Η Άννα Καραμάνου, πολιτικός, φεμινίστρια, συνδικαλίστρια, ακτιβίστρια και βραβευμένη συγγραφέας, σπούδασε στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει πτυχίο Ελληνικής και Αγγλικής Φιλολογίας, μεταπτυχιακό Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών και διδακτορικό Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Εργάστηκε για 23 χρόνια στον ΟΤΕ και διετέλεσε γ.γ. της ΟΜΕ-ΟΤΕ.
Συμμετείχε, ως εθνική εμπειρογνώμων, σε δύο δίκτυα πολιτικής ισότητας των φύλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (1997-2004) εκλέχτηκε στο προεδρείο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών (PES) και πρόεδρος της Επιτροπής FEMM του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Βραβείο Ιπεκτσί, 1999, για συμβολή στην ελληνοτουρκική προσέγγιση. Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων και του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών. Για το βιβλίο της “Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών SAPIENS” τιμήθηκε με το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2022. Το νέο βιβλίο της έχει τίτλο: “100 χρόνια Τουρκία 1923-2023” (Αρμός, 2023).
Η Άννα Καραμάνου μιλά στη «δ» για το φεμινιστικό κίνημα, για τα δικαιώματα των γυναικών, για την πολεμική που δέχονται από άλλα κινήματα και από άνδρες αλλά και για την ανάγκη να μην σταματήσουν ποτέ οι γυναίκες, να διεκδικούν τη θέση που τους αξίζει σε όλα τα επίπεδα.
• Κυρία Καραμάνου, σε πρόσφατη συνάντηση που έγινε με γυναίκες του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, εκφράστηκε ο προβληματισμός για την πολεμική που δέχεται το φεμινιστικό κίνημα στις μέρες μας, καθώς και οι προσπάθειες που γίνονται από κάποια κέντρα, να καταργηθεί ο όρος “γυναίκα” και να αντικατασταθεί με τον όρο “άτομο με μήτρα”. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Αυτή η ιδέα δεν έχει περάσει εκτεταμένα στον κόσμο, καθώς είναι ακατανόητη. Υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στους ανθρώπους και σε όλα τα έμβια όντα, μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού. Αυτό δεν μπορεί να εξαλειφθεί!
Αυτό, ξεκίνησε από τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα εδώ και χρόνια, αλλά το φεμινιστικό κίνημα δεν έδωσε μεγάλη σημασία. Προσωπικά, αντέδρασα όταν μετονόμασαν τις σπουδές στα πανεπιστήμια, “σπουδές φύλου”. Εκεί επιχειρήθηκε η πρώτη συγχώνευση των αιτημάτων του φεμινιστικού κινήματος (για ισότητα ανδρών και γυναικών) με το κίνημα των ομοφυλόφιλων. Βεβαίως, το κίνημα ήταν πάντα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ομοφυλόφιλων –δεν είχαμε αντίρρηση επί τούτου. Προσωπικά, στήριξα τα αιτήματά τους και ως ευρωβουλευτής και ως πρόεδρος της επιτροπής δικαιωμάτων των γυναικών και ισότητας των φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ωστόσο, από την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, είχα αντιδράσει σε αυτή την επιχειρούμενη συγχώνευση στις “σπουδές φύλου”. Ακόμη και τώρα, υπάρχουν επιτροπές σε πολιτικά κόμματα που είναι φεμινιστικής πολιτικής και φύλου. Συνεπώς, φτάσαμε στο σημείο, από κάποιους να απαιτούν να εξαλειφθεί ο όρος “γυναίκα” (χωρίς ισότητα ανδρών και γυναικών) και να αντικατασταθεί με τον όρο “άτομα με μήτρα” και με “άτομα χωρίς μήτρα” (!) Είναι ανόητα, φαιδρά πράγματα.
• Από την άλλη, τέθηκε το θέμα με τις παρένθετες μητέρες, όπου σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται κατάχρηση. Ποια είναι η άποψή σας;
Βεβαίως, η τεχνολογία και η ιατρική επιστήμη προχωρούν και γνωρίζουμε ότι υπάρχουν συστήματα υποβοηθούμενης κύησης, η κατάψυξη ωαρίων για τις γυναίκες που το θέλουν κ.λπ. Δεν μπορούμε να πούμε όχι σε αυτή την εξέλιξη. Αλλά είναι γεγονός πως σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται κατάχρηση με τις παρένθετες μητέρες για οικονομικούς λόγους. Εκεί δημιουργούνται ζητήματα ηθικής. Προσωπικά, είμαι υπέρ της ιατρικής εξέλιξης, στον βαθμό όμως που δεν γίνεται κατάχρηση και εμπορευματοποίηση, που δεν γίνεται αυτοσκοπός το κέρδος και όχι η διευκόλυνση των ανθρώπων που θέλουν να αποκτήσουν παιδί.
