• Ο διευθυντής του ΦοΔΣΑ Νοτίου Αιγαίου, Χρήστος Γαμβρούδης, μιλά για τη μεγάλη μετάβαση των νησιών σε ένα ενιαίο σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης, τις προκλήσεις, τα έργα των 700 εκατ. ευρώ και το όραμα για ένα «πράσινο» Αιγαίο χωρίς σπατάλη
Σε μια περίοδο όπου η περιβαλλοντική διαχείριση στα νησιά βρίσκεται στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, ο Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Νοτίου Αιγαίου (ΦοΔΣΑ Ν.Α.) επιχειρεί μια ριζική αλλαγή πορείας. Από τη διάσπαση και τις ελλείψεις των προηγούμενων ετών, περνά σε ένα ολοκληρωμένο, σύγχρονο και χρηματοδοτικά ισχυρό σύστημα, που ήδη μεταμορφώνει τη νησιωτική πραγματικότητα. Ο διευθυντής του ΦοΔΣΑ ΝΑ, Χρήστος Γαμβρούδης, μιλά στη «δ» για το πώς επιτεύχθηκε η θεαματική αύξηση του προϋπολογισμού, τα έργα που αλλάζουν τον χάρτη της διαχείρισης αποβλήτων, τις δράσεις ανακύκλωσης και κομποστοποίησης που φτάνουν πλέον στα νοικοκυριά, αλλά και το όραμα για ένα Αιγαίο που δεν διαχειρίζεται απλώς τα απορρίμματά του — τα μετατρέπει σε πόρο ανάπτυξης.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Κύριε Γαμβρούδη, πώς θα περιγράφατε την παρούσα κατάσταση στη διαχείριση απορριμμάτων στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου;
Κυρία Παμπρή θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τη δυνατότητα που μας δίνετε, μέσα από αυτή τη συνέντευξη, να παρουσιάσουμε το σημαντικό έργο που υλοποιεί ο ΦοΔΣΑ Νοτίου Αιγαίου. Είναι πάντα πολύτιμο να μπορούμε να επικοινωνούμε με τους πολίτες, να εξηγούμε τι αλλάζει, ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουμε και ποια είναι τα αποτελέσματα των προσπαθειών μας. Μέσα από τέτοιες συζητήσεις αναδεικνύεται η ουσία του έργου μας: η πρακτική βελτίωση της καθημερινότητας και η διαμόρφωση ενός Αιγαίου που σέβεται το περιβάλλον και κοιτάζει με αισιοδοξία το μέλλον. Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου βρίσκεται σε μια κρίσιμη αλλά και δημιουργική φάση μετάβασης. Από μια πολυδιάσπαση στη διαχείριση απορριμμάτων, περάσαμε σε ένα ενιαίο και σύγχρονο σύστημα, προσαρμοσμένο στις πραγματικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες κάθε νησιού. Στόχος μας είναι να διαμορφώσουμε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων, με σεβασμό στο περιβάλλον και με έμφαση στη βιωσιμότητα, την οργάνωση και τη διαφάνεια.
• Ποια ήταν τα μεγαλύτερα προβλήματα που βρήκατε όταν αναλάβατε τη διοίκηση του ΦοΔΣΑ και ποια από αυτά έχουν ήδη αντιμετωπιστεί;
Όταν αναλάβαμε, η κατάσταση ήταν δύσκολη. Οι υποδομές παρουσίαζαν σοβαρές ελλείψεις και η συνολική εικόνα έδειχνε αποδιοργάνωση. Έργα είχαν μείνει πίσω, εγκαταστάσεις δεν λειτουργούσαν όπως έπρεπε και υπήρχαν εκκρεμότητες σε αδειοδοτήσεις και διαδικασίες. Από την πρώτη στιγμή βάλαμε στόχο να αποκαταστήσουμε βήμα βήμα την ομαλότητα και να δημιουργήσουμε ένα λειτουργικό και αξιόπιστο πλαίσιο διαχείρισης. Η προσπάθεια αυτή απαιτεί χρόνο, επιμονή και μεθοδική δουλειά, όμως ήδη βλέπουμε απτά αποτελέσματα. Θεσπίσαμε ενιαίες προδιαγραφές, προχωρήσαμε αδειοδοτήσεις, οργανώσαμε καλύτερα τις διαδικασίες και επιταχύναμε έργα που παρέμεναν στάσιμα. Γνωρίζουμε ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας για να φτάσουμε εκεί που θέλουμε, όμως δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε με την ίδια αποφασιστικότητα και σκληρή δουλειά, ώστε να ολοκληρωθεί αυτό το μεγάλο έργο που αξίζουν τα νησιά μας.
