Ο καταυλισμός της ντροπής • Από τις ενέργειες της δημοτικής αρχής Καμπουράκη στο διαχρονικό αδιέξοδο της πολιτείας
Η ύπαρξη του αυτοσχέδιου καταυλισμού των Ρομά στο Κορακόνερο της Ρόδου δεν είναι απλώς μια ανοιχτή πληγή στη λειτουργία του αστικού ιστού. Είναι το ζωντανό τεκμήριο της αποτυχίας του κράτους – κεντρικού και τοπικού – να αντιμετωπίσει με ρεαλισμό και διάρκεια ένα ζήτημα βαθιά ανθρώπινο αλλά και θεσμικά περίπλοκο. Από την 1η Ιανουαρίου 2024, νέος δήμαρχος του νησιού είναι ο Αλέξανδρος Κολιάδης. «Κληρονόμησε» και δεν αξιοποίησε ακόμη ή δεν επαναπροσδιόρισε ακόμη τις περισσότερες ενέργειες που σχετίζονται με το φλέγον αυτό ζήτημα οι οποίες έγιναν κατά την τετραετία της προηγούμενης δημοτικής αρχής, υπό την ηγεσία του Αντώνη Β. Καμπουράκη (2019–2023).
Χαρτογραφώντας μια ντροπή
Ο καταυλισμός σύμφωνα με τη καταγραφή που είχε γίνει φιλοξενεί 67 οικογένειες – 255 άτομα, οι περισσότεροι ελληνικής ιθαγένειας, με μικρό ποσοστό προερχόμενο από Αλβανία και Ρουμανία. Η εγκατάστασή τους καταπατά δημόσια και ιδιωτική γη, βρίσκεται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, κοντά στον χώρο της αρχαίας ροδιακής νεκρόπολης και δίπλα σε διατηρημένα μνημεία. Επιπλέον, εφάπτεται με περιοχή προοριζόμενη για μεγάλης κλίμακας τουριστική επένδυση (μαρίνα σκαφών αναψυχής).
Σύμφωνα με το επίσημο Τοπικό Σχέδιο Δράσης του Δήμου Ρόδου (Ιανουάριος 2023), οι συνθήκες είναι «μη αποδεκτές»: πρόχειρες κατασκευές από λαμαρίνες και υλικά δεύτερης χρήσης, παντελής έλλειψη υποδομών, απουσία ύδρευσης και αποχέτευσης, μηδενική διαχείριση απορριμμάτων εντός της έκτασης. Ο καταυλισμός έχει χαρακτηριστεί Τύπου Ι – “Άκρως Υποβαθμισμένη Περιοχή”, βάσει της τυπολογίας της Ειδικής Γραμματείας για την κοινωνική ένταξη των Ρομά.
Πέρα από τις υλικές ελλείψεις, η περιοχή είναι εστία παραβατικότητας: σύμφωνα με αναφορά του Πύραρχου Ρόδου (αρ. πρωτ. 1748Φ.702.21.1/28-05-22), καθημερινά παρατηρούνται καύσεις καλωδίων, απορριμμάτων και ελαστικών με έντονη ρύπανση. Η Πυροσβεστική επεμβαίνει τακτικά, ενώ ο Δήμος αναγκάζεται να απομακρύνει τοξικά κατάλοιπα.
Οι “λύσεις” που κληρονόμησε η διοίκηση Καμπουράκη
Όταν η δημοτική αρχή Καμπουράκη ανέλαβε το 2019, κληρονόμησε δύο «εργαλεία» που υποτίθεται ότι θα προσέφεραν διέξοδο — και τα δύο κατέρρευσαν:
1. Πράξη «Βελτίωση Συνθηκών Στέγασης» (προϋπολογισμού 375.840€):
• Προέβλεπε πληρωμή ενοικίων και ΔΕΚΟ για 17 οικογένειες.
• Απορρίφθηκε το 2021 από τη Διαχειριστική Αρχή καθώς το ΕΚΤ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) δεν επιτρέπει τέτοιες δαπάνες.
2. Αίτηση προσωρινής μετεγκατάστασης Ρομά στα Ασγούρου:
• Η έκταση κρίθηκε ακατάλληλη: 2/3 ήταν δασική ή αναδασωτέα.
• Το masterplan προέβλεπε μόλις 22 προκάτ κατοικίες, χωρίς κάλυψη για το σύνολο των οικογενειών.
• Το 2021, ο Δήμος απέσυρε την αίτηση λόγω του κινδύνου “νέας γκετοποίησης”.
