Γράφει ο Δημήτριος Μίχαλος
Στη Σύρο, στις 21.06.2019, πραγματοποιήθηκε η 5η Συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης, για την πρόοδο υλοποίησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Νότιο Αιγαίο 2014 – 2020» Πριν αναφερθώ στην συνεδρίαση και στην πορεία του προγράμματος, θέλω να επισημάνω τα σημεία που με προβληματίζουν στο να επιτευχθούν στο σύνολο τους οι κυριότερες προτεραιότητες του προγράμματος, που είναι: η ενίσχυση της οικονομικής βάσης, με την ανάδειξη και ανάπτυξη καινοτομίας, την ανάκαμψη της μεταποίησης με στόχο την αντιμετώπιση της τουριστικής μονοειδίκευσης, με την ενίσχυση της χρήσης των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και με την βελτίωση δικτύων και υπηρεσιών, η εξασφάλιση της αειφορίας με την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και τη συνετή διαχείριση και αξιοποίηση των πόρων.
Τα ανησυχητικά χαρακτηριστικά που διακρίνω αν και είμαστε στο μέσον σχεδόν της Προγραμματικής Περιόδου είναι:
1. Η Υποστελέχωση των τεχνικών υπηρεσιών από μηχανικούς, καθώς και η ανυπαρξία τεχνικών υπηρεσιών στους 24 από τους 34 δήμους. Το κενό αυτό προσπαθεί να το καλύψει η τεχνική υπηρεσία της Περιφέρειας, χωρίς όμως να επαρκεί το επιστημονικό προσωπικό με συνέπεια μεγάλα και σημαντικά έργα να επαφίονται στο φιλότιμο και στην μεγάλη προσπάθεια. Π.χ. για τις Κυκλάδες οι μηχανικοί είναι δύο και αυτοί με αβέβαιο μέλλον, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να μετακινηθούν.
2. Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο που «απαγορεύει», σύμφωνα και με δήλωση του ιδίου του περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου κ. Γ. Χατζημάρκου, να ξεκινήσει 47 έργα για τα οποία είναι έτοιμη σε όλα η Περιφέρεια.
3. Έλλειψη ενδιαφέροντος από γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό για την στελέχωση δομών υγείας. Έχουν ολοκληρωθεί κέντρα υγείας αλλά δεν μπορούν να λειτουργήσουν.
4. Αδυναμία πολλών δικαιούχων και δήμων να ολοκληρώσουν ενταγμένα έργα. Μέχρι τώρα μόνο το 27% των επιλέξιμων δαπανών έχει πληρωθεί.
5. Μεγάλη καθυστέρηση στον Άξονα 1 που αφορά στην καινοτομία και που είναι προτεραιότητα, όπως επεσήμανε και ο εκπρόσωπός από την Γενική διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Mario Rodrigues.
6. Και τέλος τα πρόστιμα που πληρώνουμε για την μη ολοκλήρωση έργων επεξεργασίας λυμάτων και την συνέχιση της παράνομης λειτουργίας χωματερών. Σύντομα θα υπάρχει ο κίνδυνος να προστεθούν σε αυτά και τα πρόστιμα για την μη τήρηση των υποχρεώσεων μας στην ανακύκλωση των στερεών απορριμμάτων.
Πιο αναλυτικά
Ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου και Πρόεδρος της Επιτροπής, Γιώργος Χατζημάρκος, στην εισηγητική του ομιλία στην έναρξη της συνεδρίασης, ανέφερε ότι, στο μέσον σχεδόν της Προγραμματικής Περιόδου, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου υλοποιείται ομαλά και πετυχαίνει τους στόχους του. Παρά τα προβλήματα κινείται με ρυθμούς υλοποίησης και απορρόφησης αρκετά πάνω από τον μέσο όρο των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Ο ρυθμός υλοποίησης δείχνει ότι στο τέλος της προγραμματικής αυτής περιόδου -δηλαδή στο τέλος του 2023- θα έχουν αξιοποιηθεί πλήρως οι πόροι του, οι οποίοι πάντως δεν είναι επαρκείς για να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες των νησιών.