• Πώς καταφέρατε να αυξήσετε τόσο σημαντικά τον ετήσιο προϋπολογισμό του ΦοΔΣΑ, κυρίως μέσω της εξασφάλισης χρηματοδοτήσεων, όπως ανέφερε ο κ. Χατζημάρκος; Ποια ήταν η φιλοσοφία σας στη διαχείριση των πόρων; Εξορθολογισμός, εξοικονόμηση ή επαναπροσδιορισμός προτεραιοτήτων;
Από την αρχή επιλέξαμε να κινηθούμε με σχέδιο και εξωστρέφεια. Δημιουργήσαμε ώριμες μελέτες και ολοκληρωμένους φακέλους έργων, ώστε να μπορούμε να αξιοποιούμε κάθε διαθέσιμο χρηματοδοτικό εργαλείο — είτε εθνικό είτε ευρωπαϊκό. Ο στόχος μας δεν ήταν απλώς να αυξήσουμε τον προϋπολογισμό, αλλά να κατευθύνουμε τους πόρους εκεί όπου παράγουν πραγματικό αποτέλεσμα. Το σύνολο των παρεμβάσεων, τόσο σε επίπεδο υποδομών, καθημερινής διαχείρισης όσο και τεχνολογικής καινοτομίας, ξεπερνά σε συνολικό προϋπολογισμό τα 700 εκατομμύρια ευρώ, επιβεβαιώνοντας το μέγεθος και τη στρατηγική τους σημασία για το Νότιο Αιγαίο και συνολικά για τη νησιωτική Ελλάδα. Στηριχθήκαμε στον εξορθολογισμό, αποφεύγοντας επικαλύψεις, και στον επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων, δίνοντας βάρος στα έργα με τον μεγαλύτερο κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Έτσι, η αύξηση των πόρων μεταφράζεται σε επενδύσεις για έργα ουσίας, και όχι σε πόρους για την κάλυψη μόνο των λειτουργικών δαπανών. Παράλληλα, διεκδικούμε με συνέπεια και τεκμηρίωση κάθε διαθέσιμο πόρο, ώστε να εξασφαλίζουμε τη μέγιστη δυνατή χρηματοδότηση για τα νησιά μας και να μη χάνεται καμία ευκαιρία στήριξης.
• Πού βρίσκονται κ. Γαμβρούδη σήμερα τα έργα υποδομών διαχείρισης αποβλήτων στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου;
Τα έργα προχωρούν με σταθερό και μετρήσιμο ρυθμό. Το πιο σημαντικό είναι ότι, για πρώτη φορά, όλα τα νησιά κινούνται με κοινό σχεδιασμό, ενιαίες προδιαγραφές και σαφές χρονοδιάγραμμα. Βεβαίως, κάθε έργο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, τροποποιήσεις και καθυστερήσεις, που συχνά δεν οφείλονται στον ΦοΔΣΑ, αλλά σε εξωγενείς παράγοντες ή σύνθετες και χρονοβόρες διοικητικές διαδικασίες. Παρ’ όλα αυτά, αντιμετωπίζουμε κάθε εμπόδιο με επιμονή και συνεργασία, ξεπερνάμε τις δυσκολίες και συνεχίζουμε σταθερά προς τον στόχο μας. Τα μεγάλα έργα που υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ σε Ρόδο, Σαντορίνη, Κω–Κάλυμνο και πλέον σε Μύκονο–Πάρο–Σύρο αποτελούν τις σημαντικότερες παρεμβάσεις, χωρίς όμως να είναι οι μοναδικές. Δίπλα σε αυτά, δεκάδες ακόμη έργα, μικρότερης κλίμακας αλλά εξίσου κρίσιμα για τη διαχείριση των αποβλήτων, βρίσκονται σε εξέλιξη και ενισχύουν το συνολικό δίκτυο υποδομών. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη δημιουργία Μονάδων Ανάκτησης και Ανακύκλωσης, Μονάδων Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων, καθώς και Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) στη Νάξο, την Άνδρο, την Τήνο, την Κάρπαθο, τη Λέρο και τη Μήλο. Οι υποδομές αυτές έχουν ήδη ενταχθεί σε χρηματοδοτικά σχήματα και καλύπτονται κυρίως από ευρωπαϊκούς πόρους, με έμφαση στο ΕΣΠΑ. Παράλληλα, πέρα από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των νέων έργων, καλούμαστε να διαχειριστούμε και την καθημερινότητα: τη λειτουργία, τη συντήρηση και τη βελτίωση των υποδομών που έχουμε παραλάβει. Είναι μια διαρκής πάλη ισορροπίας ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και στη συνέπεια της λειτουργίας, ώστε οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις να παραμένουν αποδοτικές και ασφαλείς μέχρι την ολοκλήρωση του νέου δικτύου. Μετά τη δρομολόγηση των βασικών υποδομών, πλέον επικεντρωνόμαστε σε δράσεις και πρωτοβουλίες που αφορούν στην καθημερινή συμμετοχή των πολιτών, όπως η ενίσχυση της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης, μέσω πιλοτικών προγραμμάτων που περιλαμβάνουν τη διανομή ειδικού εξοπλισμού και την υλοποίηση ενημερωτικών εκστρατειών. Επί της ευκαιρίας να αναφέρω πως από τη Δευτέρα 27 Οκτωβρίου ξεκινά μια μεγάλη πράσινη δράση για τα νησιά μας. Ο ΦοΔΣΑ Νοτίου Αιγαίου δίνει τη δυνατότητα σε 35.000 νοικοκυριά της Περιφέρειας να αποκτήσουν εντελώς δωρεάν τον δικό τους οικιακό κομποστοποιητή, στο πλαίσιο του μεγαλύτερου προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης που έχει υλοποιηθεί ποτέ στο Αιγαίο. Οι πολίτες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα μπορούν να τοποθετούν στον κομποστοποιητή τα οργανικά τους απόβλητα (π.χ. υπολείμματα τροφών, φρούτα, λαχανικά, φύλλα, καφέ κ.λπ.), τα οποία με φυσικό τρόπο μετατρέπονται σε φυσικό λίπασμα (κομπόστ). Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που φέρνει την πράσινη αλλαγή μέσα στα σπίτια μας και εντάσσεται στο συνολικό όραμα για ένα Αιγαίο καθαρό, βιώσιμο και χωρίς σπατάλη. Στόχος είναι η ενεργός συμμετοχή των πολιτών και η καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης, ώστε η πρόοδος στις υποδομές να συνοδευτεί από μια ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας σε ολόκληρη την κοινωνία.
