• Με πρωτοβουλία του International Hellenic Association και τη συμμετοχή πανεπιστημίων από ΗΠΑ και Αυστραλία, ξεκινά το πρόγραμμα «Smart Islands»
• Από τη Μελβούρνη έως τη Βοστώνη, Έλληνες της διασποράς συμμετέχουν σε ένα κοινό σχέδιο εκπαίδευσης και ανάπτυξης για τα ακριτικά νησιά
• Πανεπιστήμια και φορείς της ομογένειας συνεργάζονται για να δημιουργήσουν τις πρώτες σχολικές μονάδες υβριδικής εκπαίδευσης στο Αιγαίο
Η ελληνική διασπορά ετοιμάζει ένα από τα πιο οργανωμένα εγχειρήματα των τελευταίων ετών: ένα δίκτυο υβριδικών σχολείων που προγραμματίζεται να ξεκινήσει πιλοτικά το 2026, με στόχο να κρατήσει ζωντανά τα μικρά και απομονωμένα νησιά του Αιγαίου.
Πρόκειται για πρωτοβουλία του International Hellenic Association (IHA), σε συνεργασία με ομογενειακές οργανώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αυστραλίας, που φιλοδοξεί να συνδέσει τη γνώση και την τεχνολογία της διασποράς με τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Η ιδέα των υβριδικών σχολείων διαμορφώθηκε στο πρώτο συνέδριο Smart Islands στην Ψέριμο το 2024, όταν πανεπιστημιακοί της διασποράς ανέδειξαν την εκπαίδευση ως καθοριστικό παράγοντα για τη βιωσιμότητα των μικρών νησιών. Ένα χρόνο αργότερα, στο Καστελλόριζο, η πρόταση απέκτησε συγκεκριμένο περιεχόμενο και σχεδιασμό, με ορίζοντα υλοποίησης το 2026.
Το σχέδιο παρουσιάστηκε στο δεύτερο συνέδριο Smart Islands, που πραγματοποιήθηκε στο Καστελλόριζο στις 20 και 21 Σεπτεμβρίου, υπό την αιγίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και με τη συμμετοχή των Δήμων Μεγίστης, Καλυμνίων, Κηφισιάς και Βάρης–Βούλας–Βουλιαγμένης. Το συνέδριο συγκέντρωσε εκπροσώπους της διασποράς, πανεπιστημιακούς και αυτοδιοικητικούς, επιβεβαιώνοντας τη βούληση να ενισχυθεί ο ρόλος της ομογένειας στην ανάπτυξη των ακριτικών νησιών.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΚΕΔΕ, περισσότερα από είκοσι νησιά διαθέτουν σχολικές μονάδες με λιγότερους από πέντε μαθητές, ενώ σε ορισμένα η λειτουργία τους εξαρτάται από την παραμονή μιας μόνο οικογένειας. Σε αυτό το περιβάλλον, η δημιουργία υβριδικών σχολείων, που θα ενώνουν τοπικούς δασκάλους με εκπαιδευτικά δίκτυα της διασποράς, θεωρείται κρίσιμη για τη συνέχιση της σχολικής ζωής.
Η πρόεδρος του IHA, Nina Gatzoulis, ανέφερε ότι η διασπορά επιθυμεί να συμβάλει έμπρακτα στη στήριξη της εκπαίδευσης στα μικρονήσια, αξιοποιώντας την εμπειρία και τη γνώση που διαθέτουν Έλληνες πανεπιστημιακοί και δάσκαλοι του εξωτερικού.
Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι τοποθετήσεις εκπροσώπων της ομογένειας από την Αυστραλία και τις ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας πως η συμμετοχή τους δεν περιορίζεται στη χρηματοδότηση αλλά επεκτείνεται στη διδασκαλία και στην καθοδήγηση των τοπικών εκπαιδευτικών.
Τα νέα σχολεία θα λειτουργούν σε νησιά όπως το Καστελλόριζο, το Αγαθονήσι, οι Αρκοί, η Ψέριμος και η Γαύδος. Θα συνδυάζουν τη διδασκαλία στην τάξη με εξ αποστάσεως μαθήματα, προσφέροντας στους μαθητές τη δυνατότητα να συνδέονται με διδάσκοντες και πανεπιστημιακούς της διασποράς για μαθήματα γλωσσών, φυσικών επιστημών και τεχνολογίας.
