύναμη των Συμμάχων ήταν η πρώτη μεγάλη απώλεια. Δεν «χάθηκε» στη Μάλτα (αν και έδρασε πολλές φορές εκεί) όπως διέδωσαν αρχικά οι Γερμανοί αλλά στη Λέρο. Ο Τύπος στην Αθήνα στις 9 Οκτωβρίου 1943 έγραψε σε… μονόστηλα πως βυθίστηκε το «Βασίλισσα Όλγα» στη Μάλτα. Η απώλεια ήταν τεράστια για το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Το ελληνικό αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» πρωτοστάτησε στην απόβαση στη Σικελία και σε άλλες μάχες κατά των Ιταλών και για πρώτη φορά βρίσκονταν μαζί τους Ιταλούς. Είχε σταλθεί στην ιταλοκρατούμενη Λέρο για να ενισχύσει τη συμμαχική δύναμη. Έφτασε στη Λέρο στις 17 Σεπτεμβρίου 1943 μαζί με το βρετανικό αντιτορπιλικό HMS Intrepid. Λέγεται πως νωρίτερα αμφότερα είχαν επιτεθεί σε γερμανική νηοπομπή, κοντά στην Αστυπάλαια, με αποτέλεσμα τη βύθιση των φορτηγών πλοίων Paula και Ρluto και αυτό ήταν κάτι που δεν ξέχασαν οι Γερμανοί.
Χάθηκαν 72 ναύτες και ο κυβερνήτης
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1943, ενώ το «Βασίλισσα Όλγα» βρισκόταν αγκυροβολημένο στον όρμο του Λακκίου, δέχθηκε αιφνιδιαστική επίθεση από γερμανικά καταδυτικά βομβαρδιστικά Junkers Ju 88. Το πλοίο επλήγη καίρια από βόμβες, ανετράπη και βυθίστηκε μέσα σε λίγα λεπτά. Η καταστροφή ήταν μεγάλη. Από το πλήρωμα των περίπου 180 ανδρών, 72 σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και ο κυβερνήτης, πλοίαρχος Γεώργιος Μπασδέκης. Οι υπόλοιποι διασώθηκαν από κατοίκους και βρετανικές δυνάμεις.
Το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» έγινε σύμβολο αυτοθυσίας και ανδρείας του Πολεμικού Ναυτικού. Η συμμετοχή του σε κρίσιμες επιχειρήσεις και ο ηρωικός του επίλογος στη Λέρο το καθιστούν ένα από τα πιο ένδοξα πλοία της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Σήμερα, το όνομά του τιμάται σε ναυτικές βάσεις, και τμήματά του έχουν ανελκυστεί ως μνημείο πεσόντων.
Πηγή: ethnos.gr
