• Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε συνταγματικό τον νόμο για ιδιωτικά πανεπιστήμια • Από τον Σεπτέμβριο 2025 θα λειτουργούν 12 μη κρατικά ΑΕΙ στη χώρα • Τι λέει ο Σύλλογος Διοικητικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Aρχισαν οι αντιδράσεις μετά την απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε συνταγματικό, τον νόμο 5094/2024 για την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η ιστορική απόφαση απορρίπτει τις προσφυγές πανεπιστημιακών και συνδικαλιστικών φορέων, ανοίγοντας τον δρόμο για τη λειτουργία 12 συνολικά μη κρατικών πανεπιστημίων από τον Σεπτέμβριο του 2025.
Για «ιστορική απόφαση» έκανε λόγο ο κ. Κυριάκος Πιερρακάκης, πρώην υπουργός Παιδείας, ο οποίος ήταν στο τιμόνι της προσπάθειας θεσμοθέτησης του νόμου. Η νυν υπουργός Παιδείας, κα Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε πως η απόφαση του ΣτΕ ανοίγει τον δρόμο για την υλοποίηση μιας ιστορικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που αφορά στα πανεπιστήμια της χώρας.
Οι υποψήφιοι φοιτητές θα μπορούν να εγγραφούν στα νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια από τον Σεπτέμβριο του 2025, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Το σκεπτικό της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας
Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ, η οποία έκρινε ως συνταγματική την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας υπό αυστηρούς όρους: «Δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία».
Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, με πρόεδρο τον Μιχάλη Πικραμμένο, συνήλθε σε διασκέψεις στις 2.6.2025 και 13.6.2025 για υποθέσεις σχετικές με την εγκατάσταση και λειτουργία στην Ελλάδα Παραρτημάτων και Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ).
Κύρια σημεία της δικαστικής απόφασης
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι διατάξεις των παραγράφων 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος ερμηνεύονται σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορούν να λειτουργήσουν ενόψει των νεότερων νομοθετικών και νομολογιακών δεδομένων που αφορούν:
• Στην παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (άρθρο 165 ΣΛΕΕ)
• Στην ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ)
• Στο θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
• Στον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών
Κατόπιν αυτών, απορρίφθηκαν κατά πλειοψηφία τρεις αιτήσεις ακυρώσεως που είχαν ασκηθεί από καθηγητές ΑΕΙ και την ΠΟΣΔΕΠ.
Οι προσφυγές κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων
Κατά του νόμου 5094/2024 είχαν προσφύγει η ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού), επτά πανεπιστημιακοί καθηγητές καθώς και ο πρώην υπουργός Γιώργος Κατρούγκαλος σε συνεργασία με την ΠΟΣΕΕΔΙΠ ΑΕΙ. Κοινό σημείο όλων των προσφυγών ήταν η θέση ότι ο νόμος παραβιάζει το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο απαγορεύει ρητά την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Η ΠΟΣΔΕΠ υποστήριξε πως σύμφωνα με το Σύνταγμα, η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.
Επιπλέον, οι προσφεύγοντες υποστήριξαν ότι η επίκληση του ενωσιακού δικαίου δεν επαρκεί για να θεμελιωθεί η συνταγματικότητα του μέτρου που αφορά στα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Ισοτιμία τίτλων και ακαδημαϊκή ελευθερία
Ένα ακόμη σημείο προβληματισμού ήταν ότι ο νόμος προβλέπει ισοτιμία των τίτλων σπουδών που θα χορηγούν τα ΝΠΠΕ με εκείνους των ελληνικών πανεπιστημίων, χωρίς να απαιτεί αντίστοιχα προσόντα από το διδακτικό προσωπικό τους.
Προσφυγές κατατέθηκαν και από φορείς που εκπροσωπούν κολλέγια, τα οποία υποστήριξαν ότι η λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων περιορίζει τη δραστηριότητά τους στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το ΣτΕ έκρινε όμως πως οι περιορισμοί που επιφέρει ο νέος νόμος δεν είναι δυσανάλογοι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για το συγκεκριμένο ζήτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων μειοψήφησαν 11 ανώτατοι δικαστικοί, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της παραπομπής της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Στόχος τους ήταν να εξεταστεί εάν επιτρέπεται από το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο (GATS) η ίδρυση τέτοιου τύπου πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Ο Σύλλογος Διοικητικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Κληθείσα από τη “δημοκρατική” να σχολιάσει τις εξελίξεις, η πρόεδρος του Συλλόγου Διοικητικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κα Τίνα Ζορμπαλά, υπογράμμισε τα εξής:
«Είχαμε μια σημαντική εξέλιξη τις τελευταίες ημέρες, με την ψήφιση του Νόμου Πιερρακάκη, που αφορά στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Δυστυχώς, η απόφαση του ΣτΕ (που βγήκε σχετικά γρήγορα) έκρινε ότι ο νόμος είναι συνταγματικός.
