• «Το βαριατρικό χειρουργείο δεν είναι η εύκολη λύση, είναι η θαρραλέα» • « Η πείνα είναι βασικός μηχανισμός επιβίωσης και όταν κάποιος παλεύει με την πείνα του, η πείνα πάντα κερδίζει…» • «Τα τελευταία 2 χρόνια έχει παρατηρηθεί μια αναπάντεχη μείωση των ποσοστών παχυσαρκίας που αποδίδεται σε αυτά στα ενέσιμα φάρμακα»
“Η πείνα πάντα κερδίζει”, λέει στη «δημοκρατική», ο διευθυντής Χειρουργικής, υπεύθυνος Τμήματος Παχυσαρκίας και Παλινδρόμησης στην Ευρωκλινική, δρ Μ. Σ. Κούρκουλος, MSc FRCS χειρουργός Γαστρεντερικού και Παχυσαρκίας, και δεν το λέει καθόλου μεταφορικά.
Μιλάμε πολύ, σχεδόν υπερβολικά, για το βάρος. Σχεδόν ποτέ όμως δεν μιλάμε για τον άνθρωπο πίσω από τα κιλά. Για την ντροπή που του φορτώνεται, για τα βλέμματα στον δρόμο, τις ειρωνείες στο σχολείο, την απόρριψη στις σχέσεις, την ενοχή στην κουζίνα. Για το πώς γίνεται να μην μπορείς να μπεις στο αεροπλάνο, να χωρέσεις σε μία καρέκλα, να ανέβεις σκάλες χωρίς να ντρέπεσαι που σου κόβεται η ανάσα. Για τη μοναξιά, την απόγνωση και τη σιωπή που κουβαλάει κάποιος μαζί με το βάρος του.
Η παχυσαρκία είναι από τις λίγες ασθένειες που ο κόσμος εξακολουθεί να τη βλέπει σαν “προσωπική αποτυχία”. Σαν να φταις. Σαν να μη θέλεις αρκετά. Σαν να μπορούσες να “μαζευτείς” αν είχες πειθαρχία. Και το πιο σκληρό είναι πως πολλές φορές, αυτή την αφήγηση την υιοθετούν και οι ίδιοι οι άνθρωποι που παλεύουν με το βάρος τους. Εσωτερικεύουν την απόρριψη.
Ο δρ. Κούρκουλος, χειρουργός με εξειδίκευση στη μεταβολική και βαριατρική χειρουργική, ρίχνει φως στη σκληρή αλήθεια: η παχυσαρκία δεν είναι απλώς ένα ζήτημα αισθητικής ή επιλογών, αλλά μία χρόνια, πολύπλοκη, βιολογικά επιβαρυμένη ασθένεια, που απαιτεί σοβαρή, επιστημονική και – κυρίως – ανθρώπινη αντιμετώπιση.
Στη συνέντευξή μας σήμερα στη «δημοκρατική» μιλάμε για όλα όσα φοβόμαστε να ρωτήσουμε: από το κοινωνικό στίγμα και την πείνα, μέχρι τις επεμβάσεις, τα ενέσιμα φάρμακα, και την ανάγκη να αλλάξουμε συλλογικά τον τρόπο που βλέπουμε την παχυσαρκία όχι ως ελάττωμα, αλλά ως πρόκληση που αξίζει σεβασμό και πραγματική υποστήριξη.
• Κύριε Κούρκουλε, πώς αντιμετωπίζουν οι ασθενείς το στίγμα γύρω από την παχυσαρκία; Πόσο δύσκολο είναι να ζητήσουν βοήθεια;
Οι ρατσιστικές συμπεριφορές και ο στιγματισμός των παχύσαρκων είναι μία επονείδιστη πραγματικότητα. Η παχυσαρκία είναι μία αναγνωρισμένη ασθένεια, κι όμως αντιμετωπίζεται σαν πρόβλημα lifestyle, αισθητικό, και κυρίως θυματοποιούνται οι ίδιοι οι ασθενείς για την πάθησή τους.
Γίνονται περίγελος στον δρόμο και στην εργασία τους, και ζουν μια πολύ δύσκολη ζωή. Αγνοούνται τα επιστημονικά δεδομένα που μιλάνε για χρόνια ανίατη, προοδευτικά επιδεινούμενη, πολυπαραγοντική ασθένεια, και εφαρμόζεται bullying από ολόκληρες κοινωνίες.
Ακόμα και αναγνωρισμένες ιατρικές θεραπείες που εφαρμόζονται για δεκαετίες με μεγάλη ασφάλεια λοιδορούνται. Και οι κρατικές πολιτικές στηρίζονται ακόμα στο μοντέλο της προσθαφαίρεσης θερμίδων που έχει αποδειχθεί αποτυχημένο στη θεραπεία της παχυσαρκίας.
