• Μιλά στη «δ» για τη μακρόχρονη πορεία του, τις αξέχαστες μουσικές στιγμές και τον ρόλο της χορωδιακής τέχνης στη σύγχρονη κοινωνία
Σε μία εποχή όπου η τέχνη δοκιμάζεται και οι πολιτιστικοί θεσμοί καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους, η παρουσία ανθρώπων, όπως ο Μιχάλης Καλαεντζής αποτελεί φάρο σταθερότητας κι έμπνευσης. Μαέστρος της Μικτής Χορωδίας του Δήμου Ρόδου εδώ και 25 χρόνια, με πλούσιο βιογραφικό και μακρά εκπαιδευτική διαδρομή στο Μουσικό Σχολείο Ρόδου, ο κ. Καλαεντζής δεν έχει υπηρετήσει απλώς τη χορωδιακή τέχνη, την έχει αναδείξει σε ανώτερο επίπεδο, μετατρέποντας κάθε πρόβα και κάθε εμφάνιση σε γιορτή της συλλογικότητας, της πειθαρχίας και του συναισθήματος. Μέσα από τις αφηγήσεις του, ξεδιπλώνονται όχι μόνο οι σταθμοί μιας μακρόχρονης καλλιτεχνικής πορείας, αλλά και οι βαθύτερες αξίες που πρεσβεύει. Η ανάγκη για πολιτιστική συνέχεια, η πίστη στη δύναμη της μουσικής ως μέσο κοινωνικής συνοχής, η επιμονή στη λεπτομέρεια και η αγάπη για την εκπαιδευτική διαδικασία. Ο λόγος του λιτός, ειλικρινής και στοχαστικός, φωτίζει το παρασκήνιο μιας δημιουργικής διαδρομής.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στη «δ», ο Μιχάλης Καλαεντζής μιλά για την εξέλιξη της Μικτής Χορωδίας, τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές στιγμές της, τη σημασία της συνεργασίας, αλλά και τη μοναδική εμπειρία συμμετοχής του σε διεθνή διαγωνισμό, ως μέλος κριτικής επιτροπής.
Αναλυτικά η συνέντευξη :
• Μαέστρο πόσα χρόνια διευθύνετε τη Μικτή Χορωδία του Δήμου Ρόδου και πόσα μέλη απαριθμεί σήμερα;
Το 1999, μου έγινε η τιμητική πρόταση να αναλάβω τη διεύθυνση της Μικτής Χορωδίας του Δήμου Ρόδου από τον τότε δήμαρχο, Εμμανουήλ Κόκκινο. Η πρόσκληση αυτή κα Παμπρή ήρθε σε μία περίοδο που δεν το περίμενα, αλλά έμελλε να αποτελέσει σταθμό στην καλλιτεχνική και επαγγελματική μου πορεία. Εκείνη την περίοδο είχα ήδη συμπληρώσει δέκα έτη εργασίας στα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ (Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση), συμμετέχοντας τόσο στη χορωδία όσο και στη Συμφωνική Ορχήστρα, ενώ μόλις είχα ολοκληρώσει τις μουσικές μου σπουδές στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών (διπλώματα Ανώτερων Θεωρητικών, Σύνθεσης, Βιολιού/ Βιόλας, Διεύθυνσης και Ενορχήστρωσης). Παρά το γεγονός ότι η συγκυρία ήταν απαιτητική, ένιωσα βαθιά την ευθύνη και την ανάγκη να συμβάλλω στην ανασυγκρότηση και την αναγέννηση ενός ιστορικού πολιτιστικού θεσμού της Ρόδου. Η πρόκληση ήταν μεγάλη, αλλά και η τιμή ακόμη μεγαλύτερη. Η χορωδία είχε παραμείνει ακέφαλη για περίπου δύο χρόνια, μετά τη συνταξιοδότηση της μαέστρου Ξένης Έμνερ-Παπαχαλκίτου, της πρώτης μου δασκάλας στο βιολί και μιας ξεχωριστής φυσιογνωμίας στο μουσικό τοπίο της Ρόδου. Η Ξένη Έμνερ-Παπαχαλκίτου δεν υπήρξε μόνο δασκάλα μου, αλλά και καθοδηγητική μορφή, και η ανάληψη της θέσης της είχε για εμένα βαρύνουσα συναισθηματική και ηθική σημασία. Με πλήρη συναίσθηση της αποστολής αυτής, το 2000 δέχτηκα να αναλάβω τη διεύθυνση της Μικτής Χορωδίας του Δήμου Ρόδου, με σκοπό όχι μόνο να διατηρήσω την καλλιτεχνική της αξία, αλλά και να την εξελίξω σε ένα πολυφωνικό σύνολο υψηλού επιπέδου, με έντονη παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού. Μια αποστολή που υπηρετώ αδιάλειπτα εδώ και 25 χρόνια, με συνέπεια, δημιουργικότητα και αγάπη για τη χορωδιακή τέχνη. Η Μικτή Χορωδία του Δήμου Ρόδου αριθμεί συνήθως μεταξύ 35 και 45 μελών, αριθμός που μεταβάλλεται ανάλογα με το ρεπερτόριο και τις απαιτήσεις των εκάστοτε έργων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στη σύνθεσή της εξακολουθούν να συμμετέχουν ορισμένοι από τους ιδρυτικούς της χορωδούς, οι οποίοι συνεχίζουν ενεργά για πάνω από έξι δεκαετίες, από το 1962, όταν και ιδρύθηκε η χορωδία.
