• Η δίκη στη μεταβατική έδρα Ρόδου του Γ’ Τριμελούς Διοικητικού Εφετείου Πειραιώς μπορεί να αναδιατάξει το νομικό τοπίο γύρω από την υποκατάσταση του αναδόχου, την ανάκληση δημοτικών αποφάσεων και το αποτύπωμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε δημόσιες συμβάσεις
Ενα έργο–σύμβολο που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, παρατεταμένες διοικητικές παλινωδίες και μια διαμάχη που διατρέχει σχεδόν δύο δεκαετίες συνθέτουν το σκηνικό της δίκης της 26ης Σεπτεμβρίου 2025.
Την ημέρα εκείνη, το Γ’ Τριμελές Διοικητικό Εφετείο Πειραιώς, συνεδριάζοντας με μεταβατική έδρα στη Ρόδο, θα εξετάσει τη δεύτερη αίτηση ακύρωσης της «Στήριξις Τεχνική Α.Ε.» κατά του Δήμου Ρόδου και του Ελληνικού Δημοσίου, με αίτημα την ακύρωση ή μεταρρύθμιση της απόφασης 151/2021 του δημοτικού συμβουλίου Ρόδου και κάθε συναφούς πράξης, καθώς και κατά της τυχόν σιωπηρής ή ρητής απόρριψης της ένστασης που έχει απευθύνει προς τον αρμόδιο υπουργό Υποδομών και Μεταφορών.
Η υπόθεση φέρει αριθμό κατάθεσης ΑΓΠΡ536/2022 και θα κριθεί υπό το βάρος προηγούμενων αποφάσεων, μεταξύ των οποίων και η Α76/23.1.2023 του ίδιου δικαστηρίου που απέρριψε κατ’ ουσίαν αγωγή της εταιρείας για την ίδια υπόθεση.
Το χρονικό ενός έργου που έμεινε στα χαρτιά
Η διαδρομή του «Παλαί ντε Σπορ» ξεκινά θεσμικά το 2006, όταν το δημοτικό συμβούλιο Ρόδου αποφασίζει την προκήρυξη διεθνούς δημόσιου διαγωνισμού για την κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου, με προϋπολογισμό υπηρεσίας 7.351.622 ευρώ, αναθεώρηση και ΦΠΑ.
Ακολουθεί η κατακύρωση του αποτελέσματος, με απόφαση 452/29.10.2007 της Δημαρχιακής Επιτροπής, στην κοινοπραξία «Ηλιοχώρα Α.Ε. – Τοπιοκατασκευή Α.Ε.», και η υπογραφή της σύμβασης στις 25.7.2008, αξίας 9.256.894,55 ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ.
Ο συμβατικός χρόνος εκτέλεσης ορίζεται σε 18 μήνες από την έγκριση της μελέτης εφαρμογής, με πρόβλεψη τετράμηνης δοκιμαστικής λειτουργίας. Παρά την τυπική εκκίνηση, το εργοτάξιο δεν «στήνεται» ποτέ ουσιαστικά, με την ανάδοχο να επικαλείται εμπόδια που δεν οφείλονται σε υπαιτιότητά της και να κινεί διαδικασίες λύσης της σύμβασης ήδη από το 2009.
Στα επόμενα χρόνια, ο Δήμος επιλέγει να κρατήσει «ανοιχτή» τη σύμβαση αναζητώντας εναλλακτική χωροθέτηση, χωρίς όμως να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες εγκρίσεις. Το 2012, η ανάδοχος καταθέτει όχληση για αποζημίωση λόγω υπερημερίας του κυρίου του έργου και νέα αίτηση διάλυσης της σύμβασης, ενώ συντάσσει τελική επιμέτρηση με δαπάνες που φτάνουν τις 690.205 ευρώ για τεχνικούς φακέλους, προμελέτες και οριστικές μελέτες.
Η αλληλουχία αυτή αποτυπώνεται στο σκεπτικό της μεταγενέστερης απόφασης Α76/23.1.2023, που περιγράφει την αδυναμία εκκίνησης, την κλιμάκωση των αιτημάτων και την τελική «αποδιάρθρωση» του έργου σε επίπεδο συμβατικών σχέσεων.
Η υποκατάσταση του 2015 και η διαχείριση της «διαλυθείσας» σύμβασης
Στις 21.01.2015, η αρχική ανάδοχος ζητά την υποκατάστασή της από τη «Στήριξις Τεχνική Α.Ε.» κατ’ άρθρο 65 του ν. 3669/2008, χωρίς απαλλαγή της από τις ευθύνες έναντι του κυρίου του έργου. Το δημοτικό συμβούλιο εγκρίνει την υποκατάσταση με την απόφαση 60/18.02.2015, η οποία επικυρώνεται διοικητικά από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου την 15.04.2015.
