Πεντακόσια χρόνια μακριά από την πατρίδα. Πεντακόσια χρόνια εξορίας, προσφυγιάς, σιωπηλής προσευχής. Και όμως, η Παναγία Ελεημονήτρια, η Παναγία της προσφυγιάς, δεν ξεχάστηκε ποτέ. Ζούσε στη μνήμη. Αναπαυόταν στην καρδιά εκείνων που την πήραν μαζί τους. Και σήμερα, επιστρέφει στον τόπο Της.
Η επιστροφή αυτή δεν είναι τυχαία. Είναι καρπός πίστης, συγκίνησης και αγάπης. Είναι αποτέλεσμα της βαθιάς ιστορικής συνείδησης του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ρόδου κ. Κυρίλλου, που ενέπνευσε το όραμα της επιστροφής αυτής της θαυματουργής εικόνας στον τόπο, όπου ανήκει. Είναι η πρωτοβουλία του π. Νεκταρίου Κάνια, εφημέριου του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων, που άνοιξε τον δρόμο για την ανέγερση του παρεκκλησίου και «γεννήθηκε» μέσα στην πανδημία από την πρόθεση πιστού να αφιερώσει στην Παναγία.
Ένα όνειρο γεννιέται μέσα στην πανδημία
«Όλα ξεκίνησαν την περίοδο της πανδημίας», διηγείται ο πατήρ Νεκτάριος, «όταν, παρά τους περιορισμούς, στις μεγάλες γιορτές η εκκλησία ήταν κατάμεστη από πιστούς. Ήρθε τότε ένας ταπεινός άνθρωπος και μας ζήτησε να φτιάξουμε ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία». Αυτό το αίτημα στάθηκε αφορμή να αποκαλυφθεί κάτι βαθύτερο. Ένας ενορίτης, γνώστης της Αρχαιολογίας, μίλησε για ένα μυστικό που κρυβόταν κάτω από το πλακοστρωμένο δάπεδο του ναού, δυτικά του Ιερού. Εκεί, κάτω από τα βήματα των σημερινών πιστών, υπήρχαν αγιογραφίες, παλαιά θεμέλια, ένα παρελθόν θαμμένο αλλά ζωντανό. Μια μικρή τομή έφερε στο φως βοτσαλωτά και τα όρια ενός παλιού ναού. Με τη βοήθεια του αρχιτέκτονα Γιώργου Καραβελάτζη, ξεκίνησε ένας αγώνας να αναστηλωθεί όχι απλώς ένα κτίσμα, αλλά η ίδια η ιστορική και πνευματική ταυτότητα του τόπου. Το σχέδιο εγκρίθηκε από όλες τις αρμόδιες αρχές – Αρχαιολογία, Πολεοδομία, ΥΔΟΜ Κρήτης. Σήμερα, η άδεια υπάρχει. Το έργο είναι έτοιμο να ξεκινήσει. Το όνομα του παρεκκλησίου δεν ήταν επιλογή. Ήταν δώρο. Εμπνευσμένο από τον ίδιο τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Κύριλλο, άνθρωπο με βαθιά γνώση της ιστορίας της Ρόδου, βαθύ σεβασμό στις μνήμες της και άσβεστη αγάπη για τον λαό της. «Το όνομα μας χαρίστηκε», λέει με συγκίνηση ο πατήρ Νεκτάριος. Το παρεκκλήσι της Παναγίας Ελεημονήτριας θα ανεγερθεί με πορόλιθο, στον παραδοσιακό αρχιτεκτονικό τύπο της εποχής και θα είναι σχεδόν ενοποιημένο με τον Ιερό Ναό των Αγίων Αναργύρων.
Η ιστορία πίσω από την εικόνα
Η εικόνα της Παναγίας Ελεημονήτριας είναι βυζαντινή, αρχών 14ου αιώνα. Έχει τις ρίζες της στη Ρόδο, στον αρχικό ναό της εκτός των τειχών, κοντά στο σημείο που σήμερα υψώνονται οι Άγιοι Ανάργυροι. Τον Ιανουάριο του 1523, όταν οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν το νησί και οι Ιππότες φεύγουν, μαζί τους φεύγουν και Ροδίτες πρόσφυγες. Μαζί τους παίρνουν τις εικόνες. Η Ιωάννα Καλαμιά και ο εξάδελφός της Τζανετίνος Καμύς, σώζουν την Παναγία Ελεημονήτρια και την Παναγία Δαμασκηνή. Το ταξίδι της εξορίας ήταν μακρύ και πικρό: Σπιναλόγκα, Χάνδακας, Βίτερμπο, Μεσσήνη, Νίκαια, Συρακούσες… μέχρι τη Μάλτα, όπου η Παναγία Ελεημονήτρια βρήκε προσωρινή στέγη. Εκεί, στην Ελληνική Εκκλησία της Valletta, λατρεύτηκε από γενιές προσφύγων μέχρι που καταστράφηκε από βομβαρδισμό το 1942. Για δεκαετίες θεωρήθηκε χαμένη, ώσπου τα θραύσματά της βρέθηκαν, κρύφτηκαν, διασώθηκαν. Το 1989, η εικόνα αποκαταστάθηκε. Τα σημάδια της καταστροφής παραμένουν πάνω της, πληγές που μαρτυρούν την ιστορία της. Σήμερα, με πίστη και ευγνωμοσύνη, έχουμε όλοι τη δυνατότητα να συμμετάσχουμε σε αυτή τη συγκλονιστική στιγμή. Η ανέγερση του παρεκκλησίου της Παναγίας Ελεημονήτριας δεν είναι ένα απλό τεχνικό έργο. Είναι πράξη μνήμης και συνέχειας. Είναι προσκύνημα στις ρίζες μας. Είναι τιμή στους προγόνους που δεν άφησαν την Παναγία πίσω τους. Για όσους επιθυμούν να συμβάλουν στην ανέγερση του παρεκκλησίου, έχει δημιουργηθεί ειδικός τραπεζικός λογαριασμός: ALPHA BANK – ΙΒΑΝ: GR7701406400640002002050186 (Αιτιολογία: «Για την Παναγία Ελεημονήτρια»).
