Η συζήτηση με τον επικοινωνιολόγο Παναγιώτη Παπαχατζή ανοίγει ένα παράθυρο σε όσα συμβαίνουν σήμερα στο πολιτικό σκηνικό, από τις αμερικανικές εξελίξεις μέχρι την ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση και τη ρευστότητα στο κομματικό τοπίο.
Με εμπειρία στην πολιτική επικοινωνία, περιγράφει γιατί η περίπτωση Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη τράβηξε την προσοχή της ελληνικής κοινής γνώμης, πώς η Αυτοδιοίκηση στη χώρα λειτουργεί χωρίς στρατηγική και τι λείπει για να αποκτήσει πραγματικό ρόλο.
Ο ιδρυτής της War Room Intelligent Communication αναλύει τις κινήσεις και τα σχέδια των πρωταγωνιστών της κεντρικής πολιτικής σκηνής, εξηγεί γιατί τα νέα εγχειρήματα αναζητούν ακόμη λόγο ύπαρξης και πού εντοπίζονται τα κενά εμπιστοσύνης των πολιτών.
Τέλος, μεταφέρει αυτή τη μεγάλη εικόνα στις τοπικές ισορροπίες της Δωδεκανήσου, όπου οι αλλαγές αποτυπώνονται πιο άμεσα και δείχνουν τη μετάβαση σε μια πολιτική που θα κρίνεται περισσότερο από την ουσία και λιγότερο από τις παλιές ταυτότητες.
• Κύριε Παπαχατζή, γιατί τόσο ενδιαφέρον στην Ελλάδα όλες τις προηγούμενες ημέρες για τον Ζοχράν Μαμντάνι; Είναι κοντά ή μακριά από τη δική μας Τοπική Αυτοδιοίκηση οι εξελίξεις στη Νέα Υόρκη;
Η περίπτωση Μαμντάνι έγινε σημείο αναφοράς γιατί συμπυκνώνει ένα παγκόσμιο πολιτικό ρεύμα, τη διεκδίκηση εκπροσώπησης από ανθρώπους που μέχρι χθες ήταν εκτός των παραδοσιακών ελίτ εξουσίας. Αυτό έχει εξήγηση, είναι απότοκο του ελλείμματος εμπιστοσύνης μεταξύ πολίτη και πολιτικού συστήματος. Στις εκλογές για την Προεδρία των ΗΠΑ ήρθε στη μορφή ενός άκρως συντηρητικού κινήματος με διχαστικό λόγο, που εκπροσωπεί ο Τραμπ. Στη Νέα Υόρκη πήρε τη μορφή ενός προοδευτικού, ακτιβιστικού κινήματος με έντονη κοινωνική ρητορική, με εκφραστή τον Μαμντάνι. Μπορεί οι δύο περιπτώσεις να μοιάζουν διαφορετικές αλλά είναι εξαιρετικά παρόμοιες. Και οι δυο χρησιμοποίησαν τις ίδιες τακτικές επικοινωνίας για να κερδίσουν. Με διαφορετικό περιεχόμενο φυσικά η κάθε μια. Και οι δύο έπαιξαν το χαρτί του αντισυστημικού. Ο Τραμπ είπε «Δεν είμαι ένας από αυτούς», αναφερόμενος στο σύστημα, ο Μαμντάνι, είπε «Είμαι ένας από εσάς», μιλώντας για την κοινωνία και δηλώνοντας εκτός συστήματος. Ίδια ακριβώς τακτική με διαφορετική συναισθηματική τοποθέτηση. Στην Ελλάδα, ο Μαμντάνι συζητήθηκε όχι επειδή έχουμε ανάλογες κοινωνικές συνθήκες, δημογραφικά ή θεσμικά χαρακτηριστικά, αλλά επειδή ζούμε το ίδιο έλλειμμα αφήγησης και εμπιστοσύνης. Τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή, όσο και σε τοπικό επίπεδο. Αυτό όμως που επίσης αξίζει να κρατήσουμε από την εκλογή Μαμντάνι είναι ότι οι πόλεις μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαστήρια πολιτικής ανανέωσης, κάτι που λείπει δραματικά από την ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία συχνά λειτουργεί περισσότερο ως προέκταση της κομματικής λογικής, παρά ως χώρος γνήσιας τοπικής έκφρασης. Το είδαμε πρόσφατα και στην ΚΕΔΕ αυτό.