Έκτοτε, η «Στήριξις» ως εκδοχέας ζητεί τη συγκρότηση Επιτροπής Προσωρινής και Οριστικής Παραλαβής, η οποία πράγματι συγκροτείται και συντάσσει πρωτόκολλο στις 5.10.2018. Στο πρωτόκολλο αυτό προσδιορίζονται δύο πυλώνες αποζημίωσης: ποσοστό 5% κατ’ άρθρο 64 του ν. 3669/2008 επί του εργολαβικού ανταλλάγματος και ποσό λόγω υπερημερίας κατ’ άρθρο 36 παρ. 11 του ίδιου νόμου. Το δημοτικό συμβούλιο εγκρίνει μερικώς το πρωτόκολλο με την 1302/27.11.2018, μειώνοντας τα ποσά σε 240.939,47 ευρώ πλέον ΦΠΑ και 16.000 ευρώ αντίστοιχα.
Ακολουθούν οι τυπικές κινήσεις εκκαθάρισης: ανάληψη υποχρέωσης στις 21.12.2018 ύψους 318.604,94 ευρώ (με ΦΠΑ), υποβολή τιμολογίου από την εταιρεία στις 24.12.2018 και παραλαβή «άνευ επιφυλάξεως» από τον Δήμο. Παρά ταύτα, η πληρωμή δεν εκτελείται και η εταιρεία προσφεύγει στο Διοικητικό Εφετείο.
Το «βέτο» του Ελεγκτικού Συνεδρίου και η αναστροφή πορείας
Καθοριστικής σημασίας στάθηκε η Πράξη Αρνήσεως Θεώρησης Χρηματικού Εντάλματος 2/05.06.2019 από τον Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου στη Ρόδο, με την οποία επιστράφηκε αθεώρητο το ένταλμα 55/2019. Η αιτιολογία ήταν ότι η επίμαχη σύμβαση είχε αυτοδικαίως διαλυθεί ήδη από το 2012, άρα δεν ήταν νόμιμη η μεταγενέστερη υποκατάσταση και δεν μπορούσε να καταβληθεί η εντελλόμενη δαπάνη στη «Στήριξις». Η ίδια πράξη και σχετικό έγγραφο είχαν επισημάνει ζήτημα νομιμότητας όχι μόνο στην απόφαση 1302/2018 (έγκριση πρωτοκόλλου παραλαβής και αποζημίωσης), αλλά και στην 60/2015, δηλαδή την ίδια την απόφαση που είχε δεχθεί την υποκατάσταση «επί διαλυθείσας σύμβασης». Το 2019, η προσφυγή ενώπιον της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου κατά της 1302/2018 απορρίπτεται για τυπικούς λόγους, χωρίς να κλείσει τη συζήτηση επί της ουσίας.
Η κορύφωση έρχεται στις 30.07.2021, όταν το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει με την 151/2021 την ανάκληση των 60/2015 και 1302/2018, επικαλούμενο σύμφωνα με τη νομική του υπηρεσία τις αρχές της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης, της προστασίας του δημοσίου και δημοσιονομικού συμφέροντος και της διαφάνειας. Η απόφαση αυτή αλλάζει το νομικό έρεισμα των αξιώσεων της «Στήριξις», καθώς χωρίς την απόφαση υποκατάστασης οι αξιώσεις «επιστρέφουν» στην αρχική ανάδοχο, τουλάχιστον κατά την κρίση που ακολούθησε το δικαστήριο.
Η απόφαση Α76/23.1.2023: γιατί απορρίφθηκε η αγωγή
Με την απόφαση Α76/23.1.2023, το Στ’ Τριμελές Τμήμα του Διοικητικού Εφετείου Πειραιώς απορρίπτει την αγωγή της «Στήριξις» κατά του Δήμου Ρόδου για την καταβολή 318.604,94 ευρώ, κρίνοντας ότι μετά την ανάκληση της υποκατάστασης η αξίωση είχε απολέσει το νόμιμο έρεισμά της και ότι μοναδικός φορέας των αξιώσεων που απορρέουν από τη σύμβαση παραμένει η αρχική ανάδοχος.
