• Η εισαγγελική πρόταση προς το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Ρόδου: δεν προέκυψαν επαρκείς ενδείξεις δόλου ή ιδιοποίησης∙ Τα ελλείμματα αποδίδονται σε οικονομικές δυσχέρειες και δομικές αδυναμίες των υπηρεσιών
Η υπόθεση των διαπιστωμένων ελλειμμάτων στους πρώην Δήμους Πεταλούδων και Αρχαγγέλου, που σημάδεψε για χρόνια τον δημόσιο διάλογο στη Ρόδο, εισέρχεται σε καταληκτική φάση.
Μετά την προκαταρκτική εξέταση και την κύρια ανάκριση, η Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Ρόδου εισηγήθηκε, όπως απεκάλυψε χθες η «δημοκρατική», στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών να μη γίνει κατηγορία κατά πέντε αιρετών, κρίνοντας ότι δεν συγκροτείται η αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος της απιστίας σε βάρος Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Το σκεπτικό της στηρίζεται στην αρχή της ηθικής απόδειξης (άρθρο 177 ΚΠΔ), στην εκτίμηση μαρτυρικών καταθέσεων και εγγράφων, καθώς και στα ευρήματα του διαχειριστικού ελέγχου που παραγγέλθηκε με την υπ’ αριθμ. 4271/2021 εντολή.
Το πλαίσιο: συνένωση δήμων και περίοδος που ελέγχθηκε
Οι φερόμενες πράξεις ανάγονται στο διάστημα 2007-2010, όταν οι κατηγορούμενοι υπηρετούσαν ως αιρετοί στους τότε αυτοτελείς Δήμους Πεταλούδων και Αρχαγγέλου. Από 1.1.2011, με τον Ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»), οι δύο αυτοί δήμοι συνενώθηκαν – μεταξύ άλλων – στον ενιαίο Δήμο Ρόδου. Η αφορμή της ποινικής διερεύνησης ήταν τα ποσά ελλείμματος που διαπιστώθηκαν κατά την 31η.12.2010: 3.056.986,69 ευρώ στον πρώην Δήμο Πεταλούδων και 128.889,58 ευρώ στον πρώην Δήμο Αρχαγγέλου.
Τα πρόσωπα και οι ιδιότητες
Στο επίκεντρο της έρευνας βρέθηκαν οι εξής αιρετοί:
— Μιχαήλ Κορδίνας, δήμαρχος πρώην Δήμου Πεταλούδων την περίοδο 2007-2010.
— Αθανάσιος Τσέλιος, αντιδήμαρχος Οικονομικών πρώην Δήμου Πεταλούδων την περίοδο 2007-2010.
— Αλέξανδρος Παπουράς, δήμαρχος Δήμου Αρχαγγέλου την περίοδο 2007-2010.
— Δημήτριος Λεβέντης, αντιδήμαρχος Υπηρεσιών /ΚΕΠ/Τεχνικής Υπηρεσίας Δήμου Αρχαγγέλου (2008).
— Αντώνιος Παγκάς, αντιδήμαρχος Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών/ΚΕΠ Δήμου Αρχαγγέλου (2009).
Τα κεντρικά ευρήματα για τον πρώην Δήμο Πεταλούδων
Η Εισαγγελέας υπενθυμίζει ότι δύο αμετάκλητες – ως προς το αθωωτικό τους αποτέλεσμα – αποφάσεις του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Δωδεκανήσου (υπ’ αριθμ. 158/2017 για τον Μιχαήλ Κορδινά και 88/2018 για τους Μιχαήλ Κορδίνα και Αθανάσιο Τσελίου) είχαν ήδη κηρύξει αθώους τους αιρετούς για πράξεις υπεξαίρεσης και απιστίας που αφορούσαν την ίδια επίμαχη χρονική περίοδο και την ίδια διαχείριση του πρώην Δήμου Πεταλούδων, όπως αυτή προσδιορίστηκε και στο υπ’ αριθμ. 77/2017 παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Δωδεκανήσου.
Κατά τις παραπάνω δικαστικές κρίσεις, δεν αποδείχθηκε ιδιοποίηση χρημάτων ούτε άμεσος δόλος μείωσης της δημοτικής περιουσίας. Η μη εμπρόθεσμη ή ελλιπής απόδοση παρακρατήσεων προς ασφαλιστικά ταμεία, ΙΚΑ, ΔΟΥ και Τράπεζες δεν ερμηνεύθηκε ως παράνομη ιδιοποίηση, αλλά ως απόρροια σοβαρών οικονομικών δυσχερειών του δήμου εκείνη την περίοδο. Στο πλαίσιο αυτό, το δικαστήριο είχε εξετάσει αναλυτικά τις μη αποδοθείσες κρατήσεις προς:
— Οργανισμό Περίθαλψης Ασφαλισμένων Δημοσίου (ΟΠΑΔ),
— Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΕΑΔΥ),
— Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ) για συγκεκριμένους επαγγελματίες,
— Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ),
— Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ),
— Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία Ρόδου (ΦΜΥ),
— Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (δόσεις δανείων εργαζομένων).
