Οπως και να έχει, πρόθεση των δύο πλευρών, όπως αποτυπώθηκε από τις κοινές δηλώσεις πρωθυπουργού και Αρχιεπισκόπου, είναι να υλοποιήσουν τη συµφωνία που στηρίζεται σε 15 σηµεία, προκειµένου να διευθετηθούν ιστορικές εκκρεµότητες περίπου 80 χρόνων.
Σύµφωνα µε διευκρινίσεις που έδωσε χθες το Μαξίµου, η ελληνική πολιτεία αναλαµβάνει την υποχρέωση µε µία µορφή επιδότησης, η οποία θα αντιστοιχεί στο σηµερινό µισθολογικό κόστος, αναπροσαρµοζόµενο αναλόγως, να επιδοτεί την Ελληνική Εκκλησία. Το ποσό αυτό, που εκτιµάται στα 150 εκατοµµύρια ευρώ ετησίως, θα προορίζεται αποκλειστικά για τη µισθοδοσία του κλήρου. Την ίδια στιγµή θα διατηρηθούν όλες οι οργανικές θέσεις κληρικών και λαϊκών που υπάρχουν σήµερα στην Εκκλησία της
Ελλάδος. Σε ό,τι αφορά τα συνταξιοδοτικά δικαιώµατα των ιερέων, σύµφωνα µε την κυβέρνηση, δεν τίθενται σε διακινδύνευση διότι θα συνεχίσουν να καλύπτονται συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά όπως και σήµερα. Εφόσον η Εκκλησία αποφασίσει να αυξήσει τους κληρικούς είτε τους λαϊκούς, δεν γεννάται η υποχρέωση από τη µεριά της πολιτείας για αύξηση της σχετικής επιδότησης. Σηµειωτέον πως στο θέµα της επιδότησης η κυβέρνηση φιλοδοξεί ως το 2030 τα έσοδα από το Ταµείο να καλύπτουν το ποσό που θα δίνεται κάθε χρόνο στην Εκκλησία.
Εκ παραλλήλου, η Εκκλησία παραιτείται από διεκδικήσεις που αφορούν την περιουσία που απαλλοτριώθηκε µέχρι και τον αναγκαστικό νόµο του 1939.
Ταµείο Αξιοποίησης Το δεύτερο σκέλος της συµφωνίας αφορά την αµφισβητούµενη εκκλησιαστική περιουσία, εκείνη που προέκυψε µετά το 1952. Αυτή η περιουσία θα ενταχθεί στο Ταµείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, το οποίο θα διαχειρίζονται από κοινού τα δύο µέρη και τα έσοδα, όπως και τα βάρη, θα επιµερίζονται κατά 50% σε Κράτος και Εκκλησία. Στο Ταµείο δεν θα µπει µόνο η αµφισβητούµενη περιουσία αλλά και τµήµατα περιουσιών, εφόσον η Εκκλησία ή οι µητροπόλεις το επιλέξουν.
Η συµφωνία, σύµφωνα µε τον κ. Τζανακόπουλο, δεν αφορά τα δικαιώµατα του Οικουµενικού Πατριαρχείου. Η πρόταση συµφωνίας προέκυψε ως αποτέλεσµα µακρόχρονου διαλόγου, ο οποίος διεξήχθη σε κλίµα κατανόησης και σεβασµού, όπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, καλώντας όλες τις πολιτικές δυνάµεις να υποστηρίξουν την ιστορική πρωτοβουλία που διευθετεί µία από τις πιο περίπλοκες νοµικές εκκρεµότητες στην ιστορία του ελληνικού κράτους.
Οι επαφές ξεκίνησαν περίπου έναν χρόνο πριν, µε κεντρικό χειριστή εκ µέρους της κυβέρνησης τον Αλέξη Χαρίτση, στην αρχή από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Οικονοµίας και στη συνέχεια ως υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος όλο αυτό το διάστηµα είχε αλλεπάλληλες συναντήσεις µε τον Αρχιεπίσκοπο και τον πρωτοσύγκελλο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Συµεών.
Ο ∆ηµήτρης Τζανακόπουλος, αν και αιτιολόγησε τις όποιες διαφοροποιήσεις λέγοντας ότι είναι «θεµιτές και εύλογες», σχολίασε πως είναι «απολύτως εκτός λογικής και ανεύθυνο» να οδηγούνται κάποιες πολιτικές δυνάµεις σε «διαστρεβλώσεις και εξαλλοσύνες» που δεν συνάδουν µε τη βαρύτητα, τη σοβαρότητα και την ιστορικότητα της συµφωνίας. Εκανε λόγο για γραφικά ψεύδη και κατηγόρησε τη Ν∆ ότι υπερβαίνει κάθε µέτρο µιλώντας µέσω στελεχών της για κατάργηση των Χριστουγέννων ή αφαίρεση του σταυρού από τη σηµαία.