• Τελικά λειτουργεί ή δεν λειτουργεί η απώλεια βάρους που βασίζεται σε ενεργειακό ισοζύγιο;
Το μοντέλο θερμίδες μέσα – θερμίδες έξω ως απλή αριθμητική δεν λαμβάνει υπόψη τις πολύπλοκες βιολογικές διεργασίες που ενέχονται στον έλεγχο του βάρους. Οποιοσδήποτε περιορισμός θερμίδων θεωρείται από το σώμα απειλή για την επιβίωση. Μειώνεται ο μεταβολισμός, και αυξάνεται το αίσθημα της πείνας. Η πείνα είναι βασικός μηχανισμός επιβίωσης και όταν κάποιος παλεύει με την πείνα του, η πείνα πάντα κερδίζει… Ειδικά όταν κάποιος αποτυγχάνει επανειλημμένα να διατηρήσει την απώλεια βάρους μετά από δίαιτα, δεν υπάρχει κανένα νόημα να επαναλάβει την ίδια αποτυχημένη συνταγή.
• Κύριε Κούρκουλε, ποια είναι τα βασικά είδη βαριατρικών επεμβάσεων που εφαρμόζονται σήμερα και σε τι διαφέρουν μεταξύ τους;
Τα αναγνωρισμένα χειρουργεία απώλειας βάρους είναι η λαπαροσκοπική επιμήκης γαστρεκτομή ή αλλιώς γαστρικό μανίκι, και η λαπαροσκοπική γαστρική παράκαμψη ή γαστρικό bypass. Είναι εξαιρετικά ασφαλή χειρουργεία με ελάχιστες επιπλοκές. Οι τεχνικές διαφορές αντικατοπτρίζουν την ανάγκη για εξατομίκευση της θεραπείας στον κάθε ασθενή, ανάλογα με τις ανάγκες του και τις ιδιαιτερότητες των αιτίων της παχυσαρκίας του.
• Πόσο ασφαλή είναι αυτά τα χειρουργεία;
Ενδεικτικά, στη συντριπτική πλειοψηφία οι ασθενείς παίρνουν εξιτήριο σε 1–2 μέρες, και στις 10 μέρες επιστρέφουν στις ασχολίες τους. Τα ποσοστά επιπλοκών είναι εξαιρετικά χαμηλά, και πάνω από το 95% των ασθενών έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα χωρίς καθόλου προβλήματα.
• Υπάρχει κάποια επέμβαση που εσείς προσωπικά προτιμάτε ή θεωρείτε πιο αποτελεσματική και γιατί;
Η πιο αποτελεσματική επέμβαση είναι αυτή που ταιριάζει καλύτερα στις ιδιαιτερότητες του ασθενούς. Γενικά, η πιο αποτελεσματική επέμβαση με τα λιγότερα πισωγυρίσματα είναι το γαστρικό bypass. Είναι λίγο πιο περίπλοκη και δυστυχώς αυτό κάνει πολλούς ασθενείς να επιλέγουν το γαστρικό μανίκι, με αποτέλεσμα να ξαναπαίρνουν τα κιλά σε βάθος χρόνου.
• Ποια είναι τα βασικά κριτήρια για να μπει ένας ασθενής στη διαδικασία ενός βαριατρικού χειρουργείου; Μιλάμε μόνο για Δείκτη Μάζας Σώματος ή υπάρχουν και άλλοι παράγοντες;
Μέχρι πρόσφατα, ένδειξη για χειρουργείο παχυσαρκίας είχαν οι ασθενείς με Δείκτη Μάζας Σώματος άνω του 35, ανεξαρτήτως προβλημάτων υγείας.Πλέον αρχίζουμε να μιλάμε για διαχωρισμό κλινικής παχυσαρκίας με μη κλινική παχυσαρκία. Αυτό σημαίνει ότι οποιοσδήποτε βρίσκεται στο φάσμα της παχυσαρκίας και έχει ιατρικά προβλήματα σχετιζόμενα με αυτήν, όπως διαβήτη, υπέρταση, λιπώδες ήπαρ, καρδιοπάθεια κτλ., έχει ένδειξη για βαριατρικό χειρουργείο.
• Είναι όλοι οι παχύσαρκοι κατάλληλοι για χειρουργείο;
Υπάρχει μία διαδικασία διερεύνησης και επιλογής κατάλληλων ασθενών. Καταρχάς, άτομα με αρρύθμιστη ψυχιατρική νόσο ή σοβαρά ορμονολογικά προβλήματα μπορεί να έχουν αντένδειξη για χειρουργείο. Ακόμα και η ηλικία δεν είναι αντένδειξη, φτάνει να υπάρχει προσδοκώμενη βελτίωση της ποιότητας και του προσδόκιμου ζωής. Γενικά, με τις εξελίξεις στον τομέα της θεραπείας της παχυσαρκίας, οι αντενδείξεις όλο και μειώνονται.
