Τον τελευταίο καιρό, το δημογραφικό πρόβλημα στη χώρα μας, έχει βρεθεί στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, έθεσε τον προβληματισμό με τη δημόσια τοποθέτησή του, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η Πολιτεία αντιμετώπισε το πρόβλημα θεσμικά, συστήνοντας το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και χαράζοντας αμέσως το Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό, μία στρατηγική με ορίζοντα δεκαετίας, διαρθρωμένη σε τέσσερις βασικούς άξονες με δράσεις που ήδη έχουν δρομολογηθεί. α. Ο πρώτος είναι η στήριξη της οικογένειας, με μέτρα όπως το επίδομα γέννησης που καθιερώσαμε και το επίδομα τέκνων που αυξήσαμε. Και ακόμα, με πιο πολλές θέσεις σε παιδικούς σταθμούς, με φορολογικές ελαφρύνσεις όσων τεκνοποιούν, ευνοϊκές ρυθμίσεις για τρίτεκνους και με τις πολιτικές μας για τη στέγη που αγγίζουν τα 7 δισ. ευρώ. β. Δεύτερος πυλώνας του σχεδίου είναι η ενίσχυση της απασχόλησης, κάτι το οποίο υπηρετείται τόσο με τη συνεχή δημιουργία νέων θέσεων εργασίας όσο και με τη διευκόλυνση των εργαζόμενων γονέων, με πρόσθετα κίνητρα και με περισσότερες γονικές άδειες. γ. Τρίτη βασική κατεύθυνση αποτελεί η γόνιμη αξιοποίηση της τρίτης ηλικίας, ώστε το αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής, μία τόσο θετική εξέλιξη, να γίνει από αδυναμία, κοινωνικό και οικονομικό πλεονέκτημα. δ. Και τέταρτη προτεραιότητα είναι η περιφερειακή ανάπτυξη, με άλλα λόγια η διαμόρφωση ευκαιριών για προκοπή και δημιουργία οικογένειας σε κάθε γωνιά της επικράτειας.
Όλα τα παραπάνω, είναι προς τη θετική κατεύθυνση εάν και εφόσον εφαρμοστούν. Η σημερινή εικόνα στη χώρα μας, όμως, είναι αποθαρρυντική. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι οι γεννήσεις πέφτουν συνεχώς, ενώ οι Ελληνίδες (και μάλιστα όσες βρίσκονται σε αναπαραγωγική –ηλικιακά- περίοδο) ολοένα και διστάζουν να κάνουν παιδιά.
Μιλώντας αποκλειστικά στη “δημοκρατική” ο Ρόδιος καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας, Αναπαραγωγικής και Αναγεννητικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών, κ. Κωνσταντίνος Στεφανίδης (στην α’ μαιευτική γυναικολογική κλινική ΕΚΠΑ) διευκρινίζει τους λόγους για τους οποίους εμφανίζεται το φαινόμενο της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα, με σημείο αιχμής το οικονομικό, προτείνοντας να υπάρξει μια σοβαρή αντιμετώπιση από την πολιτεία για να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό.
• Κύριε καθηγητά, τον τελευταίο καιρό απασχολεί τον δημόσιο διάλογο το δημογραφικό –ύστερα και από την τοποθέτηση του πρωθυπουργού. Ποια εικόνα έχετε εσείς, ως επιστήμονας; Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Κατ’ αρχήν πρέπει να σημειώσουμε ότι το δημογραφικό είναι ένα πάρα πολύ σύνθετο πρόβλημα και αποσπασματικά μέτρα δεν πρόκειται να δώσουν καμία λύση. Θα πρέπει να υπάρξει μια συνολική πολιτική, η οποία θα μπορεί να δρα σε πολλά επίπεδα και να ασκείται από κάποιο εκτελεστικό όργανο που να είναι ανεξάρτητο από κόμματα –καθώς ο στόχος αποτελεί ένα εθνικό ζήτημα. Θα έλεγα να είναι κάτι σαν ανεξάρτητη αρχή που να λογοδοτεί απ’ ευθείας στη Βουλή και να αποτελείται από επιστήμονες και τεχνοκράτες διαφορετικών ειδικοτήτων. Κι αυτό γιατί εάν ληφθούν μέτρα, υπάρχουν πολλές επιπτώσεις και παρενέργειες οπότε θα πρέπει να μπορεί να προβλεφθεί η αποτελεσματικότητά τους. Επιπλέον, η πολιτεία δεν έχει διαθέσει πόρους για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Το αντίθετο, μάλιστα και γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία ανάκαμψη μέχρι σήμερα. Επιπρόσθετα, όσον αφορά στη δική μου επιστήμη, βλέπουμε ότι οι γυναίκες έχουν μετατοπίσει κατά πολύ τον μέσο όρο τεκνοποιίας του πρώτου παιδιού. Όταν μιλάμε για δημογραφικό, θα πρέπει μια γυναίκα να μπορεί να γεννήσει το πρώτο της παιδί από 25-30 ετών -που θεωρείται ότι είναι η καλύτερη αναπαραγωγική ηλικία. Τα τελευταία χρόνια, η ηλικία έχει μετατοπιστεί και οι Ελληνίδες γεννούν το πρώτο τους παιδί μετά τα 35 έτη –μέχρι και τα 40-45 έτη με αποτέλεσμα να μην υπάρχει δυνατότητα απόκτησης δεύτερου παιδιού.
