Tο υπουργείο Παιδείας ανοίγει θέμα για την εφαρμογή της Συνθήκης της Μπολόνιας στα πανεπιστήμια της χώρας, 26 χρόνια μετά την υπογραφή της το 1999. Αυτό σημαίνει την κατάρτιση προγραμμάτων σπουδών ΑΕΙ τριετούς διάρκειας. Η προσπάθεια εναρμόνισης των δημόσιων πανεπιστημίων με τη Συνθήκη της Μπολόνιας επισπεύδεται και ενόψει της λειτουργίας στην Ελλάδα μη κρατικών ΑΕΙ, η οποία θα δημιουργήσει ασυμμετρίες στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο. Και αυτό διότι θα υπάρχουν προγράμματα σπουδών τριετούς διάρκειας σε μη κρατικά ΑΕΙ, την ίδια στιγμή που στα δημόσια ΑΕΙ οι σπουδές θα είναι τετραετείς.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το θέμα έχει τεθεί από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας σε πρυτάνεις ΑΕΙ. Η «Κ» επικοινώνησε με πρυτάνεις, οι οποίοι τηρούν στάση αναμονής για το εγχείρημα –και υπό τον φόβο των αντιδράσεων πανεπιστημιακών και φοιτητών–, δηλώνοντας, πάντως, ότι κατανοούν τους λόγους οι οποίοι καθιστούν επιτακτική την υιοθέτηση της Συνθήκης της Μπολόνιας για τη δημιουργία ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ).
Γιατί οι φοιτητές εγκαταλείπουν τις σπουδές τους
Διπλή πίεση
Τέτοιοι λόγοι είναι, αφενός η πίεση του ανταγωνισμού που αναμένεται να δεχθούν τα δημόσια ΑΕΙ από τη λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ και αφετέρου η συρρίκνωση του φοιτητικού πληθυσμού, λόγω δημογραφικού. Μόνο τα ελληνικά, τα βουλγαρικά και τα κυπριακά πανεπιστήμια δεν παρέχουν έως τώρα τριετή προγράμματα. Τα βουλγαρικά και τα κυπριακά ΑΕΙ διατηρούν τις τετραετείς σπουδές για να ανταποκρίνονται στη ζήτηση της μεγαλύτερης ξένης πελατείας τους, που είναι οι Ελληνες.
«3-2-3» – Στο σύστημα «3-2-3», που προβλέπεται από τη Συνθήκη της Μπολόνιας (η οποία υπεγράφη το 1999), οι προπτυχιακές σπουδές είναι τουλάχιστον τρία χρόνια, δύο οι μεταπτυχιακές και τρία οι διδακτορικές.
Η Ελλάδα πάντως αναγνωρίζει τα ξένα πτυχία τριετούς φοίτησης. Το ένα στα τρία ξένα πτυχία που «φτάνουν» στην Ελλάδα προς αναγνώριση είναι από σπουδές τριετείς.
Η Συνθήκη της Μπολόνιας, που χαρακτηρίστηκε ως «το Μάαστριχτ των πανεπιστημίων», υπεγράφη το 1999 με στόχο τη μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Με τη Συνθήκη δημιουργήθηκε ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) για να διευκολυνθεί η κινητικότητα των σπουδαστών και του προσωπικού, να καταστεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη πιο προσιτή και πιο ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ζαχαράκη για πανεπιστήμια: «Μέχρι το τέλος της χρονιάς ο υποχρεωτικός έλεγχος εισόδου»
Οι χώρες συμφώνησαν να καθιερωθεί ένα σύστημα τριών κύκλων σπουδών (προπτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές) για να διευκολύνεται η κινητικότητα σπουδαστών εντός ΕΧΑΕ και η συγκρισιμότητα των πτυχίων – δηλαδή για να διασφαλιστεί η αμοιβαία αναγνώριση των περιόδων σπουδών και των επαγγελματικών προσόντων των πτυχιούχων στην ευρωπαϊκή αγορά. Πρόκειται για το σύστημα «3-2-3», όπως είναι γνωστό, όπου τουλάχιστον τρία χρόνια είναι οι προπτυχιακές σπουδές, δύο οι μεταπτυχιακές και τρία οι διδακτορικές.
Μάλιστα, συμφωνήθηκε και η καθιέρωση του Eυρωπαϊκού Συστήματος Mεταφοράς Διδακτικών Mονάδων (ECTS – European Credit Transfer System). Οι μονάδες αυτές καταμερίζονται ανά μάθημα. Πάνω στο ECTS βασίζεται και το πρόγραμμα Erasmus και η κινητικότητα των Ευρωπαίων φοιτητών στα ΑΕΙ της Ε.Ε. κάθε εξάμηνο.
Και ενώ η Ελλάδα είναι ιδρυτικό μέλος του ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, που σήμερα αριθμεί 48 κράτη-μέλη, και ενώ οι φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ αξιοποιούν το πρόγραμμα Εrasmus για σπουδές σε ευρωπαϊκά ΑΕΙ, η χώρα μας δεν έχει καθιερώσει το «3-2-3» για τον ελάχιστο χρόνο διάρκειας των τριών κύκλων σπουδών, διατηρώντας τα τετραετή προπτυχιακά προγράμματα.
