Στάχτη έχουν γίνει 175.000 στρέμματα στη Ρόδο μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές. Η LiFO παρουσιάζει καρέ-καρέ την εξέλιξη της φωτιάς των τελευταίων ημερών μέσα από τους χάρτες του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης (RSLAB) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, που δημιουργήθηκαν με τη χρήση δεδομένων από τον δορυφόρο Sentinel-3. Παράλληλα, ειδικοί χαρτογραφούν τα είδη του φυσικού κεφαλαίου που χάθηκαν στις φλόγες, εξηγούν πώς θα ελαχιστοποιηθεί το φαινόμενο των mega fires, αλλά και τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια για την αποκατάσταση και τη διαχείριση του φυσικού τοπίου.
Ντίνα Καράτζιου
«Για 9η ημέρα η μάχη με τις φλόγες στο νησί της Ρόδου δεν έχει τέλος, καθώς υπάρχουν συνεχείς αναζωπυρώσεις στην περιοχή», έλεγε χθες το απόγευμα στη LiFO o Γιάννης Λαντζανάκης, research associate στο εργαστήριο RSLAB του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη. «Όλη η εξέλιξη του πύρινου μετώπου», όπως εξηγεί, «αποτυπώνεται στους χάρτες του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης του ΙΤΕ με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων από τον Sentinel-3», οι οποίοι δόθηκαν στη LiFO.
«Μέχρι το μεσημέρι της 26ης Ιουλίου η έκταση της καταστροφής υπολογίζεται στα 175.000 στρέμματα, έκταση που αντιστοιχεί στο 12,5% του νησιού. Στη συγκεκριμένη δορυφορική λήψη αποτυπώνονται έντονοι καπνοί και μια μεγάλη ενεργή εστία φωτιάς σε ορεινή περιοχή, βόρεια του χωριού Βάτι, το οποίο έχει εκκενωθεί», αναφέρει ο Γιάννης Λαντζανάκης.
Ραγδαία αύξηση των καμένων στρεμμάτων ανά 24ωρο
Στις δορυφορικές εικόνες στις οποίες το επιστημονικό προσωπικό του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης του ΙΤΕ οριοθέτησε τις καμένες εκτάσεις απεικονίζεται με εύγλωττο τρόπο το γεγονός πως η φωτιά στη Ρόδο μέρα με τη μέρα δυνάμωνε, προσθέτοντας με απίστευτους ρυθμούς και νέες καμένες εκτάσεις χιλιάδων στρεμμάτων κάθε 24ωρο.
Είναι χαρακτηριστικό: τα καμένα στρέμματα ανέρχονταν το πρώτο 24ωρο στα 5.200. Την επόμενη μέρα, στις 20 Ιουλίου, υπερδιπλασιάστηκαν και έφτασαν τα 16.100. Την 3η ημέρα οι φωτιές κατέκαψαν 30.000 στρέμματα και από εκεί και πέρα ο αριθμός των καμένων εκτάσεων εκτινάχθηκε, φτάνοντας τα 131.000 στρέμματα στις 23 Ιουλίου. Στην τελευταία καταγραφή ο αριθμός των εκτάσεων που κάηκαν ανήλθε στις 175 χιλιάδες.
Τι χάθηκε
Την πρώτη αποτίμηση για το φυσικό κεφάλαιο που χάθηκε στη Ρόδο κάνει για τη LiFO ο o δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος. Η χαρτογράφηση του φυσικού κεφαλαίου από τον Ε. Σταματόπουλο πραγματοποιείται στη βάση των μετρήσεων του συστήματος EFFiS Copernicus με τελευταία ενημέρωση της 25ης Ιουλίου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δίνει ο Ε. Σταματόπουλος, στο σύνολο των καμένων εκτάσεων συγκαταλέγονται 80.423 στρέμματα προστατευόμενων περιοχών με καταφύγια άγριας ζωής, 1.672 στρέμματα που ανήκουν στο δίκτυο Natura, αλλά και 344,4 στρέμματα τα οποία ήταν δασικές εκτάσεις σε αναγέννηση, εντός των οποίων συμπεριλαμβάνονται και οι βιότοποι των περίφημων μικρόσωμων ελαφιών της Ρόδου.
