• Ο Ροδίτης γιατρός, οραματιστής και θεμελιωτής της σύγχρονης δημόσιας ακτινοθεραπείας στην Ελλάδα, μιλά για τις μάχες που έδωσε εντός κι εκτός νοσοκομείων και για τις αξίες που τον κράτησαν όρθιο
Από τη Ρόδο, όπου η παράδοση του ανθρωπισμού και της πολιτικής τόλμης πέρασε από γενιά σε γενιά, ως τα αθηναϊκά νοσοκομεία και τα διεθνή ιατρικά συνέδρια, ο Γιώργος Πισσάκας κουβαλά μια βαριά παρακαταθήκη και την τιμά καθημερινά. Ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, συντονιστής διευθυντής Τμήματος Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα», πρ. πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής.
Ανιψιός του Γιάννη Ζίγδη, του Ρόδιου πολιτικού με το αλύγιστο φρόνημα και το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη, ο ίδιος δεν ακολούθησε την πολιτική οδό, αλλά έναν άλλο δρόμο: τον δύσκολο, μα φωτεινό, της ιατρικής. Όχι ως ρόλος, αλλά ως αποστολή. Με το ίδιο πείσμα που χαρακτήριζε τον θείο του, ο Γιώργος Πισσάκας έδωσε και δίνει μάχες εκεί που οι περισσότεροι παραιτούνται: στη Δημόσια Υγεία, στην Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία, στον καθημερινό, σιωπηλό αγώνα των ασθενών με καρκίνο. Δεν είναι απλώς ένας επιστήμονας με διεθνές κύρος. Είναι ένας άνθρωπος που νοιάζεται. Που βλέπει τον πόνο, γιατί τον έχει ζήσει. Που πιστεύει πως ο ασθενής πρέπει να γίνεται σεβαστός όχι μόνο με λέξεις, αλλά με έργα: με σύγχρονα μηχανήματα, με ανθρώπινες υποδομές, με αξιοπρέπεια. Και πίσω από κάθε του κίνηση, κάθε επιστημονική πρόταση, κάθε διεκδίκηση απέναντι στην Πολιτεία, κάθε βλέμμα στον ασθενή, υπάρχει κάτι πιο βαθύ: η Ρόδος.
Ο πατέρας του, ο γιατρός που πήγαινε τους φτωχούς με το αυτοκίνητο για να δουν καρδιολόγο, η μάνα του, η θεία του που ξενυχτούσε στην εντατική, ο ίδιος στο όριο της ζωής και του θανάτου. Ένας άνδρας που έμαθε από νωρίς πως ο χρόνος είναι πολύτιμος. Και αποφάσισε να τον προσφέρει εκεί που έχει τη μέγιστη αξία: στην ανακούφιση του άλλου.
Ο Γιώργος Πισσάκας δεν είναι απλώς ένας επιστήμονας που υπηρέτησε με αφοσίωση και τόλμη την ογκολογία. Είναι ένας άνθρωπος που βίωσε στο ίδιο του το σώμα τον πόνο, την απελπισία, τον αναπνευστήρα, τις εγχειρήσεις, τη μεταμόρφωση της ύλης. Και που βγήκε από αυτό το σκοτεινό τούνελ όχι μόνο πιο δυνατός, αλλά και πιο συμπονετικός. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που κοιτά τους ασθενείς αλλιώς – με βλέμμα καθαρό, με απόλυτη ενσυναίσθηση, με ειλικρίνεια. Γιατί, όπως λέει ο ίδιος, μπορεί να μην αλλάξεις όλο τον κόσμο, αλλά μπορείς να βελτιώσεις τη μικρή ακτίνα όπου κινείσαι. Και αν το κάνουν αυτό πολλοί, οι κύκλοι αρχίζουν να ενώνονται. Και κάτι αλλάζει. Πραγματικά.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Πότε και πώς αποφασίσατε κ. Πισσάκα να ακολουθήσετε την Ιατρική; Ήταν θέμα έμπνευσης ή σχεδίου ζωής;
Πολύ ωραία! Ξεκινάμε κα Παμπρή, με μια ερώτηση που πιθανότατα θα περιμένατε μια πολύ βαθυστόχαστη απάντηση! Λοιπόν η απόφαση πάρθηκε μετά από πολύ “ώριμη” σκέψη σε πολύ μικρή ηλικία. Βέβαια η αλήθεια είναι ότι αφού ο μπαμπάς μου ήταν γιατρός το πρότυπο υπήρχε στο σπίτι. Αυτό που τον χαρακτήριζε και άγγιζε βαθύτατα την παιδική μου ψυχή ήταν η τρυφερότητα με την οποία προσέγγιζε τον κάθε ασθενή. Βέβαια, μεγαλώνοντας αυτό με έκανε να τον θαυμάζω, συνειδητά πλέον, ακόμη περισσότερο και αποτέλεσε το υπόδειγμα γιατρού που ήθελα να γίνω και ελπίζω ως ένα βαθμό να το έχω πετύχει. Νοιαζόταν ιδιαίτερα όσους δεν είχαν οικονομική δυνατότητα και όχι μόνο όσον αφορούσε στον ίδιο που ήταν παθολόγος.