• Αρα μας λέτε ότι το σκηνικό στην Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα είναι αλληλένδετο με το σκηνικό στην κεντρική πολιτική σκηνή;
Απολύτως. Όχι όμως θεσμικά, αλλά στη νοοτροπία. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα παραμένει ο καθρέφτης της κομματικής κουλτούρας. Δεν αντιγράφει το κράτος αλλά αναπαράγει τη νοοτροπία του. Πελατειακή, προσωποκεντρική, χωρίς μεθοδολογία διακυβέρνησης. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η έλλειψη πόρων, είναι η έλλειψη στρατηγικής. Οι περισσότεροι Δήμοι λειτουργούν με λογική διαχείρισης αναγκών και όχι παραγωγής πολιτικής αξίας και οράματος για τον τόπο τους. Και γι’ αυτό βλέπουμε να κυριαρχούν ανά την Ελλάδα πρόσωπα με έντονη τοπική αναγνωρισιμότητα, αλλά χωρίς πολιτικό ή τεχνοκρατικό βάθος.
Η συνέπεια είναι προφανής. Η Αυτοδιοίκηση ούτε πραγματικά αντιστέκεται στην κεντρική πολιτική σκηνή ούτε την εμπλουτίζει. Απλώς την αναπαράγει σε μικρογραφία. Κι αυτό σημαίνει ότι, σε πολιτικό επίπεδο, οι Δήμοι δεν λειτουργούν ως πεδία θεσμικής ωρίμανσης. Κι όμως, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται και το μεγαλύτερο ανεκμετάλλευτο δυναμικό της χώρας. Γιατί η Αυτοδιοίκηση είναι το μόνο πεδίο όπου μπορεί να δοκιμαστεί στην πράξη η έννοια της λειτουργικής εμπιστοσύνης, δηλαδή της εμπιστοσύνης που δεν χτίζεται με λόγια, αλλά με αποτέλεσμα. Αν η Ελλάδα θέλει πραγματικά να ωριμάσει πολιτικά, η θεσμική αυτονόμηση των Δήμων πρέπει να συνοδευτεί από αναβάθμιση της πολιτικής κουλτούρας τους. Στρατηγικά σχέδια, επαγγελματική διοίκηση, λογοδοσία, διαφάνεια και ικανότητα συνεργασιών. Η Αυτοδιοίκηση δεν θα αλλάξει αν απλώς αποκτήσει περισσότερους πόρους, θα αλλάξει όταν μάθει να σκέφτεται με πολιτικούς και επικοινωνιακούς όρους μακράς διάρκειας.
• Να επιστρέψουμε στην κεντρική πολιτική σκηνή κύριε Παπαχατζή, και να σας ρωτήσω πώς βλέπετε τις εξελίξεις. Αναφέρομαι στον Αλέξη Τσίπρα, στον Αντώνη Σαμαρά, στο «Κύμα» και στους κυματισμούς που προκάλεσε η πρόωρη ανακοίνωση Καραχάλιου.