Ειδικότερα, στην εισήγησή του ο Περιφερειάρχης ανέφερε: «Είναι σημαντικό να βρισκόμαστε σε αυτό το τραπέζι και να συνεδριάζει αυτό το ευρύ, συλλογικό όργανο, που είναι το κατ’ εξοχήν αρμόδιο για τον έλεγχο της σωστής και αποτελεσματικής υλοποίησης του Προγράμματος. Και νιώθω ιδιαίτερη ικανοποίηση που όπως θα διαπιστώσετε κι εσείς η πρόοδος του Προγράμματος δείχνει ότι • το Πρόγραμμα αφενός διατηρεί στο ακέραιο τους πόρους του, περνώντας «αλώβητο» από τη διαδικασία της επίτευξης των ενδιάμεσων στόχων του Πλαισίου Επίδοσης, διατηρεί δηλαδή το 6% των πόρων του (περίπου 10,5 εκ. €), αφού πέτυχε τα ορόσημα που είχαν τεθεί στο πλαίσιο επίδοσης και ότι • στο τέλος της προγραμματικής αυτής περιόδου -δηλαδή στο τέλος του 2023- θα έχουμε αξιοποιήσει πλήρως τους πόρους του. Πόρους που φυσικά θεωρούμε ότι δεν είναι επαρκείς για να καλύψουμε τις τεράστιες ανάγκες των νησιών μας. Με τη δουλειά που έχει γίνει τα προηγούμενα χρόνια και ενώ βρισκόμαστε σχεδόν στο μέσο της Προγραμματικής Περιόδου, το Πρόγραμμα κυλά πάνω σε σταθερή και σίγουρη διαδρομή και παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει πετυχαίνει τους στόχους του. Το Πρόγραμμά μας κινείται με ρυθμούς υλοποίησης και απορρόφησης αρκετά πάνω από τον μέσο όρο των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ.
Όπως ξέρετε όλοι, εξακολουθούμε να διανύουμε μια περίοδο στην οποία οι δυσχερείς οικονομικές εξελίξεις μετέτρεψαν τους ευρωπαϊκούς πόρους –που διατίθενται μέσω των κοινοτικών προγραμμάτων και πρωτίστως του ΕΣΠΑ- στο κυρίαρχο χρηματοδοτικό και αναπτυξιακό σχέδιο για τη χώρα. Στην Περιφέρειά μας όπου εκτός από τις δυσκολίες της πολυετούς οικονομικής κρίσης, αντιμετωπίζουμε επιπρόσθετα και τις δυσκολίες που δημιουργεί η νησιωτική ιδιαιτερότητά της, έχουμε θέσει εξαρχής ως πρωταρχικό στόχο τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, ώστε αυτοί να έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την οικονομία και την κοινωνία των νησιών μας».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Περιφερειάρχης, οι δράσεις που έχουν εξειδικευτεί και εγκριθεί μέχρι τώρα, φτάνουν συνολικά τα 255,2 εκ. €, που αντιστοιχούν στο 148% των πόρων του Προγράμματος. Οι προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων προς ένταξη που έχουν δημοσιοποιηθεί, έφτασαν τις 94 και ο προϋπολογισμός τους τα 229,4 εκ. €. Στο πλαίσιο αυτών των προσκλήσεων έχουν ενταχθεί 183 έργα και δράσεις,
προϋπολογισμού Δημόσιας Δαπάνης 177,6 εκ. €, αγγίζοντας σε ποσοστό το 103% του Προγράμματος. Αντίστοιχα οι νομικές δεσμεύσεις, οι συμβάσεις δηλαδή που έχουν υπογραφεί για αυτά τα έργα έφτασαν τα 97,3 εκ. €, ξεπερνώντας το 56%, οι δε δαπάνες ξεπέρασαν τα 45 εκ. €, με το ποσοστό απορρόφησης να φτάνει το 26%.
