Για τις δράσεις και τα έργα της ΑΝΔΩ μιλάει σήμερα προς τη “δ” ο γενικός διευθυντής της, κ. Χρήστος Μπάρδος. Μεταξύ άλλων αναφέρεται και στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, λέγοντας πως είναι το μέλλον του ελληνικού τουριστικού μας προϊόντος.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η διατοπική συνεργασία «Οργάνωση και Προβολή του Οινοτουρισμού» στο πλαίσιο του προγράμματος LEADER. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτέλεσε μια ιδιαίτερα σημαντική προσπάθεια, γιατί ανέδειξε τη δύναμη της συνεργασίας ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές και φορείς. Ο οινοτουρισμός είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια επίσκεψη σε ένα οινοποιείο – είναι μια εμπειρία που συνδέει τον επισκέπτη με τη γη, τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του τόπου.
Μέσα από το πρόγραμμα δημιουργήθηκε ένα δίκτυο διαδρομών που ενώνει οινοποιεία, τοπικούς παραγωγούς και πολιτιστικά σημεία ενδιαφέροντος. Ο στόχος δεν ήταν απλώς να προβληθεί το κρασί, αλλά να παρουσιαστεί η ιστορία και η κουλτούρα πίσω από κάθε ποικιλία, κάθε μπουκάλι, κάθε οικογένεια που παράγει με μεράκι.
Αναπτύχθηκαν επίσης εργαλεία προβολής, δράσεις εκπαίδευσης και ενίσχυσης δεξιοτήτων για επαγγελματίες, αλλά και δράσεις δικτύωσης που συνδέουν παραγωγούς με επιχειρήσεις φιλοξενίας και εστίασης. Έτσι δημιουργήθηκε μια κοινή ταυτότητα που ενώνει το κρασί, τον τουρισμό και την τοπική επιχειρηματικότητα.
Ο οινοτουρισμός είναι μια αναπτυσσόμενη ειδική μορφή τουρισμού που και στην περιοχή μας, τα Δωδεκάνησα, έχουν γίνει άλματα. Στην Κω, όπου έχουν χρηματοδοτηθεί αρκετά οινοποιεία, η επισκεψιμότητα στα οινοποιεία έχει ανέβει κατακόρυφα. Αλλά και στη Λέρο, στην Πάτμο και πρόσφατα στην Κάρπαθο, έχουν δημιουργηθεί σοβαρές επενδύσεις που διαφημίζουν τα Δωδεκάνησα.
Κλείνοντας για τη συνεργασία, να σας πω ότι η όλη ιδέα «γεννήθηκε» στα γραφεία της ΑΝΔΩ. Εκτός των άλλων σημαντικών, χρηματοδοτήθηκε μέσω του LEADER και μια εμπειρογνωμοσύνη που θα αποτελέσει τη βάση του στρατηγικού σχεδιασμού για την προβολή και την οργάνωση του οινοτουρισμού στην Ελλάδα.
• Πόσο σημαντική είναι η προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού όπως αυτή η δράση; Και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο πρωτογενής τομέας μέσα σε αυτόν τον κλάδο;
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι το μέλλον του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Ο σύγχρονος ταξιδιώτης δεν αναζητά πια μόνο τον ήλιο και τη θάλασσα, αλλά εμπειρίες που τον φέρνουν σε επαφή με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Ο οινοτουρισμός, ο αγροτουρισμός, ο πολιτιστικός και ο φυσιολατρικός τουρισμός αποτελούν μορφές που προσφέρουν αυθεντικότητα, βιωσιμότητα και ουσιαστική επαφή με την τοπική ζωή.
Ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται στο κέντρο αυτής της μετάβασης. Οι παραγωγοί, οι οινοποιοί, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι μπορούν να μετατραπούν σε οικοδεσπότες εμπειριών, σε αφηγητές της ιστορίας του τόπου τους. Ένας επισκέπτης που συμμετέχει σε μια συγκομιδή, δοκιμάζει φρέσκο κρασί από το βαρέλι ή γνωρίζει τις παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής, δεν είναι απλός τουρίστας — είναι συμμέτοχος σε μια βιωματική διαδικασία.
Αυτός ο δεσμός μεταξύ παραγωγού και επισκέπτη δημιουργεί προστιθέμενη αξία για την τοπική οικονομία, ενισχύει την απασχόληση στην ύπαιθρο και διαμορφώνει ένα πιο ανθεκτικό, αποκεντρωμένο μοντέλο ανάπτυξης. Ο οινοτουρισμός όπως και άλλες μορφές, όπως ο θαλάσσιος, ο καταδυτικός, ο περιπατητικός, ο αναρριχητικός, ο θρησκευτικός, αποτελούν σημαντικές ευκαιρίες διαφοροποίησης του μοντέλου του μαζικού τουρισμού και ειδικά για τα νησιά μας, μπορούν να φέρουν ανάπτυξη και επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Αυτό είναι σημαντικό για τον κάτοικο των μικρών νησιών αλλά και για τον κάτοικο της υπαίθρου που μπορεί να έχει τις συνθήκες που απαιτούνται για να παραμείνει στον τόπο του, να ζει αξιοπρεπώς, με ποιότητα ζωής και ιδανικές συνθήκες ζωής και εργασίας.