Το δικαστήριο απορρίπτει και την επικουρική βάση περί αδικαιολόγητου πλουτισμού, δεχόμενο ότι η μη καταβολή του ποσού στην ενάγουσα δεν καθιστά τον Δήμο αδικαιολογήτως πλουσιότερο, αφού δεν υφίσταται νόμιμος δεσμός μεταξύ τους μετά την ανάκληση. Η καθαρογραφή και ανάρτηση της απόφασης τον Μάρτιο του 2023 επιβεβαίωσε την ανάλυση αυτή.
Τι θα κριθεί στις 26 Σεπτεμβρίου 2025
Η νέα, δεύτερη αίτηση ακύρωσης της «Στήριξις Τεχνική Α.Ε.» στρέφεται κατά του Δήμου Ρόδου και του Ελληνικού Δημοσίου, ζητώντας την ακύρωση της 151/2021 και «κάθε άλλης συναφούς, προγενέστερης ή μεταγενέστερης πράξης», ενώ περιλαμβάνει ρητά και την προσβολή της τυχόν «σιωπηρής απόρριψης» από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών της ασκηθείσας ένστασης.
Η «σιωπηρή απόρριψη» είναι το νομικό αποτέλεσμα που παράγεται όταν η διοίκηση δεν απαντά εμπρόθεσμα σε ένσταση ή αίτηση, ισοδυναμώντας με αρνητική πράξη που μπορεί να προσβληθεί. Η δίκη θα διεξαχθεί ενώπιον του Γ’ Τριμελούς Διοικητικού Εφετείου Πειραιώς, με μεταβατική έδρα Ρόδου, και αποτελεί την πρώτη ουσιαστική δικαστική κρίση για το εάν η ανάκληση του 2021 ήταν σύννομη και επαρκώς αιτιολογημένη.
Τα νομικά αντικείμενα: υποκατάσταση, διαλυθείσα σύμβαση και ο ρόλος της εποπτείας
Κεντρικό ερώτημα είναι αν η υποκατάσταση του 2015 ήταν δυνατή ως προς σύμβαση που η διοίκηση και το Ελεγκτικό Συνέδριο θεωρούν «αυτοδικαίως διαλυθείσα» ήδη από το 2012. Αν γίνει δεκτό ότι η διάλυση παρήγαγε πλήρη έννομα αποτελέσματα πριν από την υποκατάσταση, τότε η 60/2015 στερείται νομικού ερείσματος και, συνακόλουθα, οι μεταγενέστερες πράξεις (πρωτόκολλο παραλαβής και μερική έγκριση – 1302/2018) ανατρέπονται. Αντιθέτως, εάν το δικαστήριο κρίνει ότι η διάλυση δεν είχε ολοκληρωθεί κατά νόμο ή ότι η υποκατάσταση μπορούσε να λάβει χώρα υπό το ισχύον πλαίσιο του ν. 3669/2008, τότε ανοίγει εκ νέου ο δρόμος για διεκδικήσεις της εκδοχέως εταιρείας με βάση τα άρθρα 64 και 36 παρ. 11 (τεκμαιρόμενο όφελος και αποζημίωση υπερημερίας).
Στο ενδιάμεσο, ο έλεγχος νομιμότητας από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση το 2019 που απέρριψε προσφυγή κατά της 1302/2018 για τυπικούς λόγους δεν έλυσε το ουσιαστικό ζήτημα, αφήνοντας χώρο για τη μεταγενέστερη ανακλητική κρίση του δημοτικού συμβουλίου το 2021.
Οι θέσεις των πλευρών και η θεσμική «γεωμετρία»
Από τη μια πλευρά, ο Δήμος Ρόδου, υιοθετώντας την εισήγηση της νομικής του υπηρεσίας, προέβαλε το 2021 ότι η ανάκληση υπαγορεύτηκε από την ανάγκη τήρησης των αρχών της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης, της προστασίας του δημοσίου και δημοσιονομικού συμφέροντος και της διαφάνειας. Από την άλλη, η «Στήριξις» υποστηρίζει ότι είχε ακολουθήσει πλήρως τη νόμιμη οδό, ότι η υποκατάσταση εγκρίθηκε δεόντως και ότι ο Δήμος είχε προβεί σε ενέργειες εκκαθάρισης και παραλαβής, γεννώντας νόμιμη προσδοκία για την καταβολή της αποζημίωσης. Η αντιδικία εκτείνεται και στο πεδίο του δημοσιονομικού ελέγχου: η άρνηση θεώρησης εντάλματος από τον Επίτροπο δεν είναι «απόφαση επί της ουσίας» δικαστηρίου, αλλά επενεργεί στην πράξη ως φραγμός στην εκτέλεση πληρωμής, μεταφέροντας τη σύγκρουση από το λογιστικό στο ακυρωτικό πεδίο.
