Κάθε φορά που προετοιμάζεσαι για μία συνέντευξη, ξέρεις περίπου τι περιμένεις. Αριθμούς, στοιχεία, επίσημες τοποθετήσεις.
Υπάρχουν όμως και εκείνες οι συζητήσεις που ξεπερνούν τα προβλέψιμα και σε φέρνουν αντιμέτωπη με την ουσία.
Ένα τέτοιο θέμα είναι η δωρεά οργάνων και οι μεταμοσχεύσεις. Και ένας τέτοιος συνομιλητής είναι ο καθηγητής Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης.
Η κουβέντα μας έγινε με αφορμή τις προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια για να αλλάξει η νοοτροπία γύρω από αυτό το σημαντικό θέμα.
Ο πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) μας εξηγεί τι αλλάζει, τι λείπει, τι χρειάζεται να ακουστεί περισσότερο. Όχι θεωρητικά, αλλά μέσα από εμπειρία και καθημερινή επαφή με το πεδίο.
Ειδική αναφορά κάνει και στους νησιώτες. Στις κοινωνίες εκείνες που, παρά τις αποστάσεις και τις ελλείψεις, δείχνουν συχνά μεγαλύτερη ανταπόκριση και θέληση για συμμετοχή. Γιατί ίσως, όταν είσαι πιο κοντά στον συνάνθρωπο, αντιλαμβάνεσαι πιο εύκολα και την αξία της προσφοράς.
Μέσα από τη συζήτησή μας με τον καθηγητή και πρόεδρο του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, Γεώργιο Παπαθεοδωρίδη, αναδεικνύονται όλα εκείνα που κρατούν ζωντανή την ελπίδα: η προσπάθεια για ενημέρωση, οι εκπαιδευτικές δράσεις, η επιμονή να αλλάξει μια ολόκληρη κουλτούρα.
Μιλήσαμε για τους ανθρώπους που περιμένουν. Για τις οικογένειες που διστάζουν. Για τους γιατρούς που καλούνται να εξηγήσουν και να υποστηρίξουν. Και για εκείνους που, σε μία στιγμή, πήραν τη γενναία απόφαση να προσφέρουν ζωή…
• Κύριε Πρόεδρε, ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην Ελλάδα σε σχέση με τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις; Παρατηρείτε αύξηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών;
Η ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια, αλλά έμμεσες ενδείξεις φανερώνουν ότι βελτιώνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Ειδικά με την πανδημία του κορωνοϊού και μετά από αρκετές ενέργειες ενημέρωσης που γίνονται τελευταία υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από τους πολίτες, αυξημένη αναζήτηση πληροφόρησης και προθυμία για συμμετοχή. Κάθε θετική δράση ενισχύει το σύστημα και μας δίνει ώθηση για τη συνέχεια.
• Ποια είναι η στρατηγική του ΕΟΜ για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας;
Η ενημέρωση αποτελεί σταθερό άξονα της στρατηγικής μας. Υλοποιούμε καμπάνιες, επισκεπτόμαστε σχολεία, πανεπιστήμια, οργανισμούς, συνεργαζόμαστε με τοπικούς φορείς και επαγγελματίες υγείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Οργανούληδες» για παιδιά και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Organmeetings» για ενήλικες, τα οποία γίνονται με τη στήριξη και συνεργασία του Ιδρύματος Ωνάση. Παράλληλα, ενισχύουμε την παρουσία μας στα νοσοκομεία, εκπαιδεύοντας το προσωπικό.
• Ποια είναι τα δεδομένα για τους εγγεγραμμένους δωρητές οργάνων και ιστών;
Ο αριθμός των εγγεγραμμένων δωρητών αυξάνεται σταδιακά, ξεπερνώντας τους 30.000 πολίτες. Δεν επαναπαυόμαστε – στόχος μας είναι η ενημερωμένη και συνειδητή απόφαση κάθε πολίτη, όχι απλώς η αύξηση των αριθμών.