Πήγανε ένα βήμα ακόμη πιο πέρα. Θυμάμαι να παίρνει ασθενείς που θα έπρεπε να τους δει και καρδιολόγος και να τους πηγαίνει με το αυτοκίνητό του έξω από το ιατρείο του πιο γνωστού τότε καρδιολόγου στη Ρόδο, που ήταν και πρώτος του ξάδελφος και να τους περιμένει μέχρι να τελειώσει η επίσκεψη. Τους έλεγε λοιπόν πριν μπουν στο ιατρείο «όταν τελειώσει η επίσκεψη και γράψει τη συνταγή δεν θα ρωτήσετε τι σας οφείλω αλλά θα του πείτε ο …Θεός να συγχωρέσει τη μάνα και τον πάτερα σου… και θα φεύγετε!!
• Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε στον αγώνα για την αναβάθμιση της δημόσιας Ακτινοθεραπείας στην Ελλάδα;
Μόλις τελείωσα την ειδικότητα της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας στο Αρεταίειο Νοσοκομείο ξεκίνησα την επιστημονική περιπλάνηση σε διάφορα ακτινοθεραπευτικά Κέντρα ανά τον κόσμο. Πρώτο ήταν το Royal Marsden στο Λονδίνο. Εκεί λοιπόν διαπίστωσα ότι οι θεραπείες που κάναμε στο Αρεταίειο ήταν εφάμιλλες των θεραπειών εκεί. Και ένοιωσα πολύ περήφανος για την Ελλάδα που κάθε ασθενής μπορούσε να λάβει ακτινοθεραπεία τόσο υψηλού επιπέδου, για τα τότε δεδομένα βέβαια. Όταν δε, ήμουν επιμελητής στον «Άγιο Σάββα» το 2000 εφαρμόσαμε με την Ακτινοφυσικό Βίκη Γεωργολοπούλου για πρώτη φορά στην Ελλάδα την επεμβατική στερεοτακτική ακτινοχειρουργική που τότε, παγκοσμίως, λίγα κέντρα εφάρμοζαν. Και μάλιστα πέρασαν 4 ολόκληρα χρόνια μέχρι να την εφαρμόσει και ένα ιδιωτικό κέντρο στην Ελλάδα. Και όμως σιγά σιγά η δημόσια ακτινοθεραπεία άρχισε να μην “ενδιαφέρει” το κράτος.
Το 2007 με δημόσια κονδύλια αγοράστηκε ένας γραμμικός επιταχυντής στην Πάτρα και ως το 2019 το Κράτος δε ξόδεψε ούτε ένα ευρώ για την ακτινοθεραπεία. Αποτέλεσμα το 2014, 16 στα 24 μηχανήματα που είχε το Δημόσιο είχαν περάσει τα 15 χρόνια λειτουργίας τους. Είχαν περάσει δηλαδή κατά πολύ το όριο που έπρεπε να είχαν αντικατασταθεί.
Το 2004 ανέλαβα ως συντονιστής διευθυντής στο «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» και το 2006 μετά από 26 χρόνια λειτουργίας χάλασε ο γραμμικός επιταχυντής και μείναμε μόνο με μία μονάδα Κοβαλτίου. Όσες προσπάθειες και αν έκανα για την αντικατάσταση του μηχανήματος έπεφταν στο κενό, όπως εξάλλου και οι προσπάθειες των άλλων διευθυντών των άλλων Ακτινοθεραπευτικών για τα δικά τους τμήματα. Παράλληλα βέβαια τα Ιδιωτικά άρχισαν να εξοπλίζονται με καινούργια μηχανήματα, που μπορούσαν να εφαρμόσουν τις νεότερες τεχνικές ακτινοθεραπείας, που είχαν αναπτυχθεί στο μεσοδιάστημα. Μέρα με την ημέρα άνοιγε η ψαλίδα ανάμεσα στα δημόσια και τα ιδιωτικά ακτινοθεραπευτικά.
