• Μια υπόθεση που ξεκινά από διεθνή διαγωνισμό του 1995 και φτάνει σε γνωμοδοτήσεις, παρατάσεις, όρους του Δήμου, άγονους διαγωνισμούς και μεταβίβαση εποπτείας, με κοινό παρονομαστή ότι τα έργα που συνδέθηκαν με την άδεια καζίνου δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, όπως καταγράφεται και σε υπηρεσιακό σημείωμα του Υπουργείου Τουρισμού με ημερομηνία 11/2/2014
Η Ρόδος κουβαλά εδώ και δεκαετίες μια εκκρεμότητα που, στα χαρτιά, έμοιαζε να υπόσχεται αναπτυξιακή ανάσα και συγκεκριμένα αντισταθμιστικά οφέλη, όμως στην πράξη εξελίχθηκε σε ένα διαχρονικό αδιέξοδο.
Η ιστορία των 20.000.000.000 δραχμών που συνδέθηκαν με την άδεια λειτουργίας του Καζίνου Ρόδου δεν είναι απλώς ένα επεισόδιο κακοδιαχείρισης ή καθυστέρησης.
Είναι μια συμπυκνωμένη εικόνα του πώς ένα κράτος, ένας Δήμος, μια τράπεζα, μια αδειούχος εταιρεία και μια σειρά από θεσμικά όργανα μπορούν να παγιδευτούν σε μια αλληλουχία δεσμεύσεων, παρατάσεων, όρων και γνωμοδοτήσεων, χωρίς τελικό αποτέλεσμα.
Στο κέντρο βρίσκεται μια ρήτρα που μπήκε ρητά στην υπουργική απόφαση παραχώρησης της άδειας, μια σύμβαση που υπογράφηκε το 1996 και μια υποχρέωση που, ακόμη και όταν αμφισβητήθηκε η υπαιτιότητα, κρίθηκε ότι παραμένει ακέραιη, αναπροσαρμοσμένη σε σημερινές τιμές.
Ο διεθνής διαγωνισμός του 1995 και η δέσμευση που έγινε όρος άδειας
Το χρονικό ξεκινά πριν από την ίδια την άδεια. Το 1995 προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας καζίνου στη Ρόδο. Συμμετείχαν 2 εταιρείες και η «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.» αναδείχθηκε πρώτη με διαφορά 0,5 βαθμών.
Το κρίσιμο στοιχείο δεν βρίσκεται μόνο στη βαθμολογία, αλλά στο «πακέτο» δεσμεύσεων που συνόδευε την υποψηφιότητα. Υπήρξαν επιστολές το καλοκαίρι του 1995, τόσο προς τον Δήμο Ροδίων όσο και προς την Επιτροπή του διαγωνισμού, με αναφορές στη δημιουργία αναπτυξιακής εταιρείας και στην πραγματοποίηση επενδύσεων ύψους 20.000.000.000 δρχ. μέσα στα πρώτα 5 έτη από τη σύστασή της. Στο ίδιο πλαίσιο, αξιοποιήθηκαν και σχετικές αναφορές από πλευράς Εμπορικής Τράπεζας, με έγγραφα και επιστολές που μνημονεύονται ρητά ως βάση της υποχρέωσης.
Με την έκδοση της Τ/633/1996 απόφασης της υπουργού Ανάπτυξης, παραχωρήθηκε η άδεια λειτουργίας του Καζίνου Ρόδου. Στο άρθρο 3, παράγραφος 2, εδάφιο 6, ορίστηκε ότι ο κάτοχος της άδειας οφείλει να πραγματοποιήσει επενδύσεις 20.000.000.000 δρχ., σύμφωνα με τις συγκεκριμένες επιστολές του 1995, σε συνδυασμό με την επιστολή του διοικητή της Εμπορικής Τράπεζας και έγγραφο του Δήμου.
Η σύμβαση καταρτίστηκε και υπεγράφη στις 8/10/1996, όμως, σύμφωνα με το υπηρεσιακό σημείωμα, δεν προσδιορίστηκαν εξαρχής οι ειδικότερες επενδύσεις, γεγονός που άφησε το ζήτημα εκτεθειμένο σε ερμηνείες και μεταγενέστερες συγκρούσεις .
Η «ΡΟΔΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ Α.Ε.» και το πρώτο μεγάλο κενό εφαρμογής
Η αναπτυξιακή εταιρεία που είχε προβλεφθεί στις επιστολές, συστάθηκε στις 4/11/1998 με την επωνυμία «ΡΟΔΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ Α.Ε.». Όμως, αντί να λειτουργήσει ως εργαλείο επιτάχυνσης, έγινε σημείο τριβής. Παρέμεινε επί μακρό χρονικό διάστημα εκκρεμές το ζήτημα της συμμετοχής της Εμπορικής Τράπεζας ή θυγατρικής της στη μετοχική σύνθεση και στο διοικητικό συμβούλιο.