Σε ό,τι αφορά την τροποποίηση του άρθρου 3 του Συντάγµατος και τη στάση του Αρχιεπισκόπου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος σχολίασε πως, εάν ο κ. Ιερώνυµος είχε ενστάσεις, αυτές θα είχαν εκφραστεί ήδη δηµόσια
Ενας χρόνος συνεννοήσεων και καταγραφής ακινήτων
Η καταγραφή και η αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας προηγήθηκαν της προχθεσινής συµφωνίας του πρωθυπουργού µε τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυµο και χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος συστηµατικής προσέγγισης και συνεννοήσεων µεταξύ Κράτους-Εκκλησίας για την επίτευξη συµφωνίας.
Οι επαφές ξεκίνησαν µε κεντρικό χειριστή εκ µέρους της κυβέρνησης τον υπουργό Εσωτερικών Αλέξη Χαρίτση, ο οποίος τότε ήταν αναπληρωτής υπουργός Οικονοµίας και εξασφάλισε την απαραίτητη χρηµατοδότηση µέσω ΕΣΠΑ. Ο κ. Χαρίτσης είχε σε όλο αυτό το διάστηµα αλλεπάλληλες συναντήσεις µε τον Αρχιεπίσκοπο και τον πρωτοσύγγελλο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών Συµεών, ενώ στο πρόγραµµα καταγραφής µπήκαν σταδιακά 22 µητροπόλεις, ακόµη και εκείνη του «σκληροπυρηνικού» Καλαβρύτων Αµβρόσιου!
Καρπός της συνεργασίας είναι το ειδικό πρόγραµµα «Καταγραφή & Αξιολόγηση της Εκκλησιαστικής Περιουσίας», που βρίσκεται ήδη σε φάση ωρίµανσης µε την πρόσληψη εξειδικευµένου συµβούλου. Τον Σεπτέµβριο καταρτίστηκε ερωτηµατολόγιο για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων για τις ανάγκες της καταγραφής της εκκλησιαστικής περιουσίας και της ψηφιοποίησης του σχετικού αρχειακού υλικού.
Επιπλέον, θα εκτιµηθούν τυχόν πρόσθετες εξειδικευµένες υπηρεσίες που θα απαιτηθούν και κρίνονται απαραίτητες για την καταγραφή των ακινήτων, όπως για παράδειγµα ο εντοπισµός και η τοπογράφηση ανεντόπιστων ακινήτων, ο νοµικός έλεγχος σε υποθηκοφυλακεία για την ανεύρεση εµπράγµατων δικαιωµάτων, η νοµική διερεύνηση διεκδικούµενων ακινήτων κ.λπ.
Διαγωνισµός
Οι σχετικές εργασίες αναµένεται να τελειώσουν σύντοµα και στις αρχές του χρόνου θα ακολουθήσει ανοιχτή προκήρυξη και διαγωνισµός για την επιλογή του αναδόχου που θα υλοποιήσει το έργο. Το Ταµείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας που περιλαµβάνει η συµφωνία του πρωθυπουργού µε τον Αρχιεπίσκοπο δεν θα µπορούσε να δηµιουργηθεί χωρίς αυτή την καταγραφή.
Στόχος της όλης συνεννόησης είναι η ετήσια επιδότηση του Κράτους προς την Εκκλησία να υπερκαλύπτεται από τα έσοδα του εν λόγω Ταµείου, χωρίς επιβάρυνση του προϋπολογισµού. Ο υπουργός Εσωτερικών επιµένει να λέει στους συνεργάτες του ότι το επόµενο διάστηµα θα ενταθεί η συνεργασία µε την Εκκλησία. Τονίζει επίσης ότι, αντίθετα µε όσα ισχυρίζεται η Ν∆, το Ταµείο
Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας που συµφωνήθηκε µε τον Αρχιεπίσκοπο αφορά το σύνολο της εκκλησιαστικής περιουσίας και δεν έχει καµία σχέση µε την «Εταιρεία Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Ακίνητης Περιουσίας ΑΕ» που είχε συσταθεί, χωρίς αποτέλεσµα, τον Απρίλιο του 2014, επί κυβερνήσεως Σαµαρά και αφορούσε τη διαχείριση µη αµφισβητούµενων ακινήτων υψηλής αξίας, αποκλειστικά της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, όπως αυτά που υπάρχουν στην Πεντέλη, τη Βουλιαγµένη και την περιοχή της Φασκοµηλιάς από τη λίµνη της Βουλιαγµένης έως τη Βάρκιζα.
Εκτός της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, στο πρόγραµµα καταγραφής συµµετέχουν οι Μητροπόλεις ∆ιδυµοτείχου, Ηλείας, Μαρωνείας και Κοµοτηνής, Νικοπόλεως και Πρεβέζης, Κερκύρας, Παξών και ∆ιαποντίων Νήσων, Μεσσηνίας, Ζακύνθου, Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, Ιερισσού, Αγίου Ορους και Αρδαµερίου, Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως, Τριφυλίας και Ολυµπίας, Ιωαννίνων, Καρπενησίου, Μαντινείας και Κυνουρίας, Γρεβενών, Λαγκαδά και Ρεντίνης, Θηβών και Λεβαδείας, Αλεξανδρουπόλεως, Ελασσώνος και Φωκίδος.