Οι πράξεις αυτές είχαν ποσοτικοποιηθεί σε επιμέρους ποσά ανά έτος και φορέα, τα οποία, αθροιστικά, αποτυπώθηκαν σε συνολικά ποσά «μη απόδοσης». Ωστόσο, το δικαστήριο έκρινε ότι ούτε ιδιοποίηση προέκυψε, ούτε επιδίωξη οφέλους, ούτε πρόθεση ζημίωσης του ΟΤΑ. Αντίθετα, διαπιστώθηκε ότι οι παρακρατήσεις χρησιμοποιήθηκαν για να καλυφθούν τρέχουσες δαπάνες εν μέσω έλλειψης διαθέσιμων πιστώσεων και οξείας ταμειακής πίεσης, γεγονός που συμβαδίζει με την εικόνα «πλήρους αταξίας» στο αρχείο του δήμου την εποχή εκείνη, όπως κατέγραψε και η υπ’ αριθμ. 4271/2021 έκθεση διαχειριστικού ελέγχου.
Στο σκεπτικό της παρούσας εισαγγελικής πρότασης υπογραμμίζεται η «ταυτότητα» των πραγματικών περιστατικών: ίδιο χρονικό πλαίσιο, ίδιες διαχειριστικές ενέργειες, ίδια λογιστική αποτύπωση και ταυτόσημες αιτιάσεις, οι οποίες είχαν ήδη κριθεί αμερόληπτα από το Εφετείο. Συνεπώς, δεν υφίστανται νεότερα δεδομένα ικανά να ανατρέψουν το αθωωτικό αποτέλεσμα ή να θεμελιώσουν εκ νέου ποινική ευθύνη για απιστία.
Το σκηνικό στον πρώην Δήμο Αρχαγγέλου: λογιστική αταξία και στελέχωση
Στον πρώην Δήμο Αρχαγγέλου, τα δεδομένα που συνέλεξε η ανάκριση αναδεικνύουν ένα διαχρονικό έλλειμμα οργανωτικής επάρκειας στην οικονομική υπηρεσία. Οι εκθέσεις των ορκωτών ελεγκτών για τις χρήσεις 2007-2010 κατέγραφαν ότι το διπλογραφικό σύστημα «υποκαθίστατο» στην πράξη από απλογραφική πρακτική, με αποτέλεσμα την πλημμελή απεικόνιση εσόδων, εξόδων, απαιτήσεων και υποχρεώσεων.
Κρίσιμο στοιχείο αποτέλεσαν οι μαρτυρίες δύο βασικών υπαλλήλων της οικονομικής λειτουργίας:
— Προϊστάμενος Οικονομικών Υπηρεσιών και ειδικός ταμίας, κατέθεσε ότι αδυνατούσε αντικειμενικά να ανταποκριθεί στα καθήκοντα λόγω έλλειψης τυπικών γνώσεων και επιβάρυνσης με πολλαπλά καθήκοντα (μεταξύ άλλων ληξιαρχείου). Από το 2007 είχε ζητήσει την απαλλαγή του από την ταμειακή ευθύνη. Περιέγραψε συστηματικές καθυστερήσεις στο «κλείσιμο» ταμείου, τη συντήρηση δύο παράλληλων συστημάτων (ηλεκτρονικού και χειρόγραφου) και ετεροχρονισμένες καταχωρίσεις.
— Υπάλληλος του Τμήματος Οικονομικής Υπηρεσίας και, από 26.11.2009, προϊσταμένη του Τμήματος, εξήγησε ότι δεν είχε αρμοδιότητες ταμειακής διαχείρισης, ενώ είχε ζητήσει την αντικατάσταση του ταμία για την «αποκατάσταση της εικόνας του Ταμείου».
Η εικόνα που προκύπτει είναι ενός «διάτρητου» λογιστικο-μηχανογραφικού περιβάλλοντος, όπου συχνά εσόδα μιας χρήσης εμφανίζονται στην επόμενη, πληρωμές εκτάκτων αναγκών εκκαθαρίζονται μετά από μακρό χρονικό διάστημα, και η αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων δεν τηρείται. Ενδεικτική είναι η τεράστια απόκλιση στον πρώτο προσδιορισμό της «ταμειακής διαφοράς» (1.775.749,58 ευρώ), η οποία, με απλή διασταύρωση και την υπ’ αριθμ. πρωτ. 10934/4107/6.7.2021 απάντηση της Τράπεζας Πειραιώς, μειώθηκε κατά 1.646.850,00 ευρώ – ποσό που αφορούσε αναλήψεις κατευθυνόμενες σε αποπληρωμή δανείων – με τελικό υπό διερεύνηση υπόλοιπο 128.889,58 ευρώ.
Η Εισαγγελέας επισημαίνει ότι, υπό αυτές τις συνθήκες αταξίας, δεν μπορεί να πιστοποιηθεί με ασφάλεια «βέβαιη ζημία» του ΟΤΑ, αλλά ούτε να συσχετιστεί αιτιωδώς οποιαδήποτε συγκεκριμένη διαχειριστική πράξη ή παράλειψη με ζημιογόνο αποτέλεσμα που να βαρύνει συγκεκριμένο αιρετό.