Την περίοδο της κρίσης στο «Αλεξάνδρα» βλέποντας την απελπισία και τα αδιέξοδα των ανασφάλιστων αποφασίσαμε γιατροί, ακτινοφυσικοί και τεχνολόγοι να δημιουργήσουμε εθελοντικά ένα απογευματινό ωράριο μόνο για τους ανασφάλιστους. Χάρη στη Βάσω, που ήταν μία ασθενής με πολλαπλούν μυέλωμα, άνοιξε ο δρόμος της επαφής με το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Το πώς, είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία που ίσως την αναπτύξουμε μια άλλη φορά. Όταν λοιπόν είχαμε την πρώτη συνομιλία με τους εκπροσώπους του ΙΣΝ τον Πάνο Βαζαίο και τον Χρήστο Καθάριο (και λέω τα ονόματα γιατί στην Ελλάδα ακούγονται τα ονόματα μόνον αν είναι για κάτι κακό. Τα καλά λες και γίνονται από μόνα τους), τους έδωσα τις μελέτες που είχα κάνει για την αναβάθμιση της Ακτινοθεραπείας για όλη την Ελλάδα και για ένα μεγάλο Ακτινοθεραπευτικό Κέντρο στην Αθήνα στο πρότυπο των μεγάλων κέντρων του εξωτερικού με 7 μηχανήματα, που θα μπορούσαν να καλύψουν όλες τις ενδείξεις της ακτινοθεραπείας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει στο νοσοκομείο Σωτηρία που έχει μεγάλες δυνατότητες χώρου. Έτσι οι δύο που προανέφερα άκουσαν και κατανόησαν το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι ασθενείς με καρκίνο, που θα έπρεπε να κάνουν ακτινοθεραπεία και μάλιστα όσο και αν σας φανεί περίεργο μου ζήτησαν συγγνώμη (εκείνη την περίοδο ήμουν πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας) που δεν είχαν καταλάβει τόσο καιρό πόσο σοβαρό ήταν το πρόβλημα.
Μακάρι και κάποιος υπουργός να είχε καταλάβει πόσο σοβαρό ήταν το πρόβλημα και ας μην ζήταγε συγγνώμη, απλά να έκανε κάτι. Ευτυχώς έκαναν οι δύο του ΙΣΝ που ασχολήθηκαν με θέρμη για αυτό το όραμα ούτως, ώστε να ετοιμάσουν όλα όσα ήταν απαραίτητα για να τα παρουσιάσουν και να περάσει η πρόταση της αναβάθμισης της Δημόσιας Ακτινοθεραπείας από το ΔΣ του ΙΣΝ. Συνολικά τοποθετήθηκαν 12 μηχανήματα σε 8 νοσοκομεία. Σε απόλυτη συνεργασία, γιατί οι άνθρωποι αυτοί άκουγαν και καταλάβαιναν, εκτός από τα μηχανήματα που τοποθετήθηκαν τα οποία ήταν τα πρώτα της κάθε κατηγορίας που τοποθετήθηκαν στην Ελλάδα, δώσαμε πάρα πολύ μεγάλη προσοχή στους χώρους. Έτσι από τους μίζερους χώρους των Ακτινοθεραπευτικών περάσαμε σε εξαιρετικά προσεγμένους και καλαίσθητους χώρους, ούτως ώστε οι ασθενείς που πάνε για ακτινοθεραπεία και μπαίνουν σε αυτούς τους χώρους να νοιώθουν ότι το Δημόσιο τους σέβεται. Στα χρόνια λειτουργίας των μηχανημάτων της δωρεάς του ΙΣΝ πάνω από 50.000 ασθενείς έχουν λάβει ακτινοθεραπεία εξαιρετικής ποιότητας.
Που αυτό μεταφράζεται σε περισσότερη και καλύτερη ζωή αφού οι σύγχρονες τεχνικές σου επιτρέπουν να μπορείς να δώσεις και περισσότερη δόση, που σημαίνει περισσότερη αποτελεσματικότητα, αλλά και να προστατέψεις περισσότερο τους γύρω υγιείς ιστούς, που σημαίνει λιγότερες παρενέργειες.
