• Νομικές εκκρεμότητες και εκλογικά ασυμβίβαστα στο μικροσκόπιο της Δικαιοσύνης • Αντιφατικά δεδομένα, κρίσιμες ερμηνείες και η συνταγματική διάσταση του ν. 4804/2021
Το Συμβούλιο της Επικρατείας καλείται να δώσει καθαρή απάντηση σε δύο κορυφαίες εκλογικές υποθέσεις που απασχολούν τον Δήμο Ρόδου και εγείρουν σημαντικά συνταγματικά ζητήματα. Οι αποφάσεις 615/2025 και 616/2025, που παραπέμφθηκαν στην Ολομέλεια λόγω της σοβαρότητας των ερωτημάτων που θέτουν, σχετίζονται με τις εκλογικές ενστάσεις κατά των κ. Βάιου Καλοπήτα και Μιχαήλ Θωμάτου, για λόγους κωλύματος εκλογιμότητας.
Το επίκεντρο: η συνταγματικότητα των περιορισμών που θέτει το άρθρο 10 του ν. 4804/2021 στους υποψήφιους που έχουν οικονομικές σχέσεις με τον Δήμο και οι λεπτές ερμηνευτικές αποχρώσεις της έννοιας «σύμβαση σε ισχύ».
Η υπόθεση Καλοπήτα (615/2025): Αντιφάσεις και θεσμική αβεβαιότητα
Η ένσταση κατά της εκλογής του κ. Καλοπήτα βασίστηκε σε συμβάσεις της εταιρείας ERGON DEVELOPMENT, στην οποία ήταν μέτοχος και διαχειριστής, με τον Δήμο Ρόδου. Αν και αποχώρησε λίγο πριν ανακηρυχθεί υποψήφιος, το Διοικητικό Πρωτοδικείο έκρινε πως η σύμβαση συνέχιζε να παράγει νομικά αποτελέσματα, διατηρώντας ενεργό δεσμό με τον Δήμο.
Η απόφαση του ΣτΕ για την αναίρεση της ακύρωσης (615/2025) δημιούργησε σύγχυση: ενώ στο ηλεκτρονικό σύστημα εμφανίζεται ως απορριφθείσα η αίτηση του κ. Καλοπήτα, η περίληψη αναφέρει παραπομπή στην Ολομέλεια – χωρίς καθαρογραφή της απόφασης, η αβεβαιότητα παραμένει.
Τα βασικά νομικά επιχειρήματα της αίτησης:
• Η ανάγκη αυστηρής και περιοριστικής ερμηνείας των κωλυμάτων.
• Ο λάθος χρονικός προσδιορισμός της «κρίσιμης ημερομηνίας» (1η Ιανουαρίου αντί της ανακήρυξης).
• Η παράλειψη του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου να αξιολογήσει ουσιώδεις ισχυρισμούς.
Η απόφαση αντιμετώπισε το εάν η χρονική διάρκεια του κωλύματος, όπως καθορίζεται από τη διάταξη (ήτοι από την 1η Ιανουαρίου του έτους των εκλογών και για όλο το έτος), είναι σύμφωνη με τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας.
Πλειοψηφία: Η διάρκεια
του κωλύματος είναι λογική και συνταγματικά εύλογη
Το δικαστήριο έκρινε ότι η 1η Ιανουαρίου ως κρίσιμο χρονικό σημείο είναι αντικειμενικό και εύλογο, καθώς προηγείται κατά λιγότερο από δέκα μήνες των εκλογών και παρέχει επαρκή χρόνο προσαρμογής στους ενδιαφερόμενους. Έτσι, είτε το πρόσωπο αποχωρεί από την εταιρεία είτε η εταιρεία αποδεσμεύεται από τον Δήμο.
Επιπλέον, η χρονική επιμήκυνση του κωλύματος στο σύνολο του εκλογικού έτους δικαιολογείται από τον ίδιο σκοπό δημοσίου συμφέροντος: την αποτροπή επηρεασμού του εκλογικού σώματος από υποψηφίους που έχουν ενεργό οικονομικό δεσμό με τον Δήμο.
Μειοψηφία: Αντισυνταγματική υπέρβαση
Ο πρόεδρος επανέφερε τη θέση του περί δυσανάλογου περιορισμού του δικαιώματος εκλογής. Υποστήριξε ότι το συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο μπορεί να καταλήξει σε «τιμωρία» φυσικών προσώπων για αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου εταιρειών που δε διοικούν. Ο χαρακτήρας του κωλύματος, επομένως, θεωρείται εξοντωτικός και ανεπιεικής όταν εφαρμόζεται χωρίς εξατομίκευση και διαφοροποίηση.
Η υπόθεση Θωμάτου (616/2025): Η έννοια της «σύμβασης σε ισχύ» στο επίκεντρο
Η ένσταση της κ. Γιαντσίδου στρέφεται κατά του κ. Θωμάτου, μέλους του ΔΣ της COBEL ABEE, λόγω σύμβασης με τον Δήμο Ρόδου ύψους άνω των 10.000 ευρώ. Αν και η παράδοση των αγαθών είχε γίνει το 2022, οι πληρωμές συνεχίστηκαν το 2023 – έτος των εκλογών.