Στην κατηγορία των χορτολιβαδικών εκτάσεων, στις οποίες συγκαταλέγονται επίσης προστατευόμενες ζώνες, το σύνολο των καμένων εκτάσεων ανέρχεται στα 26.584 χιλιάδες στρέμματα. Στα καμένα καταγράφονται ακόμη 14.546 στρέμματα δασικών εκτάσεων και 35.780 αγροτικών.
Οι μεγάλες απώλειες γενετικού κώδικα
Στις μεγάλες απώλειες που θα αφήσουν οι πυρκαγιές της Ρόδου, οι οποίες δυστυχώς ακόμη δεν αποτελούν παρελθόν, ο Ε. Σταματόπουλος ξεχωρίζει στις βλάβες οι οποίες δημιουργούνται στα δάση που έχουν ξανακαεί και στις απώλειες γενετικού κώδικα χλωρίδας και πανίδας στις προστατευόμενες περιοχές: «Τα πεύκα είναι προσαρμοσμένα στη φωτιά και μπορούν να αναγεννώνται μετά από τη φωτιά. Ωστόσο με μία δεύτερη πυρκαγιά στο ίδιο δάσος μετά από οκτώ χρόνια, πριν προλάβουν να ωριμάσουν οι σπόροι, το πευκοδάσος δεν μπορεί να αναγεννηθεί. Στην καλύτερη περίπτωση αναγεννάται με πολύ αργούς ρυθμούς από τα διπλανά πεύκα, με ό,τι έχει απομείνει μέσω πλαγιοσποράς. Αλλά, αν στην πρώτη περίπτωση θέλουμε 13 χρόνια για να εμφανιστεί η αναγέννηση, αν διπλοκαεί θέλουμε 30 χρόνια», υποστηρίζει.
Εξηγεί ότι καταστροφή ενός δάσους «σημαίνει και καταστροφή μέρους της βιοποικιλότητας που διαθέτουμε, με άλλα λόγια, του διαθέσιμου γενετικού κώδικα. Ο άρκευθος, για παράδειγμα, που υπάρχει στις περιοχές Νatura της Ρόδου, είναι ένα προστατευόμενο είδος παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Η διασπορά του γενετικού κώδικα είναι πολύ σημαντική. Όσο περισσότερο γενετικό κώδικα έχουμε, τόσο μεγαλύτερη εξέλιξη συντελείται στους πληθυσμούς φυτών και ζώων».
Οι καταστροφές σε σπίτια και ξενοδοχειακές μονάδες
Στον κατάλογο με τις καμένες εκτάσεις συγκαταλέγονται 501 στρέμματα τα οποία κατατάσσονται στις κατοικημένες περιοχές. Αν και τα τεχνικά κλιμάκια των μηχανικών έχουν ξεκινήσει, σύμφωνα με πληροφορίες της LiFO, την καταγραφή των ζημιών σε σπίτια, δημόσια κτίρια, επαγγελματικούς χώρους και αποθήκες, ακόμη δεν έχουν δοθεί ακριβείς αριθμοί για τις καταστροφές των περιουσιών στο νησί.
Σύμφωνα με πληροφορίες που έδωσαν στη LiFO δημοσιογράφοι από την εφημερίδα «Ροδιακή», οι μεγαλύτερες υλικές ζημιές στις περιουσίες των κατοίκων της Ρόδου καταγράφονται στα χωριά Λαέρμα, Ασκληπείο, Γεννάδι και Μαλώνας. Όπως ισχυρίζονται όμως, «η πλειοψηφία των καμένων κτισμάτων είναι αποθήκες και τα σπίτια είναι λιγότερα, γιατί η φωτιά παρέμεινε στις παρυφές των χωριών».