Με τόσες θάλασσες, κύματα και Ιθάκες το μόνο βέβαιο είναι ότι θυμίζει περισσότερο ποίημα του Καβάφη. Πέρα από το μέτριο χιούμορ μου, όμως, ζούμε μια μετεκλογική ρευστότητα. Πρόσωπα και κόμματα κινούνται μέσα σε ένα περιβάλλον κόπωσης, όπου η κοινωνία ζητά κάτι διαφορετικό. Όχι απαραίτητα νέους ανθρώπους, αλλά νέο τρόπο να της μιλούν. Αυτό που φαίνεται καθαρά είναι πως η κοινωνία εξακολουθεί να θέλει αντισυστημικότητα, αλλά σε άλλη μορφή. Όχι τον πολιτικό που φωνάζει εναντίον όλων, αλλά εκείνον που δείχνει ότι μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά. Αντισυστημικότητα σήμερα σημαίνει αυθεντικότητα, καθαρότητα και αξιοπιστία. Η κοινωνία θέλει λιγότερη ρητορεία και περισσότερη ουσία, λιγότερα συνθήματα και περισσότερη συνέπεια. Η «νέα γλώσσα» που ζητά δεν είναι ένα διαφορετικό ύφος· είναι ένας διαφορετικός τρόπος σχέσης. Να μπορεί να πιστέψει ξανά ότι η πολιτική δεν είναι ρόλος, αλλά λειτούργημα. Σε αυτό το πλαίσιο, κάθε νέα πρωτοβουλία ξεκινά με το ίδιο εμπόδιο: πρέπει πρώτα να αποδείξει ότι έχει λόγο ύπαρξης. Αυτό ισχύει για όλους, από την κίνηση του Αλέξη Τσίπρα, μέχρι την Καρυστιανού ή την επανεμφάνιση του Αντώνη Σαμαρά. Ο Τσίπρας επιχειρεί να ξαναβρεί τη σύνδεση με ένα κοινό που τον άκουσε, πίστεψε σε εκείνον, αλλά ένιωσε προδομένο.
Η πρόκλησή του δεν είναι επικοινωνιακή, είναι υπαρξιακή. Να αποδείξει ότι έχει νέο αφήγημα. Το 20% που του αποδίδουν οι μετρήσεις δεν είναι πρόθεση ψήφου, είναι ανοιχτά αυτιά. Αν καταφέρει να τα μετατρέψει σε πολιτική σχέση, μένει να φανεί. Ο Σαμαράς, αντίθετα, εκφράζει τη νοσταλγία για μια εποχή με καθαρό ιδεολογικό πλαίσιο εντός ΝΔ. Δεν είναι μαζικό ρεύμα, αλλά είναι συγκροτημένο. Πολιτικά, δεν δημιουργεί απειλή, δημιουργεί όμως πίεση ταυτότητας στο κόμμα που υπήρξε πρόεδρός του. Η Καρυστιανού είναι μια άλλη ιστορία. Είναι περισσότερο πείραμα παρά απόπειρα δημιουργίας κόμματος. Πατάει επάνω στο δυνατό ρεύμα που έχει αποκτήσει η ίδια. Που όμως είναι μια μίξη συμπάθειας λόγω Τεμπών και έκφρασης απογοήτευσης από το πολιτικό σύστημα, παρά πρόθεση ψήφου. Στην πραγματικότητα απειλεί ευθέως το κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου και κόβει ψήφους από ένα ενδεχόμενο κόμμα Τσίπρα.
• Αυτά όλα τι σηματοδοτούν για το κυβερνών κόμμα αλλά και για τα υπόλοιπα;
Η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται σε φάση θεσμικής κόπωσης, όχι πολιτικής κατάρρευσης. Και αυτό γιατί ο μέσος ψηφοφόρος δεν έχει βρει τον επόμενο που θέλει να τον κυβερνήσει. Κανένα από τα υπάρχοντα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν έχουν πείσει, για αυτό και βλέπουμε τόσο ψηλά το ποσοστό των αναποφάσιστων. Η φθορά της οπότε δεν έρχεται από την αντιπολίτευση, αλλά από την αδράνεια του ίδιου της του μηχανισμού. Δέχεται πίεση από τα δεξιά και παρουσιάζει κόπωση και απώλεια εμπιστοσύνης στο κέντρο. Εκεί μπορεί να στοχεύσουν και Σαμαράς και Τσίπρας αντίστοιχα, εφόσον προχωρήσουν στη δημιουργία κομμάτων. Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να αποφασίσει επιτέλους αν θέλει να είναι κόμμα εξουσίας ή κόμμα αναμνήσεων. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχει πείσει πως αποτελεί εναλλακτική διακυβέρνησης και πολύ φοβάμαι ότι πλέον έχει χάσει για πάντα αυτόν τον ρόλο στη συνείδηση των ψηφοφόρων. Το πρόβλημα όμως συνολικά αυτή τη στιγμή δεν είναι ποιος φτιάχνει κόμμα. Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν έχει πει ακόμα κάτι πειστικό για το τι σημαίνει πρόοδος στη χώρα το 2025. Και αυτό οι ψηφοφόροι το αντιλαμβάνονται.
