Εχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με 5,16 εκατ. ευρώ! • Παρά τον κατεπείγοντα χαρακτήρα του, το έργο της Τάφρου Τ1 κινδυνεύει να μπλοκάρει, με το Υπουργείο Πολιτισμού να ζητά αλλαγή σχεδιασμού λόγω «αισθητικής βλάβης» στον αρχαιολογικό χώρο • Αντιδράσεις για τον κίνδυνο απώλειας χρηματοδότησης
Στην καρδιά ενός από τα πιο ευάλωτα σε πλημμυρικά φαινόμενα χωριά της Ρόδου, η υλοποίηση ενός έργου αντιπλημμυρικής προστασίας που εντάχθηκε πανηγυρικά τον Ιανουάριο στο ΕΣΠΑ 2021-2027 κινδυνεύει να καθυστερήσει ή ακόμη και να ανατραπεί.
Ειδικότερα στον Αρχάγγελο της Ρόδου, όπου οι πλημμύρες αποτελούν επαναλαμβανόμενο κίνδυνο, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου εξασφάλισε, μετά από πολυετή μελέτη, χρηματοδότηση 5,16 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ 2021-2027 για την κατασκευή της Τάφρου Τ1 – ενός έργου που θεωρείται κρίσιμο για την προστασία του οικισμού από τα ορμητικά νερά που κατεβαίνουν από τα όρη Προφήτης Ηλίας και Κάραβος. Ωστόσο, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, σε έγγραφό της στις 3 Αυγούστου 2025, ζητά να βρεθεί «άλλη τεχνική λύση» για την Τάφρο Τ1, προβάλλοντας αρχαιολογικούς και… αισθητικούς λόγους.
Η ανοιχτή αποστραγγιστική Τάφρος Τ1, μήκους 3,18 χλμ., θεωρείται απαραίτητη από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για την εκτροπή των χειμάρρων που κατεβαίνουν από τα όρη Προφήτης Ηλίας και Κάραβος.
Ωστόσο, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου ζητά να βρεθεί «άλλη τεχνική λύση», επικαλούμενη τόσο την ύπαρξη αρχαιοτήτων όσο και την «αισθητική βλάβη» που θα προκαλέσει το έργο, καθώς θα είναι «ορατό από παντού»!!!
Η σπουδαιότητα του έργου
Η απόφαση ένταξης στο Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2021 – 2027» υπογράφηκε στις 20 Ιανουαρίου 2025, εξασφαλίζοντας χρηματοδότηση 5,16 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης για την Τάφρο Τ1.
Το έργο εντάσσεται στον γενικό σχεδιασμό αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων της Περιφέρειας, στοχεύοντας στην αποφυγή καταστροφών όπως αυτές που έχουν πλήξει τον Αρχάγγελο στο παρελθόν.
Η τάφρος, συνολικού μήκους 3.180 μέτρων, θα εκτρέπει τα νερά των χειμάρρων προς το φυσικό ρέμα Μάκρωνα και από εκεί στη θάλασσα, ενώ παράλληλα προβλέπεται η κατασκευή χωμάτινης οδού για συντήρηση, επτά τεχνικών οχετών και έργων ελέγχου της ροής.
Οι ενστάσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας
Στο έγγραφό της της 3ης Αυγούστου 2025, η Εφορεία Αρχαιοτήτων χαρακτηρίζει το έργο «ανεπανόρθωτα καταστροφικό» για τις αρχαιολογικές θέσεις που συναντώνται κατά μήκος της Τάφρου Τ1. Η χάραξη περνά από περιοχές με μυκηναϊκούς τάφους, αρχαία λατομεία, σπηλαιώδεις κατασκευές και αναλημματικούς τοίχους προϊστορικών χρόνων.
Η Υπηρεσία υποστηρίζει επίσης ότι η εκσκαφή θα δημιουργήσει «υψηλά πρανή» και «μόνιμη πληγή ορατή από παντού», προκαλώντας αισθητική υποβάθμιση στον περιμετρικό χώρο του οικισμού και στον θεσμοθετημένο αρχαιολογικό χώρο.