Από την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου μάς είπαν ότι καμία από τις τρεις ξενοδοχειακές μονάδες στις οποίες έφτασε η φωτιά δεν υπέστη ολοσχερή καταστροφή. Ακόμη και για το ένα από τα τρία ξενοδοχεία που ειπώθηκε ότι κάηκε ολοσχερώς αναφέρουν ότι «κάηκαν βοηθητικοί χώροι και δωμάτια στα οποία έμενε το προσωπικό». Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι «οι ιδιοκτήτες των τουριστικών μονάδων έχουν ήδη εγκαταστήσει ιδιωτικά συνεργεία για τις επισκευαστικές εργασίες».
Τις τελευταίες ώρες στη Ρόδο δίνεται βαρύτητα σε τρία μέτωπα. Το πρώτο μέτωπο της φωτιάς είναι κοντά στο χωριό Βάτι με κατεύθυνση ανατολικά προς Ασκληπειό, ένα δεύτερο μέτωπο βρίσκεται στο βουνό απέναντι από το χωριό Βάτι με κατεύθυνση προς τον Μεσαναγρό, και υπάρχει και ένα τρίτο μέτωπο που κατευθύνεται προς το χωριό Λαχανιά. Σύμφωνα με το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, οι επιχειρήσεις εκκένωσης στη Ρόδο αφορούσαν τη μεταφορά 20.000 ανθρώπων. Στην πλειοψηφία τους ήταν τουρίστες αλλά και ηλικιωμένοι που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους τα οποία ήταν σε χωριά που απειλήθηκαν από τις φλόγες.
Αναδάσωση ή φυσική αναγέννηση
Αν τα πύρινα μέτωπα στη Ρόδο τελικά τεθούν υπό έλεγχο και οι φωτιές σβήσουν, το επόμενο βήμα θα είναι η αποκατάσταση. Τι είδους όμως αποκατάσταση πρέπει να γίνει σε ένα καμένο δάσος; Τις απαντήσεις δίνει στη LiFO ο Γαβριήλ Ξανθόπουλος, διευθυντής Ερευνών στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό «Δήμητρα» και στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων.
Εξηγεί ότι για να βγάλει ένα πευκοδάσος αρκετό σπόρο ώστε να εξασφαλίσει την αναγέννησή του πρέπει να παρέλθουν από την προηγούμενη φωτιά γύρω στα 13 με 14 χρόνια: «Είμαστε, ως δασική υπηρεσία, υπέρ της φυσικής αναγέννησης. Δεν έχει νόημα να φυτεύουμε. Εκτός αν θέλω μία περιοχή να την πρασινίσω πάρα πολύ γρήγορα». Τότε όμως, όπως λέει, «ουσιαστικά έχω κάνει πιο αδύναμα φυτά και πρέπει να τα ποτίζω γιατί αλλιώς θα μου πεθάνουν. Ενώ όταν η φύση τα βγάλει με την ησυχία της, θα βγάλει πολλά. Κάποια θα πεθάνουν στην ξηρασία από μόνα τους, κάποια θα επιβιώσουν γιατί θα είναι στη σκιά των θάμνων, όπως είναι οι λαδανιές και τα φρύγανα τα οποία φυτρώνουν πριν από αυτά. Η φύση έχει προνοήσει», εξηγεί.
Ο Γ. Ξανθόπουλος λέει ότι τα πεύκα της αναδάσωσης είναι ευαίσθητα και εκτεθειμένα: «Όταν πάμε και κάνουμε έναν λάκκο για να φυτέψουμε, το πεύκο αυτό είναι εκτεθειμένο. Πολύ περισσότερο αν δεν είναι πεύκο. Και αν δεν το ποτίζεις συνέχεια, η διαπνοή που έχει είναι τόσο μεγάλη που είναι πολύ πιθανό να σου πεθάνει, για παράδειγμα, σε έναν καύσωνα».