• Αυτό, όμως, τι σημαίνει για μια γυναίκα που ανεβάζει τον μέσο όρο ηλικίας για απόκτηση παιδιού;
Αυτό σημαίνει ότι αφενός δεν θα υπάρχει δυνατότητα για δεύτερο παιδί, ενώ το πρώτο παιδί θα έρθει με δυσκολίες, ξοδεύοντας πολλά χρήματα σε θεραπείες κ.λπ. Οι προσπάθειες αυτές είναι δαπανηρές, ψυχοφθόρες και ένα αποτέλεσμα, το οποίο (στατιστικά) δεν μπορεί να έχει πολλές πιθανότητες για επιτυχία.
• Το θέμα ωστόσο της υπογεννητικότητας είναι πολυσύνθετο και έχει κοινωνικές διαστάσεις. Κι εδώ στη δική μας περιοχή που είναι νησιωτική, ενώ υπάρχει ένας καλύτερος μέσος όρος διαβίωσης, το πρόβλημα είναι υπαρκτό.
Κοιτάξτε, το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο, αλλά ο βασικός παράγοντας παραμένει ο οικονομικός. Στη Ρόδο π.χ. που θεωρείται μια ευνομούμενη περιοχή (όπως και οι άλλες νησιωτικές τουριστικές περιοχές) αντί να δίνουν κίνητρα, τα μειώνουν. Παράδειγμα, ο μειωμένος ΦΠΑ που, ενώ θα έπρεπε να εφαρμόζεται σαν μέτρο το οποίο δικαιούται η Ρόδος, το αφαίρεσαν και δεν το έχουν δώσει πίσω –όπως και άλλα. Όλα αυτά είναι αλληλένδετα και οι επιπτώσεις είναι μακροχρόνιες για το δημογραφικό.
• Κατά την άποψή σας, ποια κίνητρα θα μπορούσαν να δοθούν στις νέες γυναίκες για να κάνουν παιδιά;
Όλα έχουν τη σημασία τους. Το οικονομικό είναι το πρώτο σοβαρό πρόβλημα που επικαλούνται, όμως υπάρχουν και άλλα όπως η επαρκής ιατρική κάλυψη, η λειτουργία των παιδικών σταθμών, η σταθερή εργασία κ.ο.κ.
Επιγραμματικά, θα σας έλεγα ότι απαιτείται σωστή διαχείριση του προβλήματος. Να υπάρχει δηλαδή ένα εκτελεστικό όργανο που να είναι ανεξάρτητο από κόμματα, να έχει τη δυνατότητα και το περιθώριο να επιβάλει κάποια μέτρα (και όχι μόνον να προτείνει) ώστε να έχει το περιθώριο να μετρήσει την αποτελεσματικότητά τους. Επίσης, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στην Ελληνίδα γυναίκα να κάνει το πρώτο της παιδί σε νεαρή ηλικία ώστε να μπαίνει σε μια διαδικασία με ιατρική περίθαλψη και αμοιβές που φτάνουν στον κατώτατο μισθό για τρία χρόνια. Εάν θελήσει να κάνει και δεύτερο παιδί, να παρατείνεται το μέτρο για ακόμη πέντε χρόνια. Είναι μία πρόταση που θα δώσει ισχυρό κίνητρο στις νέες γυναίκες να κάνουν παιδιά και να μπορέσουν. Θέλει ριζικές λύσεις και πολιτική βούληση.
• Εσείς ως επιστήμονας, ποια εικόνα έχετε;
Δυστυχώς, τα ποσοστά της υπογεννητικότητας ανεβαίνουν συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Ο αριθμός των γεννήσεων στα μεγαλύτερα νοσοκομεία ολοένα και λιγοστεύει. Ειδικά στις Ελληνίδες που βρίσκονται σε νεαρή ηλικία και αναπαραγωγική περίοδο, τα νούμερα είναι πολύ χαμηλά.
• Η κατάψυξη των ωαρίων είναι μια λύση;
Ναι, είναι, αλλά θα πρέπει να γίνεται στην ηλικία έως και 35 ετών το πολύ. Διότι τότε έχει το καλύτερο βιολογικό δυναμικό το ωάριο για να μπορέσει να γονιμοποιηθεί, αργότερα. Δηλαδή, για να έχουμε μια επιτυχημένη κατάψυξη θα πρέπει να έχουμε πάνω από οχτώ ωάρια που θα είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Εάν μια γυναίκα είναι πάνω από 35 ετών θα μπορεί να δώσει ωάρια, αλλά χρειάζονται πολλαπλές προσπάθειες και δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσει να συγκεντρώσει πάνω από οχτώ ωάρια για να έχει μια καλή πιθανότητα όταν στα 40 – 45 έτη θα αποφασίσει να κάνει παιδί με επιτυχία.
Κωνσταντίνος Στεφανίδης: «Το δημογραφικό είναι ένα πάρα πολύ σύνθετο πρόβλημα και αποσπασματικά μέτρα δεν πρόκειται να δώσουν καμία λύση»