Στο πολυσέλιδο έγγραφό της, η Εφορεία αναλύει τις αρχαιότητες που εντοπίζονται κατά μήκος της προτεινόμενης χάραξης, υποστηρίζοντας ότι η κατασκευή της Τάφρου Τ1:
«…θα είναι ανεπανόρθωτα καταστροφική για τις πολυάριθμες αρχαιολογικές θέσεις από τις οποίες διέρχεται. Επιπροσθέτως, τα υψηλά πρανή της εκσκαφής που θα δημιουργηθούν από τους εκβραχισμούς θα προκαλέσουν ανεπιστρεπτί σοβαρή πληγή και αισθητική βλάβη περιμετρικά του οικισμού και του αρχαιολογικού χώρου. Σε όλη την πορεία της η Τάφρος 1, με τη μορφή που έχει υποβληθεί ως ανοιχτός σκυροδετημένος αγωγός, θα αποτελεί μια μόνιμη πληγή ορατή από παντού τόσο από τους κατοίκους της περιοχής, όσο και από τους επισκέπτες, καθώς θα είναι περίοπτη και ορατή από όλους τους διερχόμενους την εθνική οδό Ρόδου-Λίνδου».
Το κρίσιμο σημείο: η απαίτηση για αλλαγή σχεδίου
Παρά το ότι στο τέλος του εγγράφου η Εφορεία δηλώνει «κατ’ αρχήν έγκριση» για τα υπόλοιπα τμήματα του έργου, ζητά για την Τάφρο Τ1 «να αναζητηθεί άλλη τεχνική λύση» ή να μετατοπιστεί η πορεία της, προκειμένου να αποφευχθούν οι αρχαιότητες.
Η απαίτηση αυτή, σύμφωνα με τεχνικούς κύκλους, απειλεί την υλοποίηση του έργου εντός των αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Εάν χρειαστεί νέα μελέτη, οι διαδικασίες μπορεί να τραβήξουν για χρόνια, με ορατό τον κίνδυνο απώλειας της χρηματοδότησης.
Η κορυφαία επισήμανση του εγγράφου έρχεται συγκεκριμένα στην τελική πρόταση της Υπηρεσίας:
«Για την Τάφρο 1 θα πρέπει να αναζητηθεί άλλη, ηπιότερη τεχνική λύση και να συνταχθεί τροποποιημένη μελέτη… Άλλωστε, τυχόν υλοποίηση της προτεινόμενης πορείας της Τάφρου 1 θα προκαλέσει μεγάλη καθυστέρηση στο έργο εφόσον θα απαιτηθεί εκτεταμένη αρχαιολογική τεκμηρίωση και η διαδοχική εξέταση της λύσης που θα προταθεί γι’ αυτό από το αρμόδιο συλλογικό όργανο του ΥΠΠΟ.»
Η ίδια αναφέρει ότι, αν η αλλαγή θεωρηθεί ανέφικτη, η πορεία της τάφρου θα πρέπει να μετατοπιστεί ώστε να αποφευχθούν τα γνωστά αρχαία συγκροτήματα.
Η σύγκρουση αναγκών: ασφάλεια ή προστασία θέας;
Η διατύπωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ότι το έργο θα είναι «περίοπτο και ορατό από όλους τους διερχόμενους την εθνική οδό Ρόδου-Λίνδου» εγείρει ερωτήματα για το αν η «αισθητική όχληση» μπορεί να υπερισχύσει ενός έργου που έχει στόχο την προστασία ανθρώπινων ζωών και περιουσιών.
Η Περιφέρεια, από την πλευρά της, έχει καταστήσει σαφές ότι η Τάφρος Τ1 είναι μόνο η πρώτη φάση θωράκισης του οικισμού, με μελέτη σε εξέλιξη και για δεύτερη τάφρο (Τ2) ώστε να αντιμετωπιστεί πλήρως το πρόβλημα.