• κ. Πισσάκα έχετε δουλέψει μεθοδικά όλα αυτά τα χρόνια για να πείσετε τις εκάστοτε κυβερνήσεις για τα αυτονόητα. Αισθάνεστε ότι η πολιτεία έχει πλέον ανταποκριθεί στο επίπεδο φροντίδας που αξίζει ένας ογκολογικός ασθενής;
Ο αγώνας για την καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο που έχουν ανάγκη να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία έχει 4 βασικές παραμέτρους.
Πρώτη: υψηλής ποιότητας ακτινοθεραπεία. Και αυτό επετεύχθη χάρη κυρίως στη δωρεά του ΙΣΝ. Αυτό συμπαρέσυρε και τα ιδιωτικά να αναβαθμίσουν και τα δικά τους μηχανήματα, ενώ αυτή την περίοδο είμαστε σε διαδικασία απόκτησης 10 γραμμικών επιταχυντών για τα Δημόσια Νοσοκομεία. Πέντε για αντικατάσταση παλαιών μηχανημάτων και 5 για 3 νέα κέντρα Και σε αυτά περιλαμβάνεται επιτέλους και η Ρόδος, χάρη στον αγώνα της Περιφέρειας.
Δεύτερη: ολοήμερη λειτουργία των Ακτινοθεραπευτικών. Όταν πλέον όλα τα Ακτινοθεραπευτικά απέκτησαν τα νέα μηχανήματα ήταν παράλογο να δουλεύουν μόνο σε ένα ωράριο. Ως πρόεδρος τότε της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας έφερνα και ξαναέφερνα το θέμα αλλά τα αυτιά ήταν κλειστά.
Ο μόνος που άκουσε ήταν ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Βασίλης Κοντοζαμάνης και μαζί ο διευθυντής του γραφείου του, Παναγιώτης Γεωργόπουλος. Έτσι με την καθιέρωση της ολοήμερης λειτουργίας (ο ασθενής στην ολοήμερη λειτουργία δεν πληρώνει ούτε ένα ευρώ) αυξήθηκαν οι δυνατότητες ακτινοθεραπείας στο Δημόσιο κατά 50%.
Τρίτη: Χάρη στον τότε (2012) διευθυντή Σχεδιασμού του ΕΟΠΥΥ, τον Γιάννη Βαφειάδη, ο οποίος και άκουγε και κατανοούσε και ενεργούσε έγινε η τιμολόγηση των ακτινοθεραπευτικών πράξεων, που σήμαινε ότι ο ΕΟΠΥΥ άρχισε να αποζημιώνει τις ακτινοθεραπείες που γινόντουσαν στα ιδιωτικά. Μάλιστα οι ασθενείς δεν έπρεπε να πληρώνουν το ιδιωτικό κέντρο, αφού αυτό πληρωνόταν από τον ΕΟΠΥΥ. Αυτή λοιπόν η συνθήκη που πρόσφατα ξαναεπιβεβαιώθηκε και με ΦΕΚ δυστυχώς εδώ και πάνω από 13 χρόνια καταστρατηγείται σε απόλυτη γνώση του Υπουργείου και τα ιδιωτικά απαιτούν παράνομα από τους ασθενείς επιπλέον ποσά που για τις ριζικές θεραπείες κυμαίνονται από 1500-5000 ευρώ.
Η αλήθεια είναι ότι σε αυτό τον αγώνα εύρισκα υποστηριχτές μόνο αυτούς που ήταν εκείνη την περίοδο στην αντιπολίτευση και ασκούσαν δριμύτατη κριτική στους υπουργούς, κατηγορώντας τους για την απάνθρωπη αδιαφορία τους.
Μόνο που για έναν “μυστηριώδη λόγο” όταν αυτοί γινόντουσαν κυβέρνηση ξέχναγαν αυτόν τον αγώνα, ενώ αυτοί που κυβερνούσαν πριν και δεν έκαναν τίποτα για την ακτινοθεραπεία, ξαφνικά γινόντουσαν σύμμαχοί μου! Είναι εντυπωσιακό πόσο κοινές συμπεριφορές είχαν όλα τα πολιτικά χρώματα. Και επειδή ο αγώνας αυτός έχει διάρκεια πάνω από 13 χρόνια, όλοι πέρασαν από όλους τους ρόλους, ενώ το σενάριο δεν άλλαζε.