Δυσαρέσκεια στο Φανάρι και διαµαρτυρίες από τους κληρικούς
«Υπάρχει διαφορά. Αλλο συµφωνία και άλλο πρόθεση να συµφωνήσουµε» υπογράµµισε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυµος µετά το τέλος της κρίσιµης συνεδρίασης της ∆ιαρκούς Ιεράς Συνόδου. Ο Προκαθήµενος της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι προφανές ότι προσπάθησε να χαµηλώσει τους τόνους, στον απόηχο των σφοδρότατων αντιδράσεων που προκλήθηκαν µετά το κοινό ανακοινωθέν 15 σηµείων της συµφωνίας Εκκλησίας – Πολιτείας. Αν και στη χθεσινή συνεδρίαση της ∆ιαρκούς Ιεράς Συνόδου τα πράγµατα κύλησαν σχετικά ήρεµα, τον τελικό λόγο θα έχει η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, µε τη συµµετοχή και των 82 ιεραρχών, η οποία θα συγκληθεί άµεσα για να επιληφθεί του θέµατος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόµη και το Οικουµενικό Πατριαρχείο εµφανίζεται να µην είχε γνώση των ανακοινώσεων στις οποίες προέβησαν ο πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος, µε τις πληροφορίες να κάνουν λόγο για έντονη δυσαρέσκεια του Οικουµενικού Θρόνου. Ειδικότερα, κύκλοι του Πατριαρχείου ανέφεραν στο «Εθνος» πως, «όταν το Οικουµενικό Πατριαρχείο ενηµερωθεί επισήµως για τις προθέσεις της κυβέρνησης, ο Παναγιώτατος θα τις θέσει υπόψη της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, που συνεδριάζει στις 27 Νοεµβρίου, προκειµένου να τις αξιολογήσει και να τοποθετηθεί επ’ αυτών».
Οικουµενικό Πατριαρχείο
Οπως σηµειώνει ο Γιάννης Κτιστάκης, επίκουρος καθηγητής Νοµικής Σχολής του Δηµοκριτείου Πανεπιστηµίου Θράκης, «ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυµος δεν εξουσιοδοτήθηκε να συµφωνήσει, ούτε και η κυβέρνηση έχει µιλήσει µε το Οικουµενικό Πατριαρχείο. Ολες αυτές οι περιοχές που εκκλησιαστικά ανήκουν στον Οικουµενικό Θρόνο, σε τετραγωνικά χιλιόµετρα είναι περισσότερα απ’ αυτά που ανήκουν στον Ιερώνυµο».
Η συµφωνία του πρωθυπουργού µε τον Αρχιεπίσκοπο αποδεικνύει, όπως υποστηρίζει ο κ. Κτιστάκης, ότι η «θρησκευτική ουδετερότητα» την οποία εξήγγειλε µε αφορµή την αναθεώρηση του Συντάγµατος ο πρωθυπουργός ήταν ψευδεπίγραφη. Σηµειώνεται ότι οι µητροπόλεις των Νέων Χωρών (Ηπειρος, Μακεδονία, Θράκη, νησιά του Β. Αιγαίου) υπάγονται πνευµατικά στο Οικουµενικό Πατριαρχείο.
Παραχωρήθηκαν από το Φανάρι στην Εκκλησία της Ελλάδος για να διοικούνται σύµφωνα µε τη Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928. Τα ∆ωδεκάνησα υπάγονται άµεσα στο Πατριαρχείο και η δε Αρχιεπισκοπή Κρήτης έχει ηµιαυτόνοµο καθεστώς, υπό το Οικουµενικό Πατριαρχείο. «Περίεργο κατασκεύασµα» χαρακτηρίζει τη συµφωνία Κράτους – Εκκλησίας ο καθηγητής Εκκλησιαστικού ∆ικαίου στη Νοµική Σχολή Αθηνών, Ιωάννης Κονιδάρης. Θεωρεί ότι πρόκειται για µια συµφωνία για την οποία δεν έχει ερωτηθεί η ιεραρχία ούτε και οι αµέσως θιγόµενοι, που είναι ο κλήρος. «Εν όψει δε των έντονων αντιδράσεων, ο Αρχιεπίσκοπος ήδη αναδιπλώθηκε» υπογραµµίζει ο καθηγητής.
Μετά τη σκληρή ανακοίνωση του Συνδέσµου Κληρικών Ελλάδος, που προειδοποιεί για «µαζικές και πρωτόγνωρες αντιδράσεις στην ελληνική ιστορία για να ακυρωθεί η επαίσχυντη συµφωνία», ήδη υπάρχουν και αντιδράσεις µητροπολιτών που δίνουν µια πρώτη γεύση για το τι θα ακολουθήσει… Ο µητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αµβρόσιος έχει καλέσει τους κληρικούς «να πάρουν τα λάβαρα της αντίστασης», κάνοντας λόγο για προδοσία, ενώ κατά της συµφωνίας Εκκλησίας – Κράτους τάχθηκε και ο µητροπολίτης ∆ηµητριάδος και Αλµυρού Ιγνάτιος.
Των Βούλας Κεχαγιά, Αρη Χατζηγεωργίου, Μαρίνας Ζιώζιου