• Υπάρχει ανταπόκριση από τους κατοίκους των νησιών στο θέμα της δωρεάς;
Στις μικρές κοινωνίες υπάρχει ανταπόκριση, και αυτό μας συγκινεί ιδιαίτερα. Στα νησιά, παρά τις δυσκολίες, βλέπουμε ανθρώπους που συμμετέχουν, που θέλουν να ενημερωθούν, που έχουν μέσα τους αυτή τη βαθιά αίσθηση προσφοράς.
• Ποιες είναι οι εξελίξεις σε τεχνολογικό επίπεδο που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη μεταφορά οργάνων από και προς τα νησιά;
Η τεχνολογία μπορεί πραγματικά να σώσει χρόνο — και ο χρόνος, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι κυριολεκτικά ζωή. Έχουμε πια στη διάθεσή μας εξειδικευμένα ψυκτικά μέσα που διατηρούν τα όργανα σε καλή κατάσταση για περισσότερη ώρα. Επίσης, η συνεργασία μας με αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες βελτιώνεται διαρκώς. Όταν ένα μόσχευμα πρέπει να ταξιδέψει, κάνουμε τα πάντα για να φτάσει γρήγορα και με ασφάλεια.
• Ποια είναι τα βασικά εμπόδια στην πρόσβαση των νησιωτών σε μεταμοσχευτικές υπηρεσίες;
Οι υπηρεσίες της μεταμόσχευσης προσφέρονται από εξειδικευμένες μεταμοσχευτικές μονάδες που δεν μπορεί να αναπτύσσονται παντού, αφού απαιτούν πολύ εξειδικευμένο προσωπικό και έναν ελάχιστο αριθμό πράξεων ώστε να διατηρούν την επάρκειά τους. Επομένως, η κυριότερη δυσκολία είναι η απόσταση των νησιωτών από τα εξειδικευμένα κέντρα, που όμως για τέτοια σοβαρά νοσήματα πρέπει να ξεπερνιέται. Η σωστή ενημέρωση και κατάλληλη εκπαίδευση των συναδέλφων, των νοσηλευτών και όλου του παραϊατρικού προσωπικού των νησιών είναι ιδιαίτερα σημαντική για την έγκαιρη παραπομπή των ασθενών που χρειάζονται μεταμόσχευση.
• Με δεδομένο ότι σε πολλά νησιά δεν υπάρχουν εξειδικευμένα κέντρα, πώς μπορεί να ενισχυθεί η ενημέρωση καιευαισθητοποίηση των κατοίκων σχετικά με τη δωρεά οργάνων;
Η ενημέρωση είναι η αρχή των πάντων. Δεν αρκεί να πούμε απλώς «γίνε δωρητής». Πρέπει να δώσουμε εξηγήσεις σε πολλά ερωτήματα και να διώξουμε πολλές εσφαλμένες αντιλήψεις που μπορεί να υπάρχουν. Έχουμε ήδη ξεκινήσει να συνεργαζόμαστε με σχολεία, νοσοκομεία, τοπικούς φορείς, διοργανώνοντας ημερίδες και μοιράζεται ενημερωτικό υλικό προσαρμοσμένο σε κάθε ηλικία. Σε αυτή την προσπάθεια η προσφορά των μέσων ενημέρωσης είναι ανεκτίμητη.
• Παρατηρείται αλλαγή στη στάση των συγγενών ως προς τη δωρεά οργάνων;
Η στάση βελτιώνεται συνεχώς. Οι οικογένειες είναι πιο δεκτικές και ενημερωμένες. Παράλληλα, ο ΕΟΜ συμβάλλει στη διαρκή ενίσχυση του συστήματος, αφού μόνον η βελτίωση της στάσης των συγγενών δεν αρκεί για την αύξηση των δοτών και των μεταμοχεύσεων οργάνων. Εκτός από τη γενικότερη βελτίωση της οργάνωσης και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος, κομβικό ρόλο έχουν διαδραματίσει οι τοπικοί συντονιστές μεταμοσχεύσεων που έχουν τοποθετηθεί από τον ΕΟΜ σε όλα τα νοσοκομεία με μεγάλες μονάδες εντατικής θεραπείας, οι οποίοι συνδράμουν σημαντικά στην επιτυχή ολοκλήρωση όλων των πολύπλοκων διαδικασιών της δωρεάς οργάνων.