Η νέα προσέγγιση: Από καταυλισμό σε κανονικότητα
Αντί για μετεγκατάσταση, η διοίκηση Καμπουράκη υιοθέτησε ένα μοντέλο σταδιακής αποσυμφόρησης με επιδότηση ενοικίου σε μισθωμένες κατοικίες. Ο Δήμος, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία, κατέθεσε πρόταση για:
• 67 οικογένειες: 645.120€ / έτος
• 29 οικογένειες με πλήρη δικαιολογητικά (δημοτολόγιο κ.λπ.): 274.680€ / έτος
Η πρόταση εγκρίθηκε ως θεωρητικό μοντέλο αλλά δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ χρηματοδοτικά. Το αίτημα υποβλήθηκε πλήρως κοστολογημένο το Μάρτιο του 2022. Αντί για χρηματοδότηση, το μόνο που ζήτησε το Υπουργείο ήταν η εκπόνηση του Τοπικού Σχεδίου Δράσης.
Τοπικό Σχέδιο Δράσης: Μελέτη χωρίς καμία δέσμευση
Το Τοπικό Σχέδιο Δράσης του Δήμου Ρόδου ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2023. Περιλαμβάνει δράσεις για:
• Εκπαίδευση, κατάρτιση και υγειονομική κάλυψη
• Στήριξη απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης
• Επιδοτούμενη κατοικία
• Αποτροπή σχολικής διαρροής (μόλις 45 παιδιά από τα ~115 φοιτούν τακτικά)
• Ψυχοκοινωνική υποστήριξη μέσω παραρτήματος Ρομά
Το σχέδιο βασίζεται στην Εθνική Στρατηγική για τους Ρομά 2021–2030, αλλά δεν παρέχει κανένα μηχανισμό άμεσης δράσης, ούτε κατοχυρώνει πόρους ή χρονοδιάγραμμα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια «μελέτη ετοιμότητας», χωρίς εγγυημένη πολιτική στήριξη.
Τι αποκαλύπτει αυτή η ιστορία;
• Ο Δήμος Ρόδου έκανε επανειλημμένες προσπάθειες με θεσμικά εργαλεία, ωστόσο προσέκρουσε σε ανεπάρκειες των εθνικών πολιτικών και στην απροθυμία της Γενικής Γραμματείας να δεσμευτεί σε πράξεις.
• Η κυβέρνηση δεν έδωσε λύση ούτε με πόρους, ούτε με εξειδικευμένο σχεδιασμό, παραπέμποντας τον Δήμο στην εκπόνηση σχεδίων χωρίς αντίκρισμα.
• Οι συνθήκες στο Κορακόνερο παραμένουν αδιέξοδες, με σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια και τη δημόσια υγεία, ενώ παραμένει ενεργό το ενδεχόμενο να εκτελεστούν τα 24 πρωτόκολλα κατεδάφισης.
Πολιτικές ευθύνες και θεσμική παράλυση
Αξιοσημείωτη είναι η συνεπής και επιτακτική πίεση του δημάρχου Καμπουράκη προς το Υπουργείο Εργασίας. Στην επιστολή του της 31/01/2023 προς τον γενικό γραμματέα κ. Σταμάτη, χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα: ζητά άμεση και έγγραφη απάντηση για λύση, τονίζοντας ότι «ο καταυλισμός έχει καταστεί άβατο για την ελληνική πολιτεία».
Η διοίκηση Καμπουράκη δεν δίστασε να διακόψει τη συνεργασία για τη μετεγκατάσταση όταν διαπίστωσε ότι οδηγεί σε γκετοποίηση. Προώθησε μια ρεαλιστική λύση εντός του κοινωνικού ιστού, αλλά το κράτος δεν ενεργοποίησε ποτέ τις διαδικασίες υλοποίησης, παρά τις επίμονες εκκλήσεις.
Σήμερα: Τι παραλαμβάνει η νέα δημοτική αρχή;
Ο νέος δήμαρχος Αλέξανδρος Κολιάδης και η δημοτική του ομάδα παραλαμβάνουν έναν καταυλισμό που δεν έχει μετακινηθεί ούτε κατά ένα μέτρο, μια κοστολογημένη πρόταση χωρίς καμία χρηματοδότηση, μία έκθεση-σχέδιο που ανανεώνεται κάθε δύο χρόνια, και μια βαθιά δυσπιστία της κοινωνίας απέναντι σε κάθε νέα εξαγγελία.
Το ερώτημα παραμένει:
Πότε η πολιτεία θα αποφασίσει ότι το Κορακόνερο δεν είναι “υπόθεση του Δήμου Ρόδου”, αλλά εθνικό ζήτημα κοινωνικής συνοχής;
