• Δικαστική διαμάχη για τις κατασχέσεις που αφορούν στην ύδρευση από το φράγμα Γαδουρά • Με φόντο οφειλές εκατομμυρίων, η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης ζητά την έκδοση προσωρινής διαταγής για την αναστολή των κατασχέσεων • Η Περιφέρεια αντιδρά με τεκμηριωμένη νομική απάντηση, αναδεικνύοντας τη νομική ανυπαρξία της ανακοπής και την ευρωστία της ΔΕΥΑΡ
Η σφοδρή νομική αντιπαράθεση που ξέσπασε ανάμεσα στη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ρόδου (ΔΕΥΑΡ) και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, αφορά εκατομμύρια ευρώ και τη διαχείριση του νερού από το φράγμα Γαδουρά.
Η ΔΕΥΑΡ υπέβαλε αίτηση αναστολής εκτέλεσης και ζήτησε την έκδοση προσωρινής διαταγής προκειμένου να μπλοκάρει την επιβολή κατασχέσεων σε τραπεζικούς της λογαριασμούς. Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, από την πλευρά της, κατέθεσε εμπεριστατωμένο υπόμνημα με σειρά ενστάσεων που αποδομούν, κατά την άποψή της, τη νομική βάση του αιτήματος.
Τα όσα ισχυρίζεται η Περιφέρεια έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον:
Τι προβλέπει η προγραμματική σύμβαση
Η βασική σύμβαση μεταξύ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και της ΔΕΥΑΡ αφορά στη “Λειτουργία, Συντήρηση και Διαχείριση του έργου Ύδρευσης Ρόδου από το Φράγμα Γαδουρά”. Με αυτή προβλέπεται η υποχρέωση της Περιφέρειας να διασφαλίζει μέσω αναδόχου τη συνεχή παροχή ποιοτικού πόσιμου νερού προς τις δεξαμενές της ΔΕΥΑΡ. Αντίστοιχα, η ΔΕΥΑΡ δεσμεύεται να αποπληρώνει τις δαπάνες αυτές.
Σύμφωνα με τη σύμβαση:
• Το τίμημα που καταβάλλεται στην Περιφέρεια είναι σταθερό, ανεξαρτήτως ποσότητας ύδατος.
• Η Περιφέρεια υποχρεούται να εξασφαλίζει μεταφορά έως 60.000 κυβικά μέτρα ημερησίως.
• Η ΔΕΥΑΡ οφείλει να εξοφλεί σε έξι καθορισμένες ημερομηνίες εντός του έτους.
• Αν υπάρξει καθυστέρηση άνω των πέντε μηνών, ο Δήμος Ρόδου εγγυάται την αποπληρωμή.
• Σε περίπτωση μη καταβολής, η Περιφέρεια δικαιούται να διακόψει την παροχή νερού.
Η σύμβαση, όπως ρητά προβλέπεται, έχει αναπτυχθεί βάσει του άρθρου 100 του Ν. 3852/2010 για τις προγραμματικές συμβάσεις ΟΤΑ και αποτελεί πρότυπο σύμβασης δημοσίου συμφέροντος με σαφείς ρήτρες.
Η οικονομική θέση της ΔΕΥΑΡ
Η Περιφέρεια επισημαίνει με σαφήνεια την ευρωστία της ΔΕΥΑΡ:
• Η επιχείρηση έχει πλεονάσματα που υπερβαίνουν τα 6,4 εκατομμύρια ευρώ (2016-2023).
• Για το έτος 2024, αναφέρεται από τον ίδιο τον πρόεδρο της ΔΕΥΑΡ ότι υπήρξε καθαρό κέρδος περίπου 6 εκατομμυρίων ευρώ.
• Η ΔΕΥΑΡ κατέβαλε τη δόση της ρύθμισης στην Εφορία (άνω των 150.000 ευρώ), παρότι οι λογαριασμοί της ήταν δεσμευμένοι.
• Έχει ήδη ανοίξει νέο λογαριασμό μισθοδοσίας στην Παγκρήτια Τράπεζα που δεν είναι δεσμευμένος.
• Η καθημερινή είσπραξη από τιμολόγια καταναλωτών διατηρείται υψηλή.
Η Περιφέρεια καταρρίπτει τον ισχυρισμό περί επικείμενου κινδύνου, καθώς η ΔΕΥΑΡ όχι μόνο λειτουργεί κανονικά, αλλά και διαχειρίζεται κεφάλαια που της επιτρέπουν να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.
Οι νομικές ενστάσεις της Περιφέρειας
Η Περιφέρεια επικαλείται σειρά κρίσιμων ενστάσεων:
Έλλειψη ανακοπής: Η αναστολή εκτέλεσης απαιτεί προηγούμενη άσκηση και επίδοση ανακοπής. Η ΔΕΥΑΡ δεν είχε επιδώσει τέτοιο δικόγραφο πριν την εκδίκαση του αιτήματος προσωρινής διαταγής. Κατά συνέπεια, το αίτημα χαρακτηρίζεται ως απαράδεκτο.
Έλλειψη δικαιοδοσίας πολιτικού Δικαστηρίου: Η διαφορά προκύπτει από Προγραμματική Σύμβαση, η οποία δημιουργεί έννομη σχέση δημοσίου δικαίου και, κατά πάγια νομολογία, υπάγεται στα Διοικητικά Δικαστήρια. Η ΔΕΥΑΡ, μάλιστα, έχει ήδη προσφύγει στο Διοικητικό Εφετείο Πειραιά.
Περιορισμένο περιεχόμενο ανακοπής: Η νομοθεσία (Ν.4978/2022) προβλέπει ότι ανακοπή κατά της διοικητικής εκτέλεσης γίνεται για συγκεκριμένους λόγους (π.χ. ακυρότητα τίτλου, παραγραφή, απόσβεση). Η προσφυγή της ΔΕΥΑΡ φέρεται να μην περιλαμβάνει τέτοιους λόγους και άρα είναι ουσιαστικά απορριπτέα.
Φορολογική ενημερότητα: Η στέρηση αποδεικτικού φορολογικής ενημερότητας ρυθμίζεται από ειδικό νομικό πλαίσιο, και οι σχετικές διαφορές εκδικάζονται αποκλειστικά από τα Διοικητικά Δικαστήρια.
Απουσία επείγοντος: Η ύπαρξη ρύθμισης και η συνεχιζόμενη λειτουργία της ΔΕΥΑΡ αποδεικνύει ότι δεν συντρέχει λόγος έκδοσης προσωρινής διαταγής.
Το ζήτημα πέρα από τα νομικά
Πέρα από τα δικονομικά και τα λογιστικά στοιχεία, η υπόθεση αγγίζει τον πυρήνα της λειτουργίας του Κράτους: τη συνεργασία δημόσιων φορέων για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Όταν τέτοια συνεργασία καταλήγει στα δικαστήρια, αποδεικνύεται είτε αποτυχία πρόβλεψης είτε έλλειψη διοικητικής συνέπειας.
Η ύδρευση ενός νησιού δεν μπορεί να τίθεται σε διακύβευση επειδή μια δημοτική επιχείρηση καθυστερεί την εξόφληση ενός συμβεβλημένου έργου. Οι υποδομές του φράγματος Γαδουρά είναι απαραίτητες, και η συνέχιση της ομαλής τους λειτουργίας απαιτεί αξιόπιστη οικονομική κάλυψη.
Η απόφαση του Δικαστηρίου αύριο αναμένεται να διαμορφώσει ισχυρό προηγούμενο για την ευθύνη εκπλήρωσης Προγραμματικών Συμβάσεων και την αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας μεταξύ φορέων του Δημοσίου.
Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, έχοντας εκτελέσει τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της σύμβασης, προχωρά στην υπεράσπιση των απαιτήσεών της όχι μόνο για τη βιωσιμότητα του έργου αλλά και για τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος.
Αντίθετα, η ΔΕΥΑΡ επιδιώκει δικαστική προστασία έναντι κατασχέσεων, χωρίς –κατά την άποψη της Περιφέρειας– να πληροί ούτε τις ουσιαστικές ούτε τις δικονομικές προϋποθέσεις.
Η σύγκρουση αυτή υπερβαίνει το τοπικό ενδιαφέρον. Θέτει υπό κρίση την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ κρατικών δομών και την ανάγκη ύπαρξης σαφών κανόνων συνέπειας και λογοδοσίας στη διαχείριση του δημοσίου νερού.
Η υπόθεση, ανεξαρτήτως της ετυμηγορίας του Πρωτοδικείου, αποτελεί ηχηρή υπενθύμιση ότι η αξιοπιστία των θεσμών δοκιμάζεται στην πράξη και κρίνεται από την τήρηση των δεσμεύσεων που οι ίδιοι οι φορείς έχουν αναλάβει.
Παρατηρήσεις σε υπόμνημα της Περιφέρειας με νόημα
-Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ΔΕΥΑΡ ισχυρίζεται πως αμφισβητεί τους λογαριασμούς, χωρίς ποτέ να έχει προβεί σε προσβολή τους στο παρελθόν. Επιπλέον, παρότι δηλώνει ότι δεν τους αποδέχεται, ταυτόχρονα ζητούσε από την Περιφέρεια να αναμείνει, προκειμένου να προβεί σε ρύθμιση των οφειλών αυτών —ρύθμιση την οποία, όπως υποστηρίζει, ήδη έχει πραγματοποιήσει. Με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά αναγνωρίζει το σύνολο της οφειλής.