Η τεχνολογική υποστήριξη του προγράμματος βασίζεται στη συνεργασία του Webster University Athens με επιστημονικούς και τεχνολογικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα, συγκροτείται το δίκτυο Digital Diaspora Teachers, το οποίο ήδη αριθμεί δεκάδες ομογενείς εκπαιδευτικούς από ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία, πρόθυμους να συμμετάσχουν εθελοντικά στην προετοιμασία του εκπαιδευτικού υλικού και στην υποστήριξη των τοπικών δασκάλων.
Η πιλοτική εφαρμογή προγραμματίζεται να ξεκινήσει μέσα στο 2026, στο πλαίσιο της επόμενης διοργάνωσης του Smart Islands. Στο ίδιο συνέδριο θα παρουσιαστεί και η ψηφιακή πλατφόρμα του προγράμματος, καθώς και ένα σύστημα υποτροφιών για νέους εκπαιδευτικούς που θα επιλέξουν να υπηρετήσουν σε απομονωμένες σχολικές μονάδες. Η μελλοντική επέκταση του εγχειρήματος περιλαμβάνει πέντε νησιά έως το 2027, ανάλογα με την πορεία της πρώτης φάσης.
Η χρηματοδότηση συγκεντρώνεται μέσω ειδικού ταμείου του IHA, στο οποίο συμμετέχουν ομογενειακές οργανώσεις της Αμερικής και της Αυστραλίας, καθώς και ιδιώτες δωρητές. Ήδη, μέσω της ίδιας πρωτοβουλίας, έχουν διατεθεί 147.000 δολάρια για την υποστήριξη του δημοτικού σχολείου της Ψερίμου και τη λειτουργία προγραμμάτων ενίσχυσης τοπικών οικογενειών. Το νέο ταμείο θα καλύψει την τεχνολογική υποδομή και τα πρώτα κόστη λειτουργίας των σχολείων.
Από πλευράς συμμετεχόντων, στο συνέδριο του Καστελλόριζου βρέθηκαν μεταξύ άλλων οι δρ. Αθανάσιος Σαραντόπουλος (Webster University Athens), Haris Vittas (πρώην στέλεχος του ΔΝΤ), καθώς και οι εκπρόσωποι της ομογένειας Αυστραλίας Costas Vertzayias, Pantazis Choulis και Despina Dalmaris, που παρουσίασαν συγκεκριμένες προτάσεις για την εκπαίδευση και τη βιωσιμότητα των νησιών.
Το ενδιαφέρον των τοπικών αρχών είναι έντονο. Δήμοι του νοτιοανατολικού Αιγαίου έχουν εκδηλώσει πρόθεση να συμμετάσχουν στην πιλοτική φάση, αναγνωρίζοντας ότι ένα ενεργό σχολείο αποτελεί κρίκο ζωής για κάθε μικρή κοινότητα.
Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας στηρίζει θεσμικά την προσπάθεια, ενώ αναμένεται να ζητηθεί συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας για τη θεσμική ένταξη των υβριδικών σχολείων στο δημόσιο σύστημα.
Η σημασία της πρωτοβουλίας ξεπερνά το στενό πλαίσιο της εκπαίδευσης. Για τη διασπορά, το Smart Islands αποτελεί μια νέα μορφή συμμετοχής στη ζωή της χώρας. Από τις παραδοσιακές δωρεές και εράνους, περνά σε ένα οργανωμένο σχήμα συνεργασίας, όπου οι Έλληνες του εξωτερικού συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη των ακριτικών περιοχών.
Όπως σημείωσε η Nina Gatzoulis, η εμπειρία και η τεχνογνωσία της ομογένειας μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς την κρατική πολιτική, προσφέροντας πρακτικές λύσεις εκεί όπου οι αποστάσεις και οι συνθήκες δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή.
Αν η πιλοτική φάση αποδειχθεί επιτυχής, το μοντέλο των υβριδικών σχολείων θα μπορούσε να αποτελέσει μόνιμο μηχανισμό συνεργασίας ανάμεσα στη διασπορά και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το 2026 αναμένεται να είναι η χρονιά όπου η ελληνική ομογένεια θα δοκιμάσει στην πράξη τη δυνατότητά της να στηρίξει τον τόπο με ένα έργο που συνδυάζει εκπαίδευση, τεχνολογία και κοινωνική συνοχή.