• Μετά την επέμβαση, τι αλλαγές καλείται να κάνει ο ασθενής στη ζωή του; Είναι το χειρουργείο η “εύκολη λύση”;
Θα μου επιτρέψετε να πω ότι το χειρουργείο είναι η θαρραλέα λύση. Η εύκολη λύση είναι να παραμείνει κάποιος παχύσαρκος, κάνοντας μόνο επιφανειακές προσπάθειες απώλειας βάρους που είναι ανεπαρκείς και σχεδόν πάντα αποτυγχάνουν. Το χειρουργείο βοηθάει τον ασθενή να αλλάξει τις διατροφικές συνήθειες και τον τρόπο ζωής μόνιμα και αποτελεσματικά. Εξαφανίζει το αίσθημα της πείνας, αντιμετωπίζει διατροφικούς εθισμούς και δίνει τη δυνατότητα για ένα ριζικό reset στον τρόπο ζωής.
• Θα ήθελα να σας ρωτήσω και για τα ενέσιμα σκευάσματα, όπως είναι το Ozempic, Mounjaro και άλλα παρόμοια φάρμακα τα οποία τα τελευταία χρόνια κερδίζουν συνεχώς έδαφος κατά της παχυσαρκίας. Δικαίως θα λέγατε;
Εδώ και δεκαετίες τα ποσοστά παχυσαρκίας στις ΗΠΑ αυξάνονται. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει παρατηρηθεί μια αναπάντεχη μείωση των ποσοστών παχυσαρκίας που αποδίδεται σε αυτά τα φάρμακα. Είναι πολύ αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση αισθήματος της πείνας και διατροφικών εθισμών, και επιτρέπουν ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής που δε βλέπαμε παλιά χωρίς χειρουργείο. Τα φάρμακα αυτά έχουν αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, αλλά δημιουργούν και παρενέργειες στον καταναλωτικό τρόπο ζωής. Υπάρχουν εταιρείες επεξεργασμένων τροφίμων που καταστρέφονται οικονομικά από αυτά τα φάρμακα, και γι’ αυτό προσπαθούν να κάνουν τα προϊόντα τους ακόμα πιο εθιστικά.
• Είναι ασφαλής η μακροχρόνια χρήση αυτών των ενέσιμων σκευασμάτων;
Όχι μόνο είναι εξαιρετικά ασφαλής, αλλά είναι και επιβεβλημένη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι όσοι ξεκινούν αυτά τα φάρμακα, πρέπει να τα συνεχίσουν μακροχρόνια γιατί αλλιώς μπορεί να ξαναπάρουν τα κιλά, ακόμα κι αν διατηρήσουν μόνιμα τις νέες, υγιείς διατροφικές συνήθειες.
• Ποιοι ασθενείς είναι κατάλληλοι για αυτή τη φαρμακευτική αγωγή; Είναι για όλους ή μόνο για συγκεκριμένες περιπτώσεις;
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να πάρουν αυτά τα φάρμακα. Απαγορεύονται σε ασθενείς με συγκεκριμένους τύπους καρκίνου θυρεοειδούς και αν υπάρχει ιστορικό παγκρεατίτιδας. Γενικά, θα πρέπει πάντα να γίνεται εκτίμηση και παρακολούθηση από ειδικό.
• Υπάρχει κίνδυνος εξάρτησης ή επαναπρόσληψης του βάρους όταν ο ασθενής σταματήσει το φάρμακο;
Η επαναπρόσληψη βάρους είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στην απώλεια βάρους γενικότερα, για πολλούς λόγους. Όπως όλα τα φάρμακα, οι αγωνιστές GLP-1 (Ozempic, Mounjaro κτλ), λειτουργούν μόνο για όσο τα λαμβάνουμε. Όπως προανέφερα, όποιος τα ξεκινάει πρέπει να ξέρει ότι όταν τα σταματήσει, θα ξαναπάρει κιλά.
• Αν συγκρίνουμε τις ενέσεις με το χειρουργείο, ποια μέθοδος έχει πιο μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα;
Ξέρουμε πλέον από μελέτες ότι το βαριατρικό χειρουργείο έχει σαφώς μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, με μεγαλύτερη απώλεια βάρους, μακροχρόνιο αποτέλεσμα και μικρότερο μακροχρόνιο κόστος, χωρίς κινδύνους.
• Βλέπουμε ολοένα και περισσότερους νέους ή εφήβους με σοβαρή παχυσαρκία. Ποια είναι η δική σας θέση για τη βαριατρική χειρουργική σε ανήλικους;
Διεθνείς μελέτες υποστηρίζουν την εφαρμογή της βαριατρικής χειρουργικής σε εφήβους. Προσωπική μου άποψη είναι ότι σε όσο μικρότερη ηλικία γίνεται η μόνιμη παρέμβαση για αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, τόσο πιο αποτελεσματική είναι, και προλαμβάνει μεταβολικές βλάβες πριν αρχίσουν να εκδηλώνονται. Αν έχουν δοκιμαστεί και έχουν αποτύχει άλλοι τρόποι απώλειας βάρους, υπάρχει απόλυτη ένδειξη για χειρουργείο.