Πανελλήνιες 2025: Οι 40 σχολές που οδηγούν στα επαγγέλματα του 2030
Οι χώρες που επίσης δεν έχουν υιοθετήσει το «3-2-3» είναι η Ισπανία, η Βουλγαρία και η Κύπρος, ενώ πρόσφατα το υιοθέτησε η Αλβανία. Η Ισπανία έχει προβλήματα συνεννόησης των κοινοτήτων της (π.χ. Βάσκοι, Καταλανοί). Ομως, σύμφωνα με κυβερνητικό στέλεχος, «η Κύπρος και η Βουλγαρία δεν έχουν υιοθετήσει τη δομή “3-2-3” διότι μεγάλο μέρος των φοιτητών των ΑΕΙ τους είναι Ελληνες, οι οποίοι ανησυχούν ότι θα έχουν προβλήματα επαγγελματικής αναγνώρισης του πτυχίου τους επιστρέφοντας στην Ελλάδα».
Αντιδράσεις – Φοιτητικές παρατάξεις μιλούν για εντατικοποίηση σπουδών και υποβάθμιση πτυχίων, θέση που υιοθετούν και πανεπιστημιακοί, καθώς ορισμένοι «εξυπηρετούνται»
από την υπάρχουσα δομή.
Οι αναγνωρίσεις
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του αρμόδιου ελληνικού φορέα αναγνώρισης πτυχίων ΔΟΑΤΑΠ, από τις αρχές του 2023 έως και την περασμένη Πέμπτη ο οργανισμός είχε εκδώσει 2.300 αποφάσεις αναγνώρισης ξένων πτυχίων τετραετούς φοίτησης. Για το 65% των 2.300 πτυχίων ο ΔΟΑΤΑΠ δεν θεώρησε ότι ο πτυχιούχος πρέπει να εξεταστεί σε επιπλέον μαθήματα σε κάποιο ελληνικό ΑΕΙ για να λάβει ακαδημαϊκή αναγνώριση (όπως συνέβη για το 35% των πτυχίων).
«Η συντριπτική πλειονότητα των πτυχίων τετραετούς φοίτησης είναι από την Κύπρο και τη Βουλγαρία, τα πανεπιστήμια των οποίων έχουν προσαρμόσει το πρόγραμμα σπουδών τους σε αυτό των ελληνικών ΑΕΙ, ώστε οι Ελληνες φοιτητές τους να μην αναγκαστούν να δώσουν επιπλέον μαθήματα για να πάρουν την ακαδημαϊκή αναγνώριση από τον ΔΟΑΤΑΠ», ανέφερε μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο Ορέστης Καλογήρου, πρόεδρος του οργανισμού.
Για την ίδια περίοδο, ο ΔΟΑΤΑΠ εξέτασε περίπου 1.000 αιτήσεις αναγνώρισης ξένων πτυχίων τριετών σπουδών. Εξ αυτών, τα 200 (20%) αναγνωρίστηκαν χωρίς να χρειαστεί ο πτυχιούχος να εξεταστεί σε αντισταθμιστικά μαθήματα. «Δηλαδή, αξιολόγησε το πρόγραμμα σπουδών Ελληνας πανεπιστημιακός και εισηγήθηκε ότι δεν χρειάζεται ο πτυχιούχος να κάνει επιπλέον μαθήματα σε ελληνικό ΑΕΙ, διότι στο τριετές πρόγραμμα σπουδών δεν υπήρχαν ουσιώδεις διαφορές με το αντίστοιχο τετραετές πρόγραμμα ενός ελληνικού ΑΕΙ», τονίζει ο κ. Καλογήρου.
Ανθρωπιστικές σπουδές: Από πού πάνε για λίγη κριτική σκέψη;
Η μη καθιέρωση της δομής σπουδών «3-2-3» οφείλεται στις αντιδράσεις από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Οι αριστερές φοιτητικές παρατάξεις μιλούν για εντατικοποίηση σπουδών και υποβάθμιση πτυχίων. Την ίδια επιχειρηματολογία υιοθετούν πανεπιστημιακοί, χωρίς να αγνοούμε πως ορισμένοι εξυπηρετούνται και από την υπάρχουσα δομή. «Υπάρχουν τμήματα που “φορτώνουν” το πρόγραμμα για να καλύψουν οι διδάσκοντες το υποχρεωτικό εβδομαδιαίο ωράριό τους.
Σε άλλα, καθηγητές “επιβάλλουν” το μάθημά τους να είναι υποχρεωτικό για τη λήψη του πτυχίου. Προφανώς, τα περισσότερα υποχρεωτικά μαθήματα προκαλούν παράταση του χρόνου σπουδών», λέει στην «Κ» έμπειρος πανεπιστημιακός και συμπληρώνει: «Γνωρίζω τμήμα στο οποίο οι βασικές γνώσεις για τη λήψη του πτυχίου παρέχονται έως και το τρίτο έτος σπουδών. Στο τέταρτο έτος γίνονται κατά κύριο λόγο μαθήματα επιλογής, συναφή με τα 10 μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών του ίδιου τμήματος.
