Στην ιδανική της μορφή, η ελίτ αποτελείται από ανθρώπους που ξεχωρίζουν όχι μόνο για τις ικανότητές τους, αλλά και για την αίσθηση ευθύνης απέναντι στην κοινωνία. Πρόκειται για επιστήμονες, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, ηγέτες και διανοητές που επιδιώκουν την πρόοδο, την καινοτομία και την ευημερία του συνόλου. Η ύπαρξη μιας υγιούς ελίτ είναι αναγκαία για κάθε κοινωνία, γιατί προσφέρει όραμα, κατεύθυνση και παραδείγματα προς μίμηση. Η πραγματική ελίτ επενδύει στην εκπαίδευση, στη διαφάνεια, στην αριστεία και στην ανάπτυξη θεσμών που ωφελούν όλους τους πολίτες.
Αντίθετα, η ολιγαρχία, όπως εκδηλώνεται σήμερα σε αρκετές περιπτώσεις στην Ελλάδα, δεν βασίζεται στην αριστεία ούτε στην προσφορά. Είναι μια συγκέντρωση δύναμης και πόρων στα χέρια λίγων, που λειτουργούν με μοναδικό κριτήριο το προσωπικό τους συμφέρον. Αντί να αξιοποιούν την ισχύ τους για το κοινό καλό, τη χρησιμοποιούν για να διατηρούν τα προνόμιά τους, συχνά εμποδίζοντας την πρόοδο και εμμένοντας σε δομές που εξυπηρετούν μόνο εκείνους.
Η διαφορά ανάμεσα στις δύο έννοιες δεν είναι απλώς λεξιλογική, αλλά βαθιά ηθική και πολιτισμική. Η ελίτ, στην αυθεντική της μορφή, λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης. Η ολιγαρχία λειτουργεί ως φρένο, γιατί προτιμά τη στασιμότητα που εγγυάται τη διατήρηση της εξουσίας της. Μια υγιής ελίτ θα στήριζε μεταρρυθμίσεις, θα ενίσχυε την κοινωνική κινητικότητα και θα καλλιεργούσε περιβάλλον όπου η αξία και η προσπάθεια ανταμείβονται. Μια ολιγαρχία θα απέφευγε κάθε αλλαγή που απειλεί τη μονοπωλιακή της θέση.
Στην Ελλάδα, η σύγχυση των δύο όρων δεν είναι τυχαία. Συχνά, η ολιγαρχία επιχειρεί να εμφανίζεται ως «ελίτ» για να αποκτήσει κοινωνική νομιμοποίηση. Προβάλλει τον πλούτο της ως ένδειξη ικανότητας, αποκρύπτοντας όμως ότι η συσσώρευση αυτού του πλούτου προέρχεται από προνομιακές σχέσεις, αδιαφάνεια ή εκμετάλλευση δημόσιων πόρων. Έτσι, η κοινωνία μένει χωρίς το παράδειγμα και την ώθηση που μια πραγματική ελίτ θα μπορούσε να προσφέρει.
Η πρόκληση για την Ελλάδα δεν είναι να καταργήσει τις ελίτ, αλλά να τις αναγεννήσει. Να αναδείξει ανθρώπους που δεν επιδιώκουν μόνο την προσωπική τους επιτυχία, αλλά και τη συλλογική πρόοδο. Να δημιουργήσει συνθήκες όπου η γνώση, η καινοτομία και η ακεραιότητα θα αποτελούν τα κριτήρια ανάδειξης, αντικαθιστώντας την κλειστή και αυτάρεσκη λογική της ολιγαρχίας. Μόνο έτσι μπορεί να χτιστεί ένα μέλλον που θα ανήκει σε όλους και όχι στους λίγους.