Σε μια υπόθεση όπου η χρηματοδότηση και η εποπτεία είναι κλειδιά, η αμφισημία στη σύνθεση της εταιρείας ισοδυναμούσε με αναστολή.
Την ίδια στιγμή, καταγράφονται μεταβιβάσεις μετοχών. Στις 16/11/1998, οι μέτοχοι της «ΑΙΝΕΙΑΣ Α.Ε.», που κατείχε 34,5% του μετοχικού κεφαλαίου της «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.», μεταβίβασαν το σύνολο των μετοχών τους στη «RESITO TOURISM INVESTMENT B.V.», η οποία στη συνέχεια μεταβίβασε το ήμισυ στη «AVALON CASINO DEVELOPMENTS B.V.». Οι μεταβιβάσεις εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Εποπτείας της Λειτουργίας των Καζίνων, μετά από δέσμευση της Εμπορικής Τράπεζας έναντι του Ελληνικού Δημοσίου και του Δήμου Ροδίων ότι θα τηρήσει τις υποχρεώσεις. Εδώ, η υπόθεση αποκτά και ένα ακόμη χαρακτηριστικό, τη μετατόπιση του επιχειρηματικού σχήματος, ενώ η δημόσια απαίτηση παραμένει ίδια.
Ο Τουριστικός Λιμένας Ρόδου, οι όροι του Δήμου και η παράταση ως «λύση που γεννά νέα αδιέξοδα»
Στις 13/6/2003 καταρτίστηκε σύμβαση παραχώρησης μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Δήμου Ροδίων για τη δημιουργία, λειτουργία και εκμετάλλευση του Τουριστικού Λιμένα Ρόδου. Ο Δήμος ανέλαβε την υποχρέωση να κατασκευάσει συγκεκριμένα τεχνικά έργα και εγκαταστάσεις στη ζώνη του λιμένα.
Στο υπηρεσιακό σημείωμα τονίζεται ότι υπήρχε εκδηλωμένο ενδιαφέρον τόσο από την Εμπορική Τράπεζα όσο και από την «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.» για τη συγκεκριμένη επένδυση, καθώς και για υπόγεια πάρκινγκ.
Η εταιρεία ζήτησε να παραταθεί ο χρόνος εντός του οποίου θα έπρεπε να εκτελεστούν οι επενδύσεις μέχρι 13/9/2007, ώστε να καταστεί δυνατή η υλοποίησή τους και να καλυφθούν οι συμβατικές υποχρεώσεις.
Εκδόθηκε απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης που παρέτεινε τον χρόνο μέχρι 13/9/2007, υπό προϋπόθεση έγγραφης συναίνεσης του Δήμου Ροδίων.
Η συναίνεση δόθηκε, αλλά με όρους. Εκεί ακριβώς ξεκινά η μακρά αντιπαράθεση. Ο Δήμος, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, έθεσε όρους που συνδέονταν με προσδιορισμό έργων, υποβολή προμελετών, συγκεκριμένες προθεσμίες και ρήτρες που σχετίζονταν ακόμη και με ενδεχόμενη ανάκληση άδειας σε περίπτωση μη τήρησης υποχρεώσεων.
Οι εταιρείες ζήτησαν άρση των όρων, ο Δήμος αρνήθηκε και περιορίστηκε σε τροποποίηση ώστε να είναι λιγότερο επαχθείς. Το αποτέλεσμα ήταν να προστεθεί μια επιπλέον στρώση αβεβαιότητας. Η παράταση, αντί να αποτελέσει οριστική έξοδο, έγινε ένας νέος κύκλος διαπραγμάτευσης.
Το 2004 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για την κατασκευή του τουριστικού λιμένα, με ημερομηνία 15/12/2004. Ο διαγωνισμός απέβη άγονος. Έτσι, ακόμη και στο επίπεδο του βασικού έργου που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «όχημα» υλοποίησης της υποχρέωσης, η διαδικασία κόλλησε.
Το 2005, οι εξηγήσεις, το ερώτημα για έκπτωση και η γνωμοδότηση 331/22.6.2005
Στις 15/2/2005, η Διεύθυνση Καζίνο ζήτησε από την «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.» εξηγήσεις για την εκκρεμότητα.