Οποιος φοιτητής τα επιλέξει, έχει προβάδισμα να επιλεγεί σε κάποιο από τα 10 μεταπτυχιακά, τα οποία έτσι έχουν σίγουρη “πελατεία”…». «Πρέπει να βολευτούν οι καθηγητές και ο καθένας, λόγω πρεστίζ, θέλει το μάθημά του να είναι υποχρεωτικό και όχι επιλογής», δηλώνει στην «Κ» κυβερνητικό στέλεχος.
Τα μη κρατικά ΑΕΙ
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», τα 12 ξένα ΑΕΙ που έχουν καταθέσει αίτηση στο υπουργείο Παιδείας για να λειτουργήσουν παράρτημα στην Ελλάδα από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος, έχουν συνολικά 162 προγράμματα σπουδών. Φυσικά, μένει να δούμε πόσες αιτήσεις εκ των 12 θα πάρουν άδεια από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ).
Ωστόσο, θεωρείται ότι τα ξένα ΑΕΙ θα οργανώσουν και τριετή προγράμματα, καθώς αυτό δεν απαγορεύεται από τον νόμο. Αλλωστε, η πλειονότητα των ξένων ΑΕΙ είναι από τη Βρετανία, όπου υπάρχουν τριετή προγράμματα, ενώ και αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν αρχίσει να κινούνται στην ίδια κατεύθυνση, επειδή στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί το κόστος των δανείων που παίρνουν οι φοιτητές για τις σπουδές τους.
«Η δημιουργία τριετών σπουδών θα μπορούσε να προσελκύσει επιπλέον φοιτητές, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό. Επίσης, θα μειώσει το κόστος λειτουργίας του ιδρύματος και θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση της υποστελέχωσης», δήλωσε στην «Κ» πρύτανης περιφερειακού ΑΕΙ, ο οποίος ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Από την πλευρά του, πάντως, το υπουργείο Παιδείας δεν θα επιβάλει την καθιέρωση των τριετών σπουδών. «Οι Ελληνες πανεπιστημιακοί πρέπει να αξιολογήσουν τα δεδομένα και τις προκλήσεις και να αποφασίσουν για την πορεία του ΑΕΙ τους», τόνισε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου, προσθέτοντας: «Η πολιτεία δεν θα επιβάλει στα ΑΕΙ τα τριετή, θα τους δώσει τα εργαλεία να τα οργανώσουν».
Τα απόνερα του δημογραφικού φτάνουν στα πανεπιστήμια
Από το 2026, η δημογραφική καθίζηση θα αγγίξει και την ανώτατη εκπαίδευση, καθώς αποφοιτούν από το Λύκειο οι μαθητές που γεννήθηκαν το 2009-2010. Ως αποτέλεσμα, τα προσεχή χρόνια ο αριθμός των υποψηφίων για εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση, και όσων επιτυγχάνουν επιδόσεις πάνω από την ελάχιστη ακαδημαϊκή επίδοση (ΕΒΕ), θα μειώνεται αντίστοιχα.
«Η εξέλιξη αυτή θα εντείνει την πίεση για αναδιάρθρωση των πανεπιστημίων, ιδίως εκείνων της περιφέρειας, αλλά και του κέντρου, στα επιστημονικά πεδία με χαμηλή ζήτηση, καθώς οι θέσεις που ήδη μένουν κενές κάθε χρόνο θα αυξάνονται. Σημαντική πίεση θα προκληθεί, επίσης, ενόψει της έναρξης λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων, καθώς αναμένεται να καταλάβουν μερίδιο νέων φοιτητών που εκτιμάται ότι θα κυμανθεί γύρω στο 10% στην αρχική περίοδο λειτουργίας τους», παρατηρεί στην «Κ» κυβερνητικό στέλεχος.
FEE: Ο Νίκος Πέτρου νέος πρόεδρος του Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
«Τα ελληνικά ΑΕΙ πρέπει να γίνουν πιο ελκυστικά και ανταγωνιστικά. Γιατί, ας πούμε, ένας γονιός να στείλει το παιδί σε ένα ΑΕΙ τετραετούς φοίτησης, και δη περιφερειακό, με υψηλό κόστος φοίτησης και επιπλέον ένα χρόνο σπουδών, και όχι σε ένα τριετές πρόγραμμα σε Αθήνα ή Θεσσαλονίκη. Από την άλλη, καθώς οι νέοι Ελληνες πτυχιούχοι προσανατολίζονται όχι μόνο στην ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή αγορά εργασίας, το ότι δεν έχει εφαρμοστεί η δομή της Μπολόνια από την Ελλάδα σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη δημιουργεί συγκριτικό μειονέκτημα στα ελληνικά ΑΕΙ και στους πτυχιούχους τους», λέει στέλεχος του υπουργείου Παιδείας.
Πηγή: kathimerini.gr