• Η πιθανή επιστροφή Τσίπρα πώς εκτιμάτε ότι θα επηρεάσει την κεντροαριστερά και ποιοι έχουν να φοβούνται;
Αν μπορώ να κάνω μια πρόβλεψη με βάση αυτά που διαβάζω στην ποιοτικές και ποσοτικές έρευνες, θα την επηρεάσει όσο και ο κομήτης τους δεινόσαυρους. Θεωρώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα αφανιστεί και η Ζωή Κωνσταντοπουλου θα πιεστεί εξαιρετικά. Βάζω μια άνω τελεία σε αυτό γιατί, αν παράλληλα κάνει κίνηση και η Καρυστιανού, υπάρχει πιθανότητα να έχει τη μελλοντική τύχη του ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα το ΠΑΣΟΚ… Όπως ανέφερα και πριν, η ιστορία των πολιτικών κομμάτων διδάσκει ότι η πραγματική δύναμη δεν μετριέται στις κάλπες, αλλά στο φαντασιακό του κόσμου. Στο κατά πόσο ένα κόμμα μπορεί να πείσει ότι μπορεί να οδηγήσει μια κοινωνία στο μέλλον. Το ΠΑΣΟΚ, σήμερα, δημιουργεί στον κόσμο περισσότερες αναμνήσεις από πολιτική ελπίδα. Δεν γεννά πλέον πλειοψηφικά ρεύματα αλλά μόνο την αναπόληση περασμένων μεγαλείων. Όσο κι αν κρατά οργανώσεις, όνομα και πυρήνα ψηφοφόρων, το πραγματικό κεφάλαιο ενός κόμματος εξουσίας, η ικανότητα να ηγηθεί μιας νέας εποχής, έχει χαθεί. Πιθανά νέα κόμματα στον χώρο της κεντροαριστεράς ίσως το περιορίσουν μοιραία στον ρόλο του κόμματος που θα δέχεται προεκλογικά την ερώτηση «θα συγκυβερνήσετε με …;».
• Αυτά πώς αντανακλούν στο πολιτικό σκηνικό στα Δωδεκάνησα, όπου ήδη ξεκινά η συζήτηση για ανακατανομές εδρών και δυνάμεων;
Ό,τι συμβαίνει πολιτικά στην Ελλάδα, εδώ αποτυπώνεται πιο καθαρά, γιατί οι κοινωνικές αποστάσεις είναι μικρές και οι πολιτικές σχέσεις πιο άμεσες. Η πολιτική στα νησιά δεν είναι θεωρία, είναι παρουσία. Αν κάτι προκύπτει από αυτή τη φάση, είναι ότι ο παλιός κομματικός χάρτης δεν επανέρχεται. Τα Δωδεκάνησα, όπως και όλη η χώρα, μπαίνουν σε μια εποχή όπου η πολιτική θα κρίνεται λιγότερο από τις ταυτότητες και περισσότερο από τη λειτουργικότητα. Ποιος μπορεί να παράγει αποτέλεσμα, να εμπνεύσει εμπιστοσύνη, να ενώσει. Κι αυτή θα είναι η νέα ισορροπία. Όχι μόνο στα Δωδεκάνησα, αλλά παντού.