• Η Μικτή Χορωδία του Δήμου ιδρύθηκε πριν από 63 χρόνια, το 1962. Συνεχίζει να αναπτύσσεται, να ανανεώνεται και να πορεύεται όπως πρέπει;
Σε μία εποχή κα Παμπρή, που οι ρυθμοί αλλάζουν ραγδαία και οι σταθερές σπανίζουν, υπάρχουν θεσμοί που στέκουν σαν φάροι συλλογικής μνήμης και πολιτιστικής συνέχειας. Ένας τέτοιος θεσμός είναι η χορωδία μας, που φέτος συμπληρώνει 63 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας και δημιουργίας στον τόπο μας. Η ιστορία της ξεκινά το 1962, επί δημαρχίας του Σταύρου Αυγουστάκη – ενός οραματιστή ανθρώπου, ο οποίος όχι μόνο στήριξε την ίδρυση της χορωδίας, αλλά φρόντισε και για τη διαμόρφωση κατάλληλου χώρου πρόβας. Η αίθουσα πίσω από το Δημαρχιακό Μέγαρο, που τότε παραχωρήθηκε, εξακολουθεί μέχρι σήμερα να φιλοξενεί τις φωνές και τα όνειρα δεκάδων χορωδών. Εκεί όπου γενιές και γενιές συναντιούνται με κοινό παρονομαστή τη μουσική.
Η χορωδία δεν είναι απλώς μία καλλιτεχνική ομάδα. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που αναπτύσσεται παράλληλα με την κοινωνία, εμπνέεται από αυτήν και της επιστρέφει πολιτισμό, παιδεία και συγκίνηση. Η προσφορά της δεν περιορίζεται σε μουσικές παραστάσεις· απλώνεται σε εκπαιδευτικές δράσεις, αφιερώματα στην τοπική πολιτιστική κληρονομιά και πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, καθώς ο κόσμος γύρω μας μεταβάλλεται, η χορωδία καλείται όχι μόνο να διατηρήσει την παράδοση, αλλά και να εξελιχθεί με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής.
Και το καταφέρνει μέσα από τρεις βασικούς πυλώνες. Καλλιτεχνική αναβάθμιση: Συνδυάζοντας κλασικά και παραδοσιακά έργα με σύγχρονες μουσικές προσεγγίσεις, θεματικά αφιερώματα και διαθεματικές συνεργασίες. Ανανέωση δυναμικού: Με τη σταδιακή ένταξη νέων μελών, συνεργασίες με σχολεία και μουσικά εργαστήρια, καθώς και συνεχή επιμόρφωση των μουσικών και του μαέστρου. Οργάνωση και εξωστρέφεια: Μέσα από στρατηγικό σχεδιασμό, καλλιτεχνικές συμπράξεις, συμμετοχές σε φεστιβάλ, αλλά και έντονη ψηφιακή παρουσία – με live streaming συναυλιών, προβολή αρχειακού υλικού και συστηματική ενημέρωση στα κοινωνικά δίκτυα.