Οι φυτεύσεις είναι περισσότερο προτιμητέες σε κάποιες περιπτώσεις περιαστικών δασών: «Εμπλουτίζουμε τη βλάστηση και με άλλα είδη, τα οποία είναι και όμορφα και λιγότερο εύφλεκτα, όπως η κουτσουπιά, η κουμαριά και η χαρουπιά», προσθέτει.
Η φυσική αναγέννηση χρειάζεται διαχείριση δασών
Ακόμη όμως και η φυσική αναγέννηση χρειάζεται διαχείριση για να αποφευχθούν οι μεγάλες και εκτεταμένες πυρκαγιές που ζούμε, εξηγεί ο Γ. Ξανθόπουλος.
«Η αναγέννηση του πεύκου δημιουργεί συστάδες πάρα πολύ πυκνές, με αρκετό νεκρό υλικό. Επειδή ακριβώς είναι μεγάλος ο κίνδυνος της πυρκαγιάς εξαιτίας αυτού του νεκρού υλικού, θα πρέπει να γίνονται συχνές αραιώσεις. Το πιο σημαντικό λοιπόν ως επέμβαση είναι ότι μετά την αναγέννηση θα πρέπει να αραιώσεις εκεί που χρειάζεται, όσο χρειάζεται, με επαναλαμβανόμενες εισόδους στα δάση. Αυτό συνεπάγεται Δασική Υπηρεσία και διαχείριση δάσους. Αυτό που μας λείπει στη χώρα μας. Να έχουμε δασαρχεία με δασολόγους που να έχουν χρήματα να κάνουν αυτές τις δουλειές, να μπορούν να πάρουν εποχικό προσωπικό, να έχουν οχήματα να κινηθούν».
Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων επιμένει ότι αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που χρειάζεται η Δασική Υπηρεσία. Για να διαχειριστεί τα δάση. «Διαχείριση σημαίνει μεγαλώνω το δάσος με σωστό τρόπο, για να μπορεί να προσφέρει τις αξίες που έχει. Είτε είναι το ξύλο του, η προστασία, η αναψυχή, η αισθητική, όλες οι αξίες που μπορεί να δώσει ένα υγιές δάσος».
Το παράδοξο της φωτιάς
Η έλλειψη διαχείρισης στα δάση δίνει χώρο στο «παράδοξο της φωτιάς» (fire paradox), υποστηρίζει ο Γ. Ξανθόπουλος. Ο διεθνής αυτός όρος παίρνει υπόσταση και δημιουργεί καταστροφικές πυρκαγιές όταν «η προσωρινή επιτυχία της καταστολής δεν συνοδευτεί από κατάλληλη διαχείριση της καύσιμης ύλης που οδηγεί σε συσσώρευση βιομάζας και καταστροφικότερες πυρκαγιές». Αργά ή γρήγορα κάποια φωτιά θα ξεκινήσει, εξηγεί. «Εάν κανείς δεν έχει διαχειριστεί μια δασική περιοχή, η φωτιά θα φουντώσει αμέσως και κανείς επίσης δεν θα την προλάβει με τίποτα».
«Χωρίς διαχείριση του δάσους του αγροδασικού χώρου, “χτίζω” περισσότερη καύσιμη ύλη και ποσότητα βιομάζας, και θα έχω πολύ μεγαλύτερη φωτιά στην επόμενη φάση που θα υπάρξει ξανά ξεκίνημα. Και επειδή είναι δεδομένο ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή, θα έχω megafire», τονίζει ο Γ. Ξανθόπουλος.
Αυτήν τη στιγμή πύρινα μέτωπα βρίσκονται σε εξέλιξη όχι μόνο στη Ρόδο αλλά και αλλού. Προς το παρόν το «παράδοξο της φωτιάς» φαίνεται να έχει κερδίσει όλες τις μοιραίες πιθανότητες, με απώλειες ζωών και φυσικού πλούτου. Ο μαύρος απολογισμός των πύρινων μετώπων ακόμη είναι ανοιχτός.
Πηγή www.lifo.gr