• Η περιοχή μας έχει ταυτιστεί με τη βιομηχανία του τουρισμού, όμως ο πρωτογενής τομέας έχει μεγάλες δυνατότητες. Πιστεύετε ότι μπορεί να αποτελέσει βασικό πυλώνα της οικονομίας μας;
Φυσικά. Ο πρωτογενής τομέας είναι ο πυρήνας κάθε βιώσιμης τοπικής οικονομίας. Η Ελλάδα, και ιδιαίτερα τα νησιά μας, διαθέτουν ανεκτίμητο φυσικό πλούτο, μοναδικά προϊόντα και έναν πολιτισμό που συνδέεται άρρηκτα με τη γη. Αν όλα αυτά συνδυαστούν με τη γνώση, την καινοτομία και την οργάνωση, ο πρωτογενής τομέας μπορεί να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες ανάπτυξης.
Η τάση παγκοσμίως στρέφεται προς προϊόντα με ταυτότητα, ποιότητα και ιστορία. Ο επισκέπτης θέλει να δοκιμάσει το κρασί που παράγεται στον τόπο που επισκέπτεται, να γευτεί το λάδι ή τα τυριά που δημιουργούν οι άνθρωποι της περιοχής. Η τοπική παραγωγή, όταν συνδεθεί με την τουριστική εμπειρία, δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο προϊόν, που δεν εξαρτάται από εποχικότητα και μαζικότητα.
Πέρα από αυτό, ο πρωτογενής τομέας μπορεί να συμβάλει και στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Η καλλιέργεια με βιώσιμες πρακτικές, η προστασία των τοπικών ποικιλιών και η προώθηση της βιολογικής παραγωγής είναι επενδύσεις που δεν ενισχύουν μόνο το εισόδημα, αλλά και την ποιότητα ζωής στις τοπικές κοινωνίες.
Βεβαίως για την περιοχή μας τα πράγματα είναι αρκετά δυσκολότερα καθώς παρατηρείται μια καθολική στροφή της οικονομίας μας στον τουρισμό και τις υπηρεσίες. Ίσως η μοναδική λύση για τη διατήρηση του πρωτογενή τομέα να είναι οι συνεργασίες μεταξύ ομοειδών ή συμπληρωματικών επιχειρήσεων γύρω από ποιοτικά τοπικά προϊόντα.
• Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι της ΑΝΔΩ και ποιες δράσεις προωθούνται;
Η ΑΝΔΩ ΑΕ συνεχίζει να εργάζεται με συνέπεια για την ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Με τον νέο κύκλο του προγράμματος LEADER/CLLD που αναμένεται μέσα στο 2026, στόχος μας είναι να δώσουμε νέα ώθηση στην ύπαιθρο μέσα από επενδύσεις που δημιουργούν θέσεις εργασίας, προωθούν τη συνεργασία και στηρίζουν την πράσινη μετάβαση.
Ενδεικτικά, προωθούμε:
-Ενίσχυση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον αγροδιατροφικό τομέα.
-Ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού, όπως ο αγροτουρισμός, ο οινοτουρισμός και ο πολιτιστικός τουρισμός.
-Δράσεις ψηφιακού μετασχηματισμού για την προβολή των τοπικών προϊόντων και την καλύτερη δικτύωση των επιχειρήσεων.
-Προγράμματα κυκλικής οικονομίας και βιωσιμότητας, που ενισχύουν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
-Μικρά έργα δημόσιου χαρακτήρα από ΟΤΑ ή από συλλόγους στους τομείς του περιβάλλοντος, του πολιτισμού και της παράδοσης.
Στόχος μας είναι να στηρίξουμε κάθε πρωτοβουλία που ενισχύει τη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο του και δημιουργεί προοπτικές για τους νέους. Θέλουμε οι νέες γενιές να βλέπουν στην ύπαιθρο μια ευκαιρία, όχι μια αναγκαστική επιλογή. Θέλουμε από τη μία να αναπτύξουμε την ύπαιθρο των μεγάλων μας νησιών (π.χ. Ρόδου και Κω – τα μικρά τους χωριά) και από την άλλη να στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις τα μικρά μας νησιά, ώστε να κλείσει η «αναπτυξιακή ψαλίδα» μεταξύ μεγάλων και μικρών νησιών της Δωδεκανήσου.
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα LEADER του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων παραμένει το μοναδικό πρόγραμμα με αποκεντρωμένη διαχείριση από τις «Ομάδες Τοπικής Δράσης», όπως τις αναφέρει ο ευρωπαϊκός κανονισμός, την ΑΝΔΩ (Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου) για την περιοχή μας.
Τα προγράμματα αυτά σχεδιάζονται τοπικά (θυμάστε τον ευρύ κύκλο διαβουλεύσεων που είχαμε πραγματοποιήσει τα προηγούμενα χρόνια) και προκηρύσσονται πάνω στις διαπιστωμένες ανάγκες της κάθε περιοχής. Ήδη στα 28 χρόνια εφαρμογής του προγράμματος στα Δωδεκάνησα, έχουν υλοποιηθεί πάνω από 450 έργα συνολικού προϋπολογισμού μεγαλύτερου από 70 εκατομμύρια. Αυτά είναι τα νούμερα – οι δείκτες.
Τελικά: Για εμάς στην ΑΝΔΩ, όμως, μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός, ότι τα έργα αυτά έχουν υλοποιηθεί από μικροεπενδυτές, από κατοίκους της υπαίθρου και των νησιών μας, που παλεύουν καθημερινά να παραμείνουν εκεί με τις οικογένειές τους. Και είναι διπλή η χαρά μας όταν διαπιστώνουμε ότι τα παιδιά των επενδυτών προηγούμενων προγραμματικών περιόδων, επιστρέφουν στα νησιά τους λόγω της βοήθειας του προγράμματος LEADER.
Χρήστος Μπάρδος: «Από το αμπέλι στο μέλλον… Τα έργα της Αναπτυξιακής Δωδεκανήσου για τον τουρισμό εμπειρίας»