• Υπάρχει επάρκεια εξειδικευμένου προσωπικού και υποδομών για μεταμοσχεύσεις στη χώρα;
Υπάρχει αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό, αλλά πάντα χρειάζονται περισσότερα στελέχη, εκσυγχρονισμένες υποδομές και ενίσχυση του δικτύου, ειδικά τώρα που αυξάνει ο αριθμός δοτών και ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων οργάνων στη χώρα μας. Η προσπάθεια είναι διαρκής και απαραίτητη.
• Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση για τον ΕΟΜ σήμερα;
Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών καθώς και η ενίσχυση των υπαρχόντων μεταμοσχευτικών μονάδων. Ένα λειτουργικό, διαφανές και αξιόπιστο σύστημα, που όμως είναι καλά οργανωμένο στον τομέα της δωρεάς οργάνων. Επιπλέον, η ύπαρξη επαρκώς επανδρωμένων μεταμοσχευτικών μονάδων και επαρκώς υποστηριζόμενων νοσοκομείων των μονάδων αυτών, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την περαιτέρω αύξηση και βελτίωση της έκβασης των μεταμοσχεύσεων οργάνων στη χώρα μας.
• Πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες στον τομέα των μεταμοσχεύσεων;
Παρότι έχουμε μία συνεχή αύξηση δοτών και μεταμοσχεύσεων οργάνων την τελευταία 5ετία και το 2024 φθάσαμε σε αριθμούς ρεκόρ για την Ελλάδα, εξακολουθούμε να υστερούμε σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για αυτό συνεχίσουμε την προσπάθεια και με τη βοήθεια όλων των εμπλεκομένων φορέων και τη στήριξη της πολιτείας αλλά και των πολιτών πιστεύουμε ότι μπορούμε να φθάσουμε στα επιθυμητά επίπεδα.
• Πώς μπορεί να ενισχυθεί η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών που βρίσκονται σε λίστες αναμονής για μεταμόσχευση και των οικογενειών τους;
Οι ασθενείς αυτοί και οι οικογένειές τους ζουν με μία καθημερινή αγωνία και ανασφάλεια περιμένοντας το πολυπόθητο «δώρο ζωής», το μόσχευμα. Στις μεταμοσχευτικές μονάδες υπάρχουν συνεργάτες ψυχολόγοι/ψυχίατροι, αλλά η μεγαλύτερη παρέμβαση είναι η κλήση για μεταμόσχευση. Στο μεταξύ, επαφές με εξειδικευμένους ψυχολόγους, ομάδες υποστήριξης, εθελοντές, πρώην λήπτες μπορεί να προσφέρουν σημαντική βοήθεια, να μεταφέρουν ελπίδα.
• Ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας στην προώθηση της δωρεάς οργάνων;
Καθοριστικός. Οι γιατροί και οι νοσηλευτές είναι οι πρώτοι που συνομιλούν με τις οικογένειες. Η σωστή κατάρτιση — τόσο επιστημονικά όσο και επικοινωνιακά — κάνει τη διαφορά και συμβάλλει στη θετική έκβαση της διαδικασίας. Ο ΕΟΜ επενδύει διαρκώς στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και ειδικά των συναδέλφων που εργάζονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.
• Ποιες δράσεις ευαισθητοποίησης υλοποιεί σήμερα ο ΕΟΜ;
Πολλές και στοχευμένες: ενημερωτικές εκστρατείες σε σχολεία, κοινότητες, δομές υγείας, αλλά και μέσω διαδικτύου και κοινωνικών δικτύων. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, οι «Οργανούληδες» και τα «Organmeetings», που πραγματοποιούνται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η προσέγγισή μας είναι σύγχρονη, με έμφαση στην προσβασιμότητα και στην ακριβή πληροφόρηση για κάθε πολίτη.