• Πάντως, παρατηρούμε μια πολεμική που δέχεται το φεμινιστικό κίνημα και οι γυναικείες οργανώσεις εδώ και καιρό. Κάποιοι (κάποια κέντρα ίσως;) προσπαθούν να το υποβαθμίσουν έως και να το εξαφανίσουν…
Αυτή είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Από το ξεκίνημά του το φεμινιστικό κίνημα είχε να αντιμετωπίσει άγριες επιθέσεις, από ένα σκληρό, πατριαρχικό σύστημα που έχει επιβληθεί εδώ και αιώνες, από την αρχή της ιστορίας. Δεν υπήρχε ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ιστορικά, υπήρξε ένας αποκλεισμός των γυναικών και μια υποτίμηση του 50% του ανθρώπινου είδους. Η φύση, έχει σε ισορροπία και τα δύο φύλα τα οποία είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή του είδους. Το ίδιο συμβαίνει και για όλα τα έμβια όντα. Υπάρχει δηλαδή, συμπληρωματικότητα. Για τις γυναίκες, ωστόσο, έγινε μια συνειδητή υποτίμηση και περιθωριοποίηση. Και αυτό το είδαμε από την ελληνική επανάσταση του 1821 όταν οι γυναίκες μπήκαν δυναμικά στον αγώνα και εθελοντικά –καθώς δεν είχαν καμία υποχρέωση στράτευσης. Πολλές γυναίκες αφιέρωσαν όλη τους την περιουσία και τη ζωή τους για την ελευθερία. Τι έγινε όμως, όταν τελείωσε ο αγώνας; Στην Ελλάδα περιόρισαν τις γυναίκες στα σπίτια και να μην επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση ούτε στη μόρφωση, ούτε στην εργασία, ούτε να βγουν από το σπίτι. Συνεπώς, δεν εκτιμήθηκε η προσφορά τους και υποτιμήθηκε το φύλο. Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, ξεκίνησε όταν η περίφημη Καλλιρρόη Παρρέν (δημοσιογράφος και λογία) το 1887 εξέδωσε το πρώτο φύλλο της “Εφημερίδας των Κυριών” που προκάλεσε πολύ μεγάλη ταραχή στους κυβερνώντες. Το λέω αυτό γιατί ήταν πολύ σπουδαία και δεν έχει τιμηθεί όπως έπρεπε μέχρι σήμερα.
• Η αλήθεια είναι ότι οι γυναίκες, ακόμη και σήμερα, δέχονται πάρα πολύ μεγάλη πολεμική σε πολλά επαγγέλματα και ιδιαίτερα στην πολιτική όπου είναι πάρα πολύ δύσκολο να προχωρήσουν σε σχέση με τους άνδρες.
Είναι ακριβώς όπως το λέτε, διότι εδώ, έχει επικρατήσει μια σκληρή, βαλκανική πατριαρχία. Είμαστε με το ένα πόδι στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και με το άλλο, στην ανατολή. Πώς λοιπόν να προχωρήσουν οι γυναίκες; Έχω δει γυναίκες που έχουν καταφέρει να βρίσκονται σε πολύ υψηλά ιστάμενες θέσεις (ακόμη και κυβερνητικές) να έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση λόγω αυτής της κατάστασης. Οι άνδρες λένε ότι στηρίζουν τις γυναίκες αλλά δεν τις θέλουν δίπλα τους. Χρησιμοποίησαν την ποσόστωση στην πολιτική, για να μας εξευτελίσουν, ενώ αυτό το μέτρο ξεκίνησε από τη Νορβηγία στα τέλη της δεκαετίας του ’60, στη λογική ότι κανένα φύλο δεν πρέπει να έχει λιγότερο από 40%. Αργότερα, στη Σουηδία, αυτό εφαρμόστηκε χωρίς αποφάσεις και καταστατικά, σαν μια συμφωνία κυρίων και κυριών για να μοιραστούν, όχι μόνον την εξουσία αλλά και την ευθύνη της χώρας τους. Γι’ αυτό είναι χώρες πρότυπα σε ό,τι αφορά στο κοινωνικό κράτος.
Θα έπρεπε σε όλες τις χώρες να υπάρχει αυτή η ισότητα και στα κυβερνητικά πόστα. Δυστυχώς, νιώθω σα να ζω ξανά στη δεκαετία του ’70. Σήμερα, με μια Ελλάδα καθημαγμένη από τόσα πολλά νιώθω βουτηγμένη στην απαισιοδοξία. Ωστόσο, έχω μια ελπίδα: να αντιδράσουν οι γυναίκες και να διεκδικήσουν να μοιραστούν την εξουσία. Αν είχαμε μια ισορροπία ανδρών και γυναικών στους δημοκρατικούς θεσμούς, παντού όπου χαράσσεται πολιτική και λαμβάνονται αποφάσεις, θα είχαμε ένα πολύ καλύτερο αποτέλεσμα σε όλους τους τομείς. Οι γυναίκες είναι πολύ καλύτερες στη διαπραγμάτευση και στο να βρίσκουν λύσεις. Είμαι σίγουρη ότι αυτό δεν θα ήταν καλύτερο μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την παγκόσμια πολιτική.
Αννα Καραμάνου, συγγραφέας: «Οι γυναίκες και να διεκδικήσουν και να μοιραστούν την εξουσία»
