Μόνο ο ένας στους δύο φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ είναι ενεργός, δηλαδή παρακολουθεί μαθήματα και συμμετέχει στις εξετάσεις, και εντέλει αποφοιτά μέσα στον προβλεπόμενο χρόνο σπουδών της σχολής του. Την ίδια στιγμή, ο ένας στους πέντε νέους ηλικίας 15-34 ετών απέχει από κάθε διαδικασία εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης, είναι δηλαδή απών από κάθε βασική θεσμική μέριμνα του κοινωνικού κράτους. Στον σχετικό δείκτη η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «27». Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην ετήσια έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) για το 2024 –επιδόθηκε χθες στον πρόεδρο της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη και στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας–, καταδεικνύουν τις αδυναμίες της εκπαίδευσης και της οικονομίας και επιβάλλουν την άμεση λήψη μέτρων. Η ΕΘΑΑΕ, μάλιστα, στη φετινή έκθεση εστιάζει στα δύο πεδία και προτείνει την υλοποίηση πέντε πρωτοβουλιών για να μειωθεί η καθυστέρηση στις σπουδές. Οσο για τους νέους εκτός εκπαίδευσης και απασχόλησης, αναμένονται τα αποτελέσματα των πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων.
Οι ενεργοί φοιτητές
Σύμφωνα με την έκθεση, ειδικότερα, κατά μέσον όσο μόνο το 49,9% των εγγεγραμμένων φοιτητών είναι ενεργοί και αποφοιτούν σε ν, ν+1, ν+2 ή ν+3 έτη (όπου ν είναι ο ελάχιστος χρόνος σπουδών, συν τα χρόνια που εκ του νόμου προβλέπονται ως εύλογη παράταση, ανάλογα με το πρόγραμμα). Στην Ελλάδα, η διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών κυμαίνεται από 4 έως 6 χρόνια ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο.
Οι φοιτητές ονειρεύονται εμπειρίες, όχι καριέρα
Η εκπαίδευση, οι επιστήμες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών είναι οι τρεις επιστημονικές περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά ενεργών φοιτητών. Ποσοστό μικρότερο του 50% καταγράφεται στις φυσικές επιστήμες, στα μαθηματικά και στη στατιστική, στη διοίκηση επιχειρήσεων και στη νομική, στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στις τέχνες αλλά και στον τομέα των μηχανικών.
Από την άλλη, ένα υψηλό ποσοστό αποφοίτων (από 60,1% έως 100%) αποτυγχάνει να ολοκληρώσει τις σπουδές του στον ελάχιστο προβλεπόμενο χρόνο της σχολής τους (δηλαδή 4, 5 ή 6 χρόνια). Ο μέσος όρος είναι 75,8%. Το Πάντειο (39,9%) και τα Πανεπιστήμια Μακεδονίας (35%) και Θεσσαλίας (34,8%) είναι τα ιδρύματα με την καλύτερη επίδοση, ενώ έξι ΑΕΙ έχουν ποσοστό αποφοίτων σε κανονική διάρκεια σπουδών μικρότερο του 10%, με την τετραετούς φοίτησης Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών να μην έχει ούτε έναν απόφοιτο που να έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του ακριβώς στα τέσσερα χρόνια.
Με βάση την επιστημονική περιοχή σπουδών, οι περισσότερο συνεπείς απόφοιτοι είναι του πεδίου της εκπαίδευσης (53,3%) και έπονται οι των επιστημών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας (40,2%) και των υπηρεσιών (34%). Στον αντίποδα, βρίσκονται οι απόφοιτοι των ανθρωπιστικών επιστημών και τεχνών (19,5%), διοίκησης επιχειρήσεων και νομικής (18,7%), φυσικών επιστημών, μαθηματικών και στατιστικής (17,8%), γεωργικών επιστημών, δασοπονίας, αλιείας και κτηνιατρικής (12,3%) και των μηχανικών, κατασκευών και δόμησης (9,2%).
Μάλιστα, το πρόβλημα της καθυστέρησης στην αποφοίτηση εμφανίζεται και στις μεταπτυχιακές σπουδές, που θεωρούνται πλέον απαραίτητες από την πλειονότητα των πτυχιούχων: 39,1% των μεταπτυχιακών φοιτητών ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο.
Οι επιπτώσεις
Οπως παρατηρεί η έκθεση, άμεση συνέπεια της παράτασης του χρόνου σπουδών είναι η καθυστέρηση εισόδου στην αγορά εργασίας και η συνεπακόλουθη απαξίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των αποφοίτων, πέρα από τη μη παραγωγή αξίας στην οικονομία και την αποδυνάμωση της ανάπτυξης και των δυνατοτήτων βελτίωσης του επιπέδου ζωής σε ατομικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, οι επιπτώσεις εντοπίζονται τόσο σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (π.χ. απασχόληση, εισφορές και πόροι για το κράτος, απώλεια προστιθέμενης αξίας) όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Και εντέλει η αποφοίτηση στην κανονική διάρκεια σπουδών φαίνεται να συνδέεται με βελτιωμένη απασχολησιμότητα και καλύτερες αμοιβές.