Τέταρτη: έχουμε μεγάλη υστέρηση σε αριθμό μηχανημάτων και αυτό δημιουργεί και τις μεγάλες λίστες αναμονής. Και αυτό κάνει επιβεβλημένη την κάλυψη και από τα ιδιωτικά και αυτό κάνει απαραίτητο το μηδενικό ή ελάχιστο κόστος για τον ασθενή, όπως εξάλλου προβλέπεται και από τον νόμο. Επειδή όμως εδώ είναι πολλά τα λεφτά, δεν έχει βρεθεί κανένας υπουργός που να έχει το πολιτικό ανάστημα να ταχθεί με το μέρος των ασθενών, πάρα τις τόσες διαμαρτυρίες από τους συλλόγους καρκινοπαθών, από τις Επιστημονικές Εταιρείες, τις τόσες επερωτήσεις στη Βουλή, τα τόσα δημοσιεύματα κλπ.
• Υπάρχει ένα γεγονός που άλλαξε τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε τον κόσμο γύρω σας;
Αναμφίβολα το τετ α τετ με τον θάνατο. Στα 27 μου μετά από μία απλή εγχείρηση χολής τα πράγματα πήγαν εντελώς στραβά, μέχρι που έφτασαν στο σημείο να πούνε στον δύστυχο τον Σωτήρη, τον αδελφό μου, «από ώρα σε ώρα».
Μέσα λοιπόν από τον λαβύρινθο των εγχειρήσεων (έγιναν 6), των τρυπημάτων, των ορών, της σηψαιμίας, του σηψαιμικού σοκ, του αναπνευστήρα, του πολύ πόνου, της μορφίνης κλπ, κατάφερα να επιβιώσω με καμιά 40ριά κιλά λιγότερα.
Δίπλα μαζί με τον Σωτήρη, ακοίμητος φρουρός η θεία Περέντζα (η μαμά είχε 12 χρόνια που είχε φύγει και ο μπαμπάς ήταν στη Ρόδο με εγκεφαλικό) που της επέτρεπαν να είναι συνέχεια μέσα στην εντατική και να ξημεροβραδιάζεται σε μια καρέκλα δίπλα μου. Θα σας φανεί περίεργο, αλλά όλος αυτός ο πόνος έδρασε σαν να ήταν η καταβολή του οβολού μου στον ανθρώπινο πόνο, που μου έδωσε το εισιτήριο για να μπορώ μετά να αντιλαμβάνομαι και να απολαμβάνω με πιο ανοιχτό μυαλό και συναίσθημα όλες τις χρωματικές αποχρώσεις της ζωής. Επίσης έχοντας νοιώσει στο πετσί μου όλα αυτά που χαρακτηρίζουν τη θεραπεία και την αποθεραπεία, μπορώ να καταλάβω πολύ καλύτερα τους ασθενείς, αφού μπορώ να νοιώσω πολλά από αυτά που βιώνουν και μου περιγράφουν.
• Αν είχατε τη δυνατότητα να ξεκινήσετε από την αρχή, θα επιλέγατε την ίδια πορεία ή θα αλλάζατε;
Υπάρχουν πράγματα που είναι στο χέρι σου να αλλάξεις και πράγματα που είναι πάνω από σένα και θα πρέπει να βρεις τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να τα αντιμετωπίσεις. Η βασική φιλοσοφία μου είναι ότι θα πρέπει να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς σε κάθε συνθήκη που αντιμετωπίζεις. Δεν είσαι τόσο σπουδαίος για να αλλάξεις όλο τον κόσμο, αλλά μπορείς να κάνεις λίγο καλύτερα τα πράγματα στην μικρή ακτίνα που κινείσαι.
Αν το εφαρμόσουμε όλοι, οι μικροί κύκλοι σιγά σιγά θα πολλαπλασιαστούν και θα αρχίσουν να εφάπτονται και να καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερη έκταση. Είχα την τεράστια τύχη να γεννηθώ και να ζήσω τα πρώτα χρόνια της ζωής μου, που είναι και τα πιο καθοριστικά, σε εξαιρετικές συνθήκες με αγάπη, ασφάλεια, μοντέλα ζωής που με ενέπνευσαν, όπως η μαμά για το πώς περιβάλλεις τον άνθρωπο με αγάπη και σεβασμό, ο μπαμπάς για το πώς ασκείς την ιατρική, ο θείος για το πώς ασκείς την πολιτική. Εφόδια που μου έδωσαν τη δυνατότητα να ακολουθήσω έναν τρόπο ζωής που νοηματοδοτεί τη ζωή μου, απαλύνοντας τους βαθύτατους υπαρξιακούς μου προβληματισμούς.
Και για τους λόγους αυτούς δεν θα άλλαζα τίποτα αν ξεκίναγα και πάλι από την αρχή.