Με αυτό τον τρόπο, δημιουργείται ένα τεράστιο πρόβλημα –όχι μόνον στους πανεπιστημιακούς αλλά και γενικότερα στην κοινωνία. Τι σημαίνει αυτό: το άρ.16 του Συντάγματος αναφέρει ότι η Ανώτατη Εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν ΝΠΔΔ με πλήρη αυτοδιοίκηση. Επίσης, αναφέρεται ότι απαγορεύεται η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες. Με αυτή την απόφαση του ΣτΕ, οι έννοιες “αποκλειστικά από ΝΠΔΔ” μετατρέπεται σε “όχι πάντα” και το “απαγορεύεται” σε “μπορεί και να επιτρέπεται”. Αυτό, δημιουργεί τεράστια ανησυχία, διότι θεωρούμε πως η απόφαση αυτή έρχεται σε αντίθεση με το ίδιο το Σύνταγμα. Και αυτό, είναι κάτι πολύ επικίνδυνο –γενικότερα. Συνεπώς, δημιουργείται ανησυχία καθώς ανοίγονται ζητήματα αμφισβήτησης του Συντάγματος. Έχουμε δει και άλλες τέτοιες αποφάσεις του ΣτΕ (όπως η πανεπιστημιακή αστυνομία μέσα στα πανεπιστήμια κ.ά.)
Μας ανησυχεί, ότι διαπιστώνουμε πως το ΣτΕ ακολουθεί σε πολλά θέματα, την κυβερνητική πολιτική.
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα, δεν έχουμε συνταγματικό δικαστήριο όπως σε άλλες χώρες, οπότε δεν μπορούμε να προσφύγουμε αλλού πέραν του ΣτΕ.
Το θέμα είχε ξαναέρθει στο προσκήνιο, επί πρωθυπουργίας του κ. Γιώργου Παπανδρέου 2006-2007, σημειώθηκε μια μεγάλη κινητοποίηση ενάντια στην αναθεώρηση του άρ.16 –γιατί μόνον τότε μπορούσε να ιδρύσει ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ωστόσο, δεν προχώρησε και δεν ιδρύθηκαν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Έρχεται η σημερινή κυβέρνηση και κρίνει συνταγματικό τον νόμο.
Αναμένουμε να δημιουργηθούν προβλήματα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, από τη στιγμή που κάθε λογής κολλέγια θα ονομαστούν πανεπιστήμια, όπου θα φοιτά όποιος θέλει και θα λαμβάνει πτυχία, ισότιμα με τα δημόσια πανεπιστήμια».
Τα μη κρατικά Πανεπιστήμια
Οι φοιτητές, οι οποίοι θα μπορούν να ξεκινήσουν τη φοίτησή τους στα ιδιωτικά πανεπιστήμια από τον Σεπτέμβριο του 2025, αναμένεται να ξεπεράσουν τους 6.000. Περίπου 100 με 120 αναμένεται να είναι τα προγράμματα σπουδών ενώ αρχικά, τα περισσότερα ιδιωτικά πανεπιστήμια πρόκειται να λειτουργήσουν στην Αττική και ορισμένα στη Θεσσαλονίκη.
Ποια ιδιωτικά πανεπιστήμια θα αρχίσουν να λειτουργούν τον Σεπτέμβριο μετά το «πράσινο φως» από το ΣτΕ
Η διαδικασία ελέγχου των ΝΠΠΕ από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία ακολουθεί ακριβώς ό,τι ισχύει με τις διαδικασίες και τα κριτήρια για τα δημόσια ΑΕΙ, περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:
– την α’ φάση, όπου πραγματοποιείται έλεγχος του Φακέλου Αδειοδότησης από την ΕΘΑΑΕ και τον ΕΟΠΠΕΠ (για τις υποδομές).
– τη β’ φάση, κατά την οποία γίνεται η αρχική Πιστοποίηση των Προγραμμάτων Σπουδών από την ΕΘΑΑΕ και δίνεται η Άδεια Έναρξης Λειτουργίας. Και την γ’ φάση, κατά την οποία πραγματοποιείται ετήσια καταγραφή των δεδομένων λειτουργίας από την ΕΘΑΑΕ καθώς και περιοδική πιστοποίηση Προγραμμάτων Σπουδών, και πάλι από την ΕΘΑΑΕ.