Η απάντηση αποδίδει ευθύνες στον Δήμο. Στις 10/3/2005, ο υφυπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης υπέβαλε το κρίσιμο ερώτημα αν ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης μπορεί, μετά από σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής Εποπτείας της Λειτουργίας των Καζίνων, να κηρύξει έκπτωτη την εταιρεία και να ανακαλέσει την άδεια λειτουργίας, λόγω μη υλοποίησης της επένδυσης των 20.000.000.000 δρχ.
Η γνωμοδότηση 331/22.6.2005 του Ν.Σ.Κ. έδωσε ένα σαφές πλαίσιο: εάν η εταιρεία δεν προβεί, από υπαιτιότητά της, στην επένδυση, ο υπουργός δύναται μετά την εκπνοή της παραταθείσας προθεσμίας να την κηρύξει έκπτωτη και να ανακαλέσει την άδεια, με σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής. Για πρώτη φορά, η υπόθεση αποκτά μια καθαρή διοικητική «έξοδο» που θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιβολή συνέπειας. Όμως, η έξοδος αυτή παραμένει στη θεωρία.
Η περίοδος 2007 έως 2009
Ακολούθησε μια νέα φάση, όπου ζητήθηκε από την Επιτροπή Εποπτείας να εξετάσει την υπόθεση κατ’ ουσίαν και να υποβάλει πόρισμα για την υπαιτιότητα των μερών και την ενδεχόμενη επιβολή κυρώσεων. Η Επιτροπή διαβίβασε το ζήτημα στη Διεύθυνση Εποπτείας των Καζίνων, η οποία, με εισήγηση 31/1/2007, πρότεινε να κληθούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να παραστούν και να καταθέσουν προφορικά και με υπομνήματα τις θέσεις τους, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Η Επιτροπή αποφάσισε αναβολή οριστικής απόφασης και παραπομπή στο Ν.Σ.Κ. Εκδόθηκε η γνωμοδότηση 110/2008, σύμφωνα με την οποία δεν προκύπτει με βεβαιότητα ποιος και σε ποια έκταση ήταν υπαίτιος της μη υλοποίησης, αν δηλαδή ευθύνεται η «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.» και η Εμπορική Τράπεζα ή ο Δήμος Ροδίων. Ταυτόχρονα, όμως, η γνωμοδότηση υπογραμμίζει ότι παραμένει ακέραιη η υποχρέωση εκτέλεσης της επένδυσης των 20.000.000.000 δρχ., αναπροσαρμοσμένης σε σημερινές τιμές, και ότι θα έπρεπε να προσδιοριστεί ως προς το εκτελεστέο έργο εντός ευλόγου διαστήματος, με συμφωνία μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου, «Καζίνο Ρόδου Α.Ε.» και Εμπορικής Τράπεζας. Κατά την ίδια γνωμοδότηση, δεν τίθεται τότε θέμα ανάκλησης της άδειας λειτουργίας του καζίνου. Η γνωμοδότηση έγινε αποδεκτή από τον υπουργό Τουριστικής Ανάπτυξης στις 16/2/2009.
Η αποδοχή της γνωμοδότησης, αντί να κλείσει το θέμα, λειτούργησε ως νέα μετάθεση. Η συζήτηση μετακινείται από το «αν έγινε η επένδυση» στο «ποιος φταίει που δεν έγινε», ενώ η ίδια η υποχρέωση παραμένει στον αέρα, περιμένοντας έναν νέο προσδιορισμό έργων και ένα νέο συμφωνημένο πλαίσιο που δεν ήρθε.
Οι αποφάσεις του Δήμου και το αίτημα για νέο χρονοδιάγραμμα, εγγυήσεις και τροποποίηση σύμβασης
Στις 26/2/2009, το δημοτικό συμβούλιο Ροδίων έστειλε έγγραφο προς τον υπουργό Τουριστικής Ανάπτυξης που περιελάμβανε την 780/2008 απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Η απόφαση κατέληγε σε σειρά αιτημάτων, όπως τροποποίηση της σύμβασης που αφορά στην άδεια του Καζίνου Ρόδου, αναπροσαρμογή του ποσού των 20 δισ. δρχ., αναθεώρηση της έννοιας του ανταποδοτικού χαρακτήρα των έργων, κατάρτιση συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, προσδιορισμό εγγυήσεων για την ολοκλήρωση και νομοθετική πρόβλεψη για τον τρόπο ανάθεσης των έργων. Πρόκειται για μια στιγμή που ο Δήμος επιχειρεί να επαναφέρει το ζήτημα σε πρακτικούς όρους, να μετατρέψει δηλαδή την υποχρέωση σε μετρήσιμη διαδικασία παράδοσης.