Η χορωδία έχει μάθει να «αναπνέει» μαζί με τον τόπο. Είναι παρούσα σε στιγμές γιορτής και περισυλλογής, δίνοντας το παρών με αφιερώματα, συναυλίες υπέρ σκοπού και συμπράξεις με άλλους τοπικούς φορείς. Παράλληλα, καλλιεργεί σχέσεις με τη νέα γενιά, φροντίζοντας για τη μεταλαμπάδευση της αγάπης για το χορωδιακό τραγούδι και τη συλλογική δημιουργία. Η μουσική παραμένει ένας από τους λίγους τρόπους να κρατάμε επαφή με αυτό που αξίζει: τη συλλογική ταυτότητα, το συναίσθημα, την πνευματικότητα. Η χορωδία μας δεν είναι μόνο μουσική. Είναι σύνδεση, συνέπεια και ελπίδα. Και όσο υπάρχουν φωνές που τραγουδούν και καρδιές που συγκινούνται, η πορεία της προς το μέλλον θα συνεχίζει να γράφει ιστορία – φωτεινή και κοινή.
• Θέλω να μου πείτε μέσα από την πολύχρονη εμπειρία σας, ποιες ήταν οι σημαντικότερες στιγμές που έχουν μείνει χαραγμένες στην καρδιά σας, από τις μέχρι σήμερα εκδηλώσεις που φιλοξενήσαμε στη Ρόδο;
Η Μικτή Χορωδία του Δήμου Ρόδου για περισσότερο από είκοσι χρόνια, υπήρξε η μοναδική χορωδία της Ρόδου, προσφέροντας μια σταθερή και υψηλού επιπέδου καλλιτεχνική παρουσία.
Το έργο της συνεχίζεται μέχρι σήμερα με ενέργεια, ανανεωμένο ρεπερτόριο και διαρκή δραστηριότητα, που την καθιστούν σταθερό πυλώνα της μουσικής ζωής του τόπου. Η χορωδία έχει να επιδείξει πληθώρα συμμετοχών σε φεστιβάλ και συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πολλές από τις οποίες συνοδεύτηκαν από διακρίσεις.
Ανάμεσα στις πιο ξεχωριστές στιγμές της διαδρομής της συγκαταλέγονται οι συμπράξεις με δύο κορυφαίες διεθνείς χορωδίες: Yale University Choir (Η.Π.Α.) και Χορωδία Microcosmos (Γαλλία). Οι συναντήσεις αυτές αποτέλεσαν μοναδικές εμπειρίες μουσικής σύμπραξης και πολιτιστικής ανταλλαγής. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν και οι συναυλίες που πραγματοποιήθηκαν στη Ρόδο, με αποκορύφωμα τις πρώτες παγκόσμιες εκτελέσεις απαιτητικών έργων σύγχρονων Ελλήνων συνθετών. Οι χορωδοί εργάστηκαν με πειθαρχία και πάθος, υπερβαίνοντας τα όριά τους και αποσπώντας επαίνους για το υψηλό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Σημαντική θέση στην καρδιά των χορωδών έχουν τέλος οι συνεργασίες και γνωριμίες με σπουδαίους Έλληνες συνθέτες, τραγουδιστές και γενικότερα ανθρώπους του ελληνικού μουσικού στερεώματος. Οι εμπειρίες αυτές ενίσχυσαν το δέσιμο της ομάδας και καλλιέργησαν την αγάπη για τη μουσική μέσα από τη συλλογική δημιουργία.
• Τα «συστατικά» ποια είναι για τη χορωδιακή μουσική, ώστε να βγαίνει το επιθυμητό αποτέλεσμα; Πάθος, πειθαρχία και αγάπη από το σύνολο;
Ναι, αυτά τα τρία βρίσκονται πολύ κοντά στην καρδιά αυτού που κάνει τη χορωδιακή μουσική μαγική και ουσιαστική. Τα “συστατικά” για να επιτευχθεί ένα επιθυμητό, συγκινητικό και ποιοτικό αποτέλεσμα στη χορωδία πρέπει να περιλαμβάνουν οπωσδήποτε αυτά τα τρία! Το πάθος είναι η κινητήριος δύναμη. Είναι αυτό που δίνει ζωή στις νότες και κάνει κάθε ερμηνεία μοναδική. Μία χορωδία χωρίς πάθος μπορεί να είναι τεχνικά σωστή, αλλά θα λείπει η ψυχή. Η μουσική απαιτεί ακρίβεια, ρυθμό, συγχρονισμό και σεβασμό στο σύνολο. Η πειθαρχία δεν είναι καταπίεση, αλλά το πλαίσιο που επιτρέπει στην καλλιτεχνική έκφραση να αναδειχθεί μέσα από το σύνολο. Περιλαμβάνει συνέπεια στις πρόβες, προσωπική μελέτη, προσοχή στον μαέστρο αλλά κυρίως σεβασμό στους συναδέλφους.