Το βασικό ερώτημα ήταν: πότε λήγει η «σύμβαση σε ισχύ»; Με την παράδοση των υλικών ή με την αποπληρωμή τους;
Η σημασία του όρου «σύμβαση σε ισχύ» και η νομική αυτοτέλεια του εκλογικού δικαίου
Στην απόφαση Θωμάτου, το ΣτΕ εξετάζει κατά πόσο ο όρος «σύμβαση σε ισχύ» –όπως αυτός χρησιμοποιείται στον ν. 4804/2021 για την επιβολή κωλύματος εκλογιμότητας– πρέπει να ερμηνευθεί σύμφωνα με τον όρο «ολοκλήρωση εκτέλεσης σύμβασης» του άρθρου 202 του ν. 4412/2016, δηλαδή του νομοθετικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις.
Πλειοψηφική γνώμη: Αυτοτελής ερμηνεία με βάση την εκλογική νομοθεσία
Η πλειοψηφία του Τμήματος υποστήριξε ότι ο όρος «σε ισχύ» πρέπει να ερμηνεύεται με βάση τον σκοπό της διάταξης που είναι η διασφάλιση της πολιτικής ανεξαρτησίας του υποψηφίου και η αποτροπή διαπλοκής. Συνεπώς, η «σε ισχύ» σύμβαση κρίνεται ως τέτοια μόνο όσο υφίσταται ουσιαστικός συμβατικός δεσμός –ήτοι κατά τον χρόνο που ο αντισυμβαλλόμενος (π.χ. προμηθευτής) δεν έχει ακόμα εκπληρώσει πλήρως και με τρόπο πιστοποιημένο τις υποχρεώσεις του. Ολοκλήρωση θεωρείται η οριστική παραλαβή του αντικειμένου της σύμβασης, όχι η εξόφληση του τιμήματος.
Νομολογιακή τομή:
• Δεν απαιτείται εξόφληση του τιμήματος για τη λήξη της σύμβασης.
• Δεν εφαρμόζεται ο ορισμός του ν. 4412/2016, διότι θα επέφερε νομικό ετεροπροσδιορισμό του κωλύματος από πράξεις των οργάνων του δήμου.
• Υπερβολική εξάρτηση από την πράξη της πληρωμής θα μετέθετε την άρση του κωλύματος σε τρίτους και όχι στον ίδιο τον υποψήφιο.
Μειοψηφική γνώμη:
Συνταγματική υπέρβαση και προσβολή του δικαιώματος του εκλέγεσθαι
Ο πρόεδρος του Τμήματος εξέφρασε αντίθετη άποψη: Θεώρησε ότι το κώλυμα δεν θα έπρεπε να υφίσταται σε βάρος προσώπων που δεν έχουν δεσμευτική αρμοδιότητα στον καθορισμό ή στην εκτέλεση των συμβάσεων, ιδίως όταν δεν κατέχουν την πλειοψηφία των μετοχών της εμπλεκόμενης εταιρείας. Η ερμηνεία αυτή –κατά τη μειοψηφία– αντιβαίνει στο Σύνταγμα, καθώς η ευθύνη για τον συμβατικό δεσμό δεν μπορεί να αποδίδεται συλλήβδην σε όλους τους εμπλεκόμενους με την εταιρεία.
Το συνταγματικό σταυροδρόμι του Ν. 4804/2021
Οι αποφάσεις του Γ΄ Τμήματος (7μελούς σύνθεσης) δεν αποτελούν απλώς τυπικά παραδείγματα διοικητικής νομολογίας· συνιστούν κρίσιμους σταθμούς στη σύγκρουση μεταξύ της αρχής της διαφάνειας και της προστασίας του δικαιώματος του εκλέγεσθαι.
Οι υποθέσεις αυτές έθεσαν υπό δοκιμασία τις διατάξεις του άρθρου 10 παρ. 2 περ. στ΄ και ζ΄ του ν. 4804/2021, ιδίως ως προς τη συνταγματικότητα και τη νοηματική ερμηνεία του όρου «σύμβαση σε ισχύ», αναφορικά με τον αποκλεισμό υποψηφίων που συνδέονται οικονομικά με τον οικείο Δήμο.
Η παραπομπή των δύο υποθέσεων στην Ολομέλεια του ΣτΕ μαρτυρεί τη βαρύτητα του ζητήματος και τις θεσμικές του προεκτάσεις. Η δικαστική ερμηνεία της φράσης «σύμβαση σε ισχύ» δεν είναι απλή γλωσσική επιλογή· αφορά στον πυρήνα της πολιτικής ισότητας και της διοικητικής αμεροληψίας. Από τη μία, η διαφάνεια και η αποτροπή πελατειακών σχέσεων. Από την άλλη, η μη αυθαίρετη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.
Η ζυγαριά θα κριθεί στο λεπτό όριο μεταξύ επιταγών δημοσίου συμφέροντος και συνταγματικών ελευθεριών.