Η νομική αξιολόγηση: τι απαιτεί ο νόμος για την «απιστία»
Στο πεδίο του πρώην Δήμου Πεταλούδων, η προγενέστερη αθώωση για τυπικά ταυτόσημες πράξεις και ποσά, σε συνδυασμό με τη διαγνωσθείσα οικονομική δυσχέρεια, αποκλείει το στοιχείο του δόλου και της ιδιοποίησης. Στο πεδίο του πρώην Δήμου Αρχαγγέλου, η Εισαγγελέας διαπιστώνει ότι οι διαπιστωμένες ελλείψεις, όπως η απουσία εσωτερικών ελέγχων, η ανεπαρκής στελέχωση, η μη τήρηση του διπλογραφικού, η ελλιπής τεκμηρίωση και αρίθμηση παραστατικών, είναι υλικές/οργανωτικές καταστάσεις και όχι αυτοτελείς «δικαιοπρακτικές» διαχειριστικές πράξεις που θα μπορούσαν, από μόνες τους, να πληρώσουν την αντικειμενική υπόσταση της απιστίας. Ακόμη και αν εθεωρούντο διαχειριστικές πράξεις, δεν αποδείχθηκε συγκεκριμένη, εξατομικευμένη ζημία από συγκεκριμένη πράξη συγκεκριμένου αιρετού.
Επιπλέον, στο υποκειμενικό επίπεδο, η αμελής ή αδιάφορη, αλλά όχι σκοπούμενη, διαχείριση, ακόμη και όταν προκαλεί δυσμενή αποτελέσματα, δεν αρκεί για την απιστία. Απουσιάζει η πρόθεση οφέλους ή η συνειδητή αποδοχή ζημίας, ενώ η ίδια η λογιστική αταξία δεν επιτρέπει την ασφαλή ποσοτικοποίηση βλάβης.
Ποσοτικά μεγέθη και κρίσιμες αποσαφηνίσεις
Η εισαγγελική πρόταση καταγράφει ότι, στον πρώην Δήμο Πεταλούδων, τα ποσά που είχαν αποδοθεί σε «μη απόδοση» κρατήσεων (προς ΟΠΑΔ, ΤΕΑΔΥ, ΕΤΑΑ, ΤΠΔΥ, ΙΚΑ, ΔΟΥ για ΦΜΥ, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο) είχαν αθροιστεί σε 1.589.162,76 ευρώ, ενώ οι προσαυξήσεις και πρόσθετοι φόροι/τέλη ανέρχονταν σε 390.554,08 ευρώ, με «ονομαστική» συνολική ζημία 1.979.716,84 ευρώ. Όμως, τα δικαστικά ευρήματα της περιόδου 2017-2018 απέκλεισαν την ιδιοποίηση και τον άμεσο δόλο, αποδίδοντας τη μη έγκαιρη απόδοση στις ταμειακές πιέσεις του δήμου και σε επιλογές κάλυψης λειτουργικών αναγκών.
Στον πρώην Δήμο Αρχαγγέλου, το τελικό υπόλοιπο ελλείμματος των 128.889,58 ευρώ προκύπτει μετά τη σημαντική μείωση που προήλθε από την τραπεζική διασταύρωση για δανειακές υποχρεώσεις. Η Εισαγγελέας υπογραμμίζει ότι, υπό το καθεστώς ετεροχρονισμένων καταχωρίσεων και διασταλτικής λογιστικής απεικόνισης, δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί με βεβαιότητα το ποσό αυτό σε πραγματική ζημία που προκλήθηκε από συγκεκριμένη ενέργεια συγκεκριμένου αιρετού.
Η τύχη της υπόθεσης, που χειρίστηκε ο ποινικολόγος κ. Στέλιος Κιουρτζής, βρίσκεται πλέον στα χέρια του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Ρόδου, το οποίο θα κρίνει με βάση την πρόταση και τον φάκελο της δικογραφίας αν η υπόθεση θα τεθεί στο αρχείο ή αν θα υπάρξει διαφορετική διαδικαστική εξέλιξη. Σε κάθε περίπτωση, το εισαγγελικό σκεπτικό συνιστά μια πλήρη αποδόμηση της κατηγορίας περί απιστίας τόσο ως προς την αντικειμενική της θεμελίωση όσο και ως προς το κρίσιμο στοιχείο του άμεσου δόλου, αναδεικνύοντας ότι η εικόνα των ελλειμμάτων σχετίζεται πρωτίστως με διαχρονικές οικονομικές στενότητες και καταφανείς διοικητικές/ λογιστικές αδυναμίες – όχι με εγκληματική πρόθεση.
Την υπόθεση χειρίζονται οι δικηγόροι κ.κ. Στέλιος Κιουρτζής, Ακης Δημητριάδης και Παναγιώτης Φουτούλης.