Η χορωδία είναι συλλογική έκφραση. Η αγάπη για το σύνολο σημαίνει πως κάθε μέλος τραγουδά όχι για να αναδειχθεί, αλλά για να ενισχύσει το κοινό αποτέλεσμα. Η ενότητα, η αλληλοστήριξη και η αποδοχή των άλλων φωνών είναι θεμέλια της επιτυχίας. Επιπροσθέτως, η ικανότητα να ακούς όχι μόνο τον εαυτό σου, αλλά και τους άλλους, είναι πολύ σημαντική. Έτσι χτίζεται η αρμονία, ισορροπείται ο ήχος και δένονται οι φωνές. Ένας εμπνευσμένος μαέστρος μπορεί να ενώσει αυτά τα στοιχεία, να καθοδηγήσει το σύνολο με όραμα και ευαισθησία και να μετατρέψει μία ομάδα ανθρώπων σε ενιαίο, ζωντανό μουσικό σώμα. Η συνεχής αναζήτηση βελτίωσης, η αποδοχή διορθώσεων και η αγάπη για τη μουσική παιδεία κάνουν τη διαφορά μεταξύ απλής συμμετοχής και ουσιαστικής συμβολής. Αν λοιπόν στα παραπάνω θεμελιώδη συστατικά προστεθεί και η θέληση για μάθηση, τότε μία χορωδία μπορεί να φτάσει σε συγκινητικά, καλλιτεχνικά ύψη που ξεπερνούν τις νότες και αγγίζουν την ψυχή.
• Πριν από 20 ημέρες συμμετείχατε ως μέλος της κριτικής επιτροπής στον Διεθνή Διαγωνισμό Χορωδιών στα Μούγλα της Τουρκίας (7–11 Μαΐου), όπου 2.500 φωνές από 70 χορωδίες από όλο τον κόσμο ένωσαν δυνάμεις. Φαντάζομαι μία μοναδική γιορτή πολιτισμών, μία γέφυρα παραδόσεων, μία αξέχαστη εμπειρία;
Η πρόσφατη συμμετοχή μου στο Διεθνές Χορωδιακό Φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε στα Μούγλα της Τουρκίας αποτέλεσε μια εξαιρετικά τιμητική και συναρπαστική εμπειρία. Για πρώτη φορά μου δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχω ως μέλος της διεθνούς κριτικής επιτροπής, δίπλα σε διακεκριμένους καθηγητές μουσικής και μαέστρους από διάφορες χώρες, αξιολογώντας την απόδοση και το καλλιτεχνικό επίπεδο χορωδιών από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, παρακολουθήσαμε με προσοχή και ενδιαφέρον 70 χορωδίες, με συνολική συμμετοχή περίπου 2.500 χορωδών.
Οι εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο εντυπωσιακό μεγάλο θέατρο του Πανεπιστημίου των Μούγλων, το οποίο παρείχε εξαιρετικές ακουστικές και λειτουργικές συνθήκες για την παρουσίαση των φωνητικών συνόλων. Η εμπειρία αυτή υπήρξε όχι μόνο καλλιτεχνικά πλούσια αλλά και βαθιά ανθρώπινη, δίνοντάς μας την ευκαιρία για δημιουργικές ανταλλαγές και νέες συνεργασίες με ανθρώπους του χορωδιακού χώρου από όλο τον κόσμο. Με ιδιαίτερη χαρά ανανεώσαμε τη συνεργασία μας και για την επόμενη χρονιά, προσβλέποντας σε μία ακόμη διεθνή, πολυφωνική συνάντηση. Εύχομαι, με την πολυαναμενόμενη επαναλειτουργία του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου — μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες ανακαίνισης — να μας δοθεί η ευκαιρία να επαναφέρουμε το Διεθνές Φεστιβάλ Χορωδιών, το οποίο επί δέκα συνεχόμενα χρόνια αποτέλεσε πολιτισμικό σταθμό για το νησί μας και σημείο συνάντησης για χορωδίες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