Το διακύβευμα για τον Αρχάγγελο
Είναι πασιφανές ότι κάθε καθυστέρηση στην πορεία του έργου μπορεί να είναι μοιραία για τη χρηματοδότηση.
Το έγγραφο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αναδεικνύει ένα δίλημμα που συχνά εμφανίζεται στην Ελλάδα: πώς ισορροπεί η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς με την ασφάλεια και την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Στην περίπτωση του Αρχαγγέλου, η κρισιμότητα του έργου για την αποφυγή πλημμυρών συγκρούεται με την εκτίμηση ότι η κατασκευή της Τάφρου θα αλλοιώσει την «αισθητική» του τοπίου.
Η τοπική κοινωνία, που έχει βιώσει τις συνέπειες πλημμυρών, παρακολουθεί με ανησυχία την αντιπαράθεση μεταξύ Περιφέρειας και Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, γνωρίζοντας ότι οι χειμώνες δεν περιμένουν…
Το έγγραφο
Τελικά, σ΄ αυτή τη θαυμαστή χώρα που ζούμε , η μια Δημόσια Υπηρεσία αντιμάχεται την άλλη. Δασαρχείο και Αρχαιολογία φαίνεται πως πάσχουν από « μυωπικό αστιγματισμό». Δεν εξηγείται αλλιώς το γεγονός, ότι οι αυθαιρετούντες ιδιώτες πολίτες ή εργολάβοι ή εταιρίες τσιμέντου «οργιάζουν» κυριολεκτικά χωρίς καμιά ενόχληση και μόλις το Δημόσιο επιχειρήσει να φτιάξει κάτι, τότε ενεργοποιούνται για να προβάλουν εμπόδια. Η αυθαίρετη δόμηση στα ΣΤΕΓΝΑ έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ τον τελευταίο καιρό, αλλά κανείς δε βλέπει τίποτα. Επιχειρεί ο δήμος να κόψει ένα δέντρο ,που εμποδίζει τη κυκλοφορία, παρεμβαίνει το Δασαρχείο! Χτίζεις , ως ιδιώτης , μέσα στο δάσος δεν ενοχλείσαι. Ανοίγεις ,νομοτύπως, βόθρο στο οικόπεδό σου, εποπτεύει η Αρχαιολογία, μη τυχόν και βρούμε τον τάφο του Μεγα-Αλέξανδρου!
Για τις ανεδαφικές παρατηρήσεις του συντάκτη-τριας του κειμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων επισημαίνουμε τα παρακάτω:
1 Τα ρέματα εντός οικισμού Αρχαγγέλου έχουν μετατραπεί σε δρόμους . Δεν επιδέχονται εκβάθυνση.
2 Καλύτερα να βλέπουμε τη τάφρο στους πρόποδες Καράβου-Προφήτη Ηλία, παρά τα λύματα δίπλα από τα σχολεία και στου Μελαχρινού.
3 Πλημμύρες στον Αρχάγγελο γίνονταν πολύ πριν από το 1980, που σκεπάστηκε ο Μαγκαφάς. Ρωτήστε τους παππούδες σας.
4 Ο σκεπασμένος ποταμός στη περιοχή Περιόλα, μετά τον συνεταιρισμό, διχάζεται και το ένα σκέλος καταλήγει σε δρόμο , μπροστά στο ANTHOULA SUN , το δε άλλο έχει στενέψει υπερβολικά στο ύψος της Εθνικής Οδού.
5 Τα πέτρινα αναχώματα σε αναβαθμίδες στους πρόποδες Προφήτη Ηλία και Καράβου ήταν μια κάποια λύση , όταν τα νερά μπορούσαν να διαχυθούν παντού σε ένα μη δομημένο περιβάλλον , όχι σε τσιμεντωμένα υπόβαθρα.
ΜΗ ΓΙΝΕΣΤΕ Η ΤΡΟΧΟΠΕΔΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ.