• Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες μελέτες που εστιάζουν αποκλειστικά στη Ρόδο και δημοσιεύονται σε περιοδικό διεθνούς απήχησης
Μια νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 19 Αυγούστου στο διεθνές περιοδικό Planning Practice & Research φέρνει στο προσκήνιο τη Ρόδο, φωτίζοντας με τεκμηριωμένα στοιχεία τον τρόπο με τον οποίο ο τουρισμός και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις διασταυρώνονται με την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού.
Η εργασία, με τίτλο Cultural heritage on islands: pressures from tourism, Airbnb and conservation challenges – evidence from Rhodes Island, Greece, υπογράφεται από την ερευνήτρια Ευστρατία Χατζή και την ομάδα της, και εξετάζει με εργαλεία γεωγραφικής ανάλυσης το πώς αναπτύσσονται οι τουριστικές δραστηριότητες σε σχέση με μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς ιστούς.
Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες μελέτες που εστιάζουν αποκλειστικά στη Ρόδο και δημοσιεύονται σε περιοδικό διεθνούς απήχησης, τοποθετώντας το νησί στο κέντρο του επιστημονικού διαλόγου για τον βιώσιμο τουρισμό.
Η Ρόδος αποτελεί ιδανική μελέτη περίπτωσης για τέτοιου είδους έρευνα. Η μεσαιωνική πόλη, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, οι αρχαιολογικοί χώροι της Λίνδου, της Ιαλυσού και της Καμείρου, αλλά και το πλήθος μνημείων σε όλο το νησί, συνθέτουν ένα πολιτιστικό κεφάλαιο σπάνιας πυκνότητας.
Παράλληλα, η Ρόδος παραμένει σταθερά στην κορυφή της τουριστικής ζήτησης στη Μεσόγειο, με εκατομμύρια αφίξεις κάθε χρόνο. Αυτή η συνύπαρξη πολιτιστικού πλούτου και τουριστικής ανάπτυξης προσέφερε στην ερευνητική ομάδα ένα πεδίο στο οποίο μπορούσαν να δοκιμάσουν μεθόδους χαρτογράφησης και να μετρήσουν με ακρίβεια τον βαθμό συνύπαρξης των δύο αυτών στοιχείων.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) για να καταγράψουν και να αποτυπώσουν τη σχέση ανάμεσα σε πολιτιστικές ζώνες και τουριστικές συγκεντρώσεις. Συγκεντρώθηκαν δεδομένα για καταλύματα, με έμφαση σε βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω πλατφορμών τύπου Airbnb, και αντιπαραβλήθηκαν με χάρτες που περιλαμβάνουν αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και ιστορικές γειτονιές. Αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία θεματικών χαρτών που δείχνουν πού ακριβώς υπάρχει μεγαλύτερη επικάλυψη. Μετρήθηκαν δείκτες πυκνότητας καταλυμάτων, ποσοστά εγγύτητας με μνημεία και στατιστικές συσχετίσεις. Έτσι προέκυψε ένας «χάρτης κινδύνου», με στόχο να προσφέρει πρακτικό εργαλείο για τη χάραξη πολιτικών.
Οι περιοχές που ξεχωρίζουν
Στη μελέτη γίνεται συγκεκριμένη αναφορά σε περιοχές του νησιού που συγκεντρώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου: Η έρευνα καταγράφει υψηλή συγκέντρωση βραχυχρόνιων μισθώσεων στα όρια της παλιάς πόλης και στις γειτονικές περιοχές. Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι η γειτνίαση των καταλυμάτων με τα τείχη και τα ιστορικά μνημεία χρήζει παρακολούθησης.
Λίνδος: Αναφέρεται ως χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου η τουριστική δραστηριότητα εφάπτεται άμεσα με την Ακρόπολη και τον ναό της Αθηνάς Λινδίας. Η Λίνδος εμφανίζεται στον χάρτη ως περιοχή με υψηλή ένταση πίεσης.
Η παρουσία μνημείων και ο ταυτόχρονα ανεπτυγμένος τουριστικός χαρακτήρας της περιοχής καταγράφονται στην ανάλυση, με τις τουριστικές ροές να συμπίπτουν με ζώνες πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
Κάμειρος: Η αρχαία πόλη, ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ρόδου, περιλαμβάνεται επίσης στον χάρτη επικαλύψεων.
Παράκτιες ζώνες: Περιοχές όπως η Καλλιθέα και το Φαληράκι εμφανίζονται στη μελέτη ως σημεία με έντονη τουριστική δραστηριότητα, σε μικρή απόσταση από πολιτιστικά κατάλοιπα.
Η μελέτη καταλήγει ότι υπάρχει σαφής χωρική ταύτιση ανάμεσα σε πολιτιστικές ζώνες και περιοχές με υψηλή τουριστική ένταση. Η συγκέντρωση καταλυμάτων τύπου Airbnb είναι μεγαλύτερη σε ιστορικές γειτονιές και κοντά σε μνημεία, γεγονός που αποτυπώνεται στους θεματικούς χάρτες.
Η στατιστική ανάλυση έδειξε θετική συσχέτιση: όσο μεγαλύτερη η ένταση της τουριστικής δραστηριότητας, τόσο πιο έντονη η επαφή με χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Αυτό δεν παρουσιάζεται ως πρόβλημα, αλλά ως δεδομένο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον σχεδιασμό.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η παρακολούθηση αυτών των σχέσεων μέσα από δείκτες κινδύνου μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη λήψη αποφάσεων.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η Ρόδος προσφέρει ένα ζωντανό παράδειγμα για το πώς μπορεί να επιτευχθεί ισορροπία ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και την προστασία της κληρονομιάς, όταν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση και τεκμηριωμένα δεδομένα.
Οι συγγραφείς προτείνουν τη δημιουργία δεικτών πολιτιστικού κινδύνου που θα επιτρέπουν στις αρχές να ιεραρχούν περιοχές προτεραιότητας, να εντοπίζουν σημεία πίεσης και να σχεδιάζουν στοχευμένες παρεμβάσεις.
Το τελικό μήνυμα είναι ότι η τεκμηριωμένη γνώση μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τη χάραξη πολιτικών, όχι μόνο στη Ρόδο αλλά και σε άλλους μεσογειακούς προορισμούς.
Η σημασία της μελέτης βρίσκεται σε τρία επίπεδα. Πρώτον, εισάγει μια μεθοδολογία που μετατρέπει ένα συχνά αφηρημένο ζήτημα (τη σχέση τουρισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς) σε ποσοτικοποιημένα μεγέθη. Δεύτερον, προσφέρει πρακτικό εργαλείο στους σχεδιαστές πολιτικής, καθώς οι χάρτες και οι δείκτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη αποφάσεων. Και τρίτον, εντάσσει τη Ρόδο στον διεθνή επιστημονικό διάλογο για τη βιώσιμη ανάπτυξη, προβάλλοντας το νησί ως σημείο αναφοράς.
Η δημοσίευση στο Planning Practice & Research, ένα περιοδικό με κύρος στον χώρο του χωρικού σχεδιασμού, δίνει στη Ρόδο διεθνή προβολή, καθιστώντας την εργαστήριο μελέτης για το πώς συνδυάζεται η τουριστική δυναμική με την πολιτιστική διαχείριση.
Η μελέτη του Αυγούστου 2025 αναδεικνύει ότι η γνώση και η τεχνολογία μπορούν να λειτουργήσουν προληπτικά, συμβάλλοντας στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι χάρτες και οι δείκτες που παράχθηκαν αποτελούν εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν στην πράξη.
Η Ρόδος, με την ιστορία και τον τουρισμό της, βρίσκεται στο κέντρο μιας συζήτησης που ξεπερνά τα όρια του νησιού. Το συμπέρασμα της μελέτης είναι σαφές: η συνύπαρξη ανάπτυξης και προστασίας είναι εφικτή, αρκεί να στηρίζεται σε δεδομένα και σε στρατηγικό σχεδιασμό.