Ανάμεσα στα έργα που έχουν ενταχθεί μέχρι στιγμής περιλαμβάνονται:
Ø 29 έργα κατασκευής δικτύων ύδρευσης ή μονάδων αφαλατώσεων Ø 21 έργα κατασκευής, επέκτασης και εξοπλισμού σχολικών μονάδων Ø 20 έργα κατασκευής και αναβάθμισης υποδομών υγείας και πρόνοιας Ø 6 έργα για τη βελτίωση ασφάλειας λιμενικών εγκαταστάσεων Ø 18 δράσεις ψηφιακών εφαρμογών Ø 6 έργα προστασίας, ανάδειξης και προβολής φυσικού περιβάλλοντος και τουρισμού Ø 3 έργα προστασίας και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και 3 έργα κατασκευής αρχαιολογικών μουσείων Ø 4 έργα αντιπλημμυρικής προστασίας Ø 13 Κέντρα Κοινότητας Ø 13 Κέντρα Υποστήριξης και φροντίδας ευπαθών ομάδων Ø 8 έργα εναρμόνισης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής Ø 2 κοινωνικά φαρμακεία Ø 5 δράσεις για την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις Ø 3 έργα ερευνητικών υποδομών Ø 73 επενδυτικά σχέδια νέων τουριστικών επιχειρήσεων
Όσον αφορά στις μελλοντικές προοπτικές του Προγράμματος, ο Περιφερειάρχης εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς την ηγεσία του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης και τον Γενικό Γραμματέα Δημ. Επενδύσεων & ΕΣΠΑ κ. Π. Κορκολή-για τη στήριξή τους και για τη νέα έγκριση υπερδέσμευσης, που δίνει τη δυνατότητα ένταξης, το επόμενο διάστημα, των ώριμων έργων που είναι έτοιμα προς υποβολή στο Πρόγραμμα.
Τόνισε επίσης, ως ιδιαιτέρως σημαντικό το γεγονός, ότι με τα σημερινά δεδομένα, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου δεν κατατάσσεται πια στις περισσότερο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές Περιφέρειες στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027.
«Είναι σημαντικό όχι γιατί μειώθηκε το ΑΕΠ της Περιφέρειας ως αποτέλεσμα της κρίσης, αλλά γιατί μοχθήσαμε το προηγούμενο διάστημα να πείσουμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι ο τρόπος αξιολόγησης των Περιφερειών οδηγούσε σε στατιστικό λάθος για τη δικής μας Περιφέρεια. Νιώθουμε δικαιωμένοι, γιατί αυτή τη φορά εισακουστήκαμε από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Με τη νέα αυτή κατηγοριοποίηση αναμένουμε και σημαντική αύξηση των πόρων που θα διατεθούν στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου τη νέα Προγραμματική Περίοδο», ανέφερε ο κ. Χατζημάρκος.
Τώρα σχετικά με την νέα προγραμματική περίοδο 2021 – 2027 ο προγραμματισμός έχει ξεκινήσει και σύμφωνα με την 1η εγκύκλιο που εκδόθηκε αυτές τις ημέρες:
Ø μέσα στον Ιούνιο θα γίνει η συγκρότηση των Ομάδων Σχεδιασμού από τα Υπουργεία και τις Περιφέρειες και θα εκδοθεί Υπουργική Απόφαση για τη συγκρότηση Επιτροπής Σχεδιασμού Πολιτικής ΕΣΠΑ και των υποστηρικτικών Γραμματειών Ø έως τις 9 Σεπτεμβρίου θα πρέπει να υποβληθούν οι προτάσεις από τους αρμόδιους φορείς πολιτικής και θα ακολουθήσει η άτυπη υποβολή του ΕΣΠΑ στην ΕΕ ώστε να γίνει διαβούλευση μετά την έγκρισή του από το Υπουργικό Συμβούλιο Ø Τον Μάρτιο του 2020 προβλέπεται η επίσημη υποβολή του ΕΣΠΑ στην ΕΕ, η διαβούλευση με τις Υπηρεσίες της και η έγκρισή του εντός 2 μηνών
Ø Έως τις 30/6/2020 θα έχει γίνει η επίσημη υποβολή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων στην ΕΕ, τα οποία θα εγκριθούν εντός προθεσμίας 6 μηνών από την υποβολή τους.
Δημήτριος Μίχαλος – Τακτικό μέλος της Επιτροπής Παρακολούθησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Νοτίου Αιγαίου, ως Εκπρόσωπος του Πανελληνίου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝΔΟΙΚΟ)