«Επομένως, οι φορείς άσκησης πολιτικής, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το θέμα αυτό, θα πρέπει, εκτός από πρωτοβουλίες όπως η απόκτηση εργασιακής εμπειρίας από τους φοιτητές κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, να εστιάσουν στους τρόπους βελτίωσης των πόρων της ανώτατης εκπαίδευσης και στην ποιότητα και στη λειτουργία της αγοράς εργασίας», αναφέρει η ΕΘΑΑΕ και προτείνει πέντε μέτρα:
• Τη θέσπιση πολιτικής ενθάρρυνσης των φοιτητών για αποφοίτηση στην κανονική διάρκεια μέσω της ιχνηλάτησης των λόγων καθυστέρησης.
• Τη σαφή αποτύπωση των προγραμμάτων σπουδών με αναλυτική παρουσίαση της ακολουθίας των μαθημάτων ανά εξάμηνο, των μαθησιακών αποτελεσμάτων, των πιστωτικών μονάδων.
Η έγκαιρη αποφοίτηση φαίνεται να συνδέεται με βελτιωμένη απασχολησιμότητα και καλύτερες αμοιβές – Ποια μέτρα προτείνονται.
• Τη συστηματική παρακολούθηση των επιδόσεων των φοιτητών με την αξιοποίηση της τεχνολογίας για τη συστηματική καταγραφή του ενδιαφέροντος, της συμμετοχής, της πορείας τους και του βαθμού ικανοποίησής τους.
• Την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης σε ακαδημαϊκές και διοικητικές μονάδες ΑΕΙ για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων.
• Την ενθάρρυνση χρήσης των υπηρεσιών του ακαδημαϊκού συμβούλου σε συνδυασμό με τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας από τις μονάδες υποστήριξης φοιτητών.
Πολυτεχνείο: Φροντιστήριο σε «λιμνάζοντες» φοιτητές
Μετά την αποφοίτηση, σημαντικό ποσοστό των αποφοίτων συνεχίζει τις σπουδές του για την απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου ή δεύτερου πτυχίου. Μικρότερο ποσοστό προχωράει στην εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων, ενώ άλλοι παραμένουν εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, οι λεγόμενοι NEETs – Not in Education, Employment, or Training. Η κατηγορία αυτών των νέων περιλαμβάνει τους βραχυχρόνια και μακροχρόνια ανέργους, τους επανεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, τους αποθαρρημένους και τους έχοντες οικογενειακές υποχρεώσεις, όσους έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, ανάπηρους και άλλους οι οποίοι μπορεί να ανήκουν σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.
Η Ελλάδα, από το 2021 έως και το 2024, έχει τη χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. των «27» ως προς τους νέους ηλικίας 15-34, ωστόσο καταγράφει βελτίωση της τάξης των 5,7 ποσοστιαίων μονάδων. Ειδικότερα για το 2024, η χώρα μας βρίσκεται 7,8 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον μέσο όρο στις 27 χώρες της Ε.Ε. (18,4% έναντι 10,6%). Ακολουθούν η Ιταλία με 17%, η Λετονία με 13,4% και η Ρουμανία με 13,3%. Οι χώρες με την καλύτερη επίδοση είναι η Ισλανδία με 4%, η Ολλανδία με 5% και η Μάλτα με 5,6%.
Οι πρωτοβουλίες
Η ΕΘΑΑΕ παρατηρεί ότι και τα ΑΕΙ φέρουν μερίδιο ευθύνης, ωστόσο η υιοθέτηση μιας ενιαίας πολιτικής αντιμετώπισης δεν ενδείκνυται. Χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση, αφού πρώτα θα έχει αξιολογηθεί η περίπτωση κάθε ιδρύματος ξεχωριστά. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει τεθεί ως στόχος ο περιορισμός του ποσοστού των NEETs σε επίπεδο χαμηλότερο του 9% με χρονικό ορίζοντα το 2030. Στην Ελλάδα έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες όπως:
• Το στρατηγικό σχέδιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Διά Βίου Μάθησης και Νεολαίας 2022-2024.
• Ο νόμος 4921/2022 που συνέβαλε στην αναβάθμιση του ρόλου της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (πρώην ΟΑΕΔ) και προέβλεψε την κατάρτιση της στρατηγικής για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και τη διασύνδεση με την αγορά εργασίας.
• Η εθνική στρατηγική την περίοδο 2022-2030, με σκοπό την ενίσχυση της απασχολησιμότητας του ανθρώπινου δυναμικού και της απασχόλησης και τον περιορισμό της ανεργίας.
• Ο νόμος 4826/2021, ο οποίος τροποποίησε το σύστημα λειτουργίας της επικουρικής ασφάλισης.
• Ο εθνικός μηχανισμός διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας, ο οποίος θεσπίστηκε με τον νόμο 4368/2016.
Πηγή: kathimerini.gr