Η Διεύθυνση Εποπτείας των Καζίνων επανεισήγαγε την υπόθεση στην Επιτροπή, εκθέτοντας ότι θα πρέπει να συγκληθούν τα αρχικά συμβληθέντα μέρη για νέες συζητήσεις, ώστε να εξευρεθεί κοινό και συμφωνημένο πλαίσιο ως προς το ποια έργα θα εκτελεστούν και σε ποιο χρονικό διάγραμμα.
Ακολούθως, θα έπρεπε να συνταχθεί νέο σχέδιο σύμβασης που να αναφέρεται ειδικά στην υποχρέωση της επένδυσης των 20.000.000.000 δρχ., αναπροσαρμοσμένης σε σημερινές τιμές. Τονίστηκε επίσης η ανάγκη για σαφείς νέους όρους και ασφαλιστικές δικλείδες, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα απόκλισης ή αναβολής μέσω παρελκυστικών τακτικών.
Επί αυτής της εισήγησης, η Επιτροπή Εποπτείας της Λειτουργίας των Καζίνων εξέδωσε στις 3/6/2009 απόσπασμα πρακτικού και απόφασης, με το οποίο έκρινε ότι δεν έχει αρμοδιότητα να εκπροσωπεί το Ελληνικό Δημόσιο σε διαπραγματεύσεις. Η εκπροσώπηση, κατά την απόφαση, ανήκει στον υπουργό Τουριστικής Ανάπτυξης, με υποβοήθηση από τη Διεύθυνση Εποπτείας Καζίνο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ακόμη θεσμικό μπλοκάρισμα, τη στιγμή που απαιτούνταν πολιτική και διοικητική καθοδήγηση.
Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην Ε.Ε.Ε.Π. και το νέο επίπεδο δυσκολίας
Ακολούθησε μια σημαντική εξέλιξη που περιπλέκει περαιτέρω την υπόθεση. Η αρμοδιότητα ελέγχου και εποπτείας των ελληνικών καζίνων μεταβιβάστηκε στην Επιτροπή Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων, με ρυθμίσεις που προβλέφθηκαν στους νόμους 4002/2011 και 4038/2012 και ολοκληρώθηκαν με το άρθρο 92 του ν. 4182/2013. Υπήρξε ειδική πρόνοια ώστε να εξαιρείται από τη μεταβίβαση ο έλεγχος και η εποπτεία των θεμάτων που αφορούν στα αντισταθμιστικά οφέλη που έχουν συμβατικά αναλάβει να παρέχουν τα καζίνα.
Ωστόσο, επειδή η σύμβαση του 1996 ρυθμίζει μαζί λειτουργικά θέματα και αντισταθμιστικά οφέλη, οποιαδήποτε τροποποίησή της είναι ενδεχόμενο να απαιτεί σύμπραξη του Υπουργείου Τουρισμού και της Ε.Ε.Ε.Π.. Δηλαδή, ακόμη και η διοικητική «πόρτα» που θα οδηγούσε σε νέα συμφωνία, πλέον περνά μέσα από περισσότερους μηχανισμούς.
Το ζήτημα είχε μετατραπεί σε θεσμική ρουτίνα. Η υπόθεση δεν έμεινε ανοικτή επειδή δεν υπάρχουν κείμενα. Υπάρχουν υπουργικές αποφάσεις, συμβάσεις, παρατάσεις, δημοτικές αποφάσεις, γνωμοδοτήσεις του Ν.Σ.Κ., εισηγήσεις υπηρεσιών, πρακτικά επιτροπών. Έμεινε ανοικτή επειδή δεν μετατράπηκε ποτέ σε συγκεκριμένο, δεσμευτικό και εκτελεστό σχέδιο έργων με χρονικά ορόσημα, ασφαλιστικές δικλείδες και συνέπειες που να ενεργοποιούνται χωρίς νέες ερμηνείες.
Το σκάνδαλο των 20.000.000.000 δρχ. του Καζίνου Ρόδου συνιστά ένα διαχρονικό πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα σε συμβατικές υποχρεώσεις και σε θεσμικές ασάφειες. Και έτσι, μια υπόσχεση που παρουσιάστηκε ως αναπτυξιακή ανταπόδοση για τη λειτουργία ενός καζίνου, κατέληξε να αποτελεί παράδειγμα ενός κράτους που καταγράφει τις εκκρεμότητές του με ευλάβεια, αλλά δυσκολεύεται να τις λύνει.
Το τελικό αποτύπωμα στη Ρόδο δεν μετριέται σε σελίδες εγγράφων, αλλά σε έργα που δεν έγιναν, σε χρόνια που πέρασαν και σε μια δημόσια αίσθηση ότι, στην Ελλάδα, ακόμη και τις ρητές υποχρεώσεις μπορούν να «ανοίξουν τη γη και να τις καταπιούν».