-Ακόμη και για την πρώτη προγραμματική σύμβαση, την οποία η ίδια επαινεί, οφείλει σήμερα το ποσό των 2.864.869,72 ευρώ. Το ποσό αυτό εξοφλείται μέσω ρύθμισης στη ΔΟΥ Ρόδου, με μηνιαίες καταβολές ύψους περίπου 91.204,40 ευρώ. Για το συνολικό ποσό των 3.885.871,19 ευρώ, η Περιφέρεια αναγκάστηκε να κινήσει μέτρα αναγκαστικής είσπραξης.
-Η ΔΕΥΑΡ δεν έχει καταβάλει ούτε τα ποσά που η ίδια αναγνωρίζει από τους πρώτους τέσσερις εκδοθέντες λογαριασμούς, με εξαίρεση το ποσό των 626.596,94 ευρώ, του οποίου η τελευταία καταβολή πραγματοποιήθηκε στις 31/10/2024.
-Η νέα προγραμματική σύμβαση ενεργοποιήθηκε με την υπογραφή νέας εργολαβικής σύμβασης με την εταιρεία «ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ», που αναδείχθηκε εκ νέου ανάδοχος. Η προγραμματική είχε υπογραφεί προ της ανάδειξης του αναδόχου, αλλά ο σχετικός διαγωνισμός είχε ήδη προκηρυχθεί, και η προγραμματική ήταν ισόποση με το αντικείμενο του διαγωνισμού.
-Από κάθε λογαριασμό αφαιρούνται:
α) η έκπτωση που παρείχε ο ανάδοχος,
β) η δαπάνη προαίρεσης (ύψους 4.167.649,04 ευρώ) που αφορά τον πέμπτο χρόνο της εργολαβικής σύμβασης και είναι ενδεχόμενο να μην ενεργοποιηθεί,
γ) οι ζημιές από φυσικές καταστροφές και περιπτώσεις ανωτέρας βίας,
δ) τα ποσά που αφορούν στη μη λειτουργία του νότιου υδραγωγείου, για τα οποία έχουν ήδη ληφθεί σχετικές αποφάσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου (αριθμ. 178/2023 και 109/2024).
Η διαφορά κόστους της δεύτερης προγραμματικής σύμβασης σε σχέση με την πρώτη οφείλεται:
α) στη μισθολογική επιβάρυνση,
β) στη γήρανση του εξοπλισμού, καθώς τα πρώτα έτη καλύπτονταν από εγγύηση,
γ) στη σημαντική αύξηση της τιμής των χημικών προϊόντων.
-Οι εργασίες βελτιστοποίησης δεν αποτελούν νέα προσθήκη στη δεύτερη σύμβαση. Αντιθέτως, περιλαμβάνονταν και στην πρώτη, με μηνιαίο κόστος 24.000 ευρώ, έναντι 18.000 ευρώ που προβλέπει η τρέχουσα σύμβαση.
-Το έργο δεν χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
-Η ΔΕΥΑΡ έχει εγγράψει στον προϋπολογισμό του έτους 2025 πίστωση ύψους 6.889.139,31 ευρώ για την πληρωμή της προγραμματικής σύμβασης προς την Περιφέρεια.
-Σύμφωνα με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΚΕΔΕ), η κατάσχεση εις χείρας τρίτου δεν περιορίζεται μόνο σε ενέργειες της ΑΑΔΕ, αλλά μπορεί να επιβληθεί και από άλλους δημόσιους φορείς, περιλαμβανομένων των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Η κατάσχεση θεωρείται συντελεσμένη και ολοκληρώνεται αποκλειστικά με την επίδοση στον τρίτο, δηλαδή στο πιστωτικό ίδρυμα, χωρίς να απαιτείται κοινοποίηση στον καθού.
-Οι διατάξεις του ΚΕΔΕ εφαρμόζονται και για την είσπραξη απαιτήσεων των ΝΠΔΔ. Σύμφωνα με την ΠΟΛ 1066/2017, όταν το Δημόσιο προβαίνει σε κατάσχεση χρηματικής απαίτησης εις χείρας τρίτου, επέρχεται αναγκαστική εκχώρηση αυτής της απαίτησης προς το Δημόσιο. Ο τρίτος (π.χ. τράπεζα) θεωρείται πλέον οφειλέτης του Δημοσίου, εκτός εάν υποβάλει νομίμως αρνητική δήλωση. Κατά συνέπεια, στην παρούσα περίπτωση, η κατάσχεση θεωρείται νομικά ολοκληρωμένη.