• Ποιο νησί μετά την Τήλο θα είναι το επόμενο που θα επιτύχει “μηδενικό υπόλειμμα”;
Η Τήλος ήταν και παραμένει ένα φωτεινό παράδειγμα. Επόμενος στόχος μας είναι να ακολουθήσουν και άλλα νησιά που διαθέτουν ώριμες υποδομές και ισχυρή περιβαλλοντική συνείδηση. Η επιτυχία δεν έρχεται αυτόματα· απαιτεί συνεχή συνεργασία με τους δήμους και ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Είμαστε όμως βέβαιοι ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα δούμε κι άλλα νησιά της Ελλάδος, και όχι μόνο του Νοτίου Αιγαίου, να πλησιάζουν τον στόχο του “μηδενικού υπολείμματος”. Αυτό είναι το στοίχημα της επόμενης περιόδου: να περάσουμε από το παράδειγμα στην πράξη και από τη μεμονωμένη επιτυχία σε ένα πανελλαδικό μοντέλο νησιωτικής διαχείρισης αποβλήτων.
• Τι ποσοστό ανακύκλωσης καταγράφεται σήμερα στο Νότιο Αιγαίο και ποιος είναι ο ρεαλιστικός στόχος για την επόμενη τριετία;
Η αλήθεια είναι κα Παμπρή, ότι το ποσοστό ανακύκλωσης παραμένει πολύ χαμηλό, και αυτό δείχνει πόση δουλειά έχουμε ακόμα μπροστά μας. Οι προκλήσεις της νησιωτικότητας, οι αυξημένες τουριστικές ροές και οι περιορισμένες υποδομές που δεν είχαν αναπτυχθεί τα προηγούμενα χρόνια δεν βοηθούν. Για πολλά νησιά, η ανακύκλωση και η ορθολογική διαχείριση αποβλήτων ξεκινά πρακτικά από το μηδέν, καθώς δεν υπήρχε ο απαιτούμενος εξοπλισμός, σχεδιασμός και οργάνωση. Τώρα όμως έχουμε τα μέσα, την εμπειρία και κυρίως το σχέδιο για να γυρίσουμε σελίδα στη διαχείριση των αποβλήτων. Χρειάζεται ενημέρωση, συμμετοχή και συνέπεια — από τους πολίτες, τους δήμους και τον ίδιο τον ΦοΔΣΑ. Θέλουμε μέσα στα επόμενα χρόνια να βλέπουμε την αλλαγή στην πράξη — πρόληψη, περισσότερη ανακύκλωση, σωστή διαλογή στην πηγή και υποδομές που κάνουν τη διαφορά στην καθημερινότητα των νησιών μας. Ξεκινάμε από χαμηλά, αλλά με ρεαλισμό και δουλειά μπορούμε να φτάσουμε πολύ ψηλότερα.
• Πώς φαντάζεστε τον ΦοΔΣΑ σε πέντε χρόνια από σήμερα;
Σε πέντε χρόνια, ο ΦοΔΣΑ θα είναι ένας πλήρως σύγχρονος και εξωστρεφής οργανισμός, που θα αποδεικνύει στην πράξη ότι η νησιωτικότητα μπορεί να συμβαδίσει με την καινοτομία και τη βιωσιμότητα. Υπό την καθοδήγηση της διοίκησης και ειδικά του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου και περιφερειάρχη κ. Γιώργου Χατζημάρκου, που χαράσσουν σταθερά τον στρατηγικό προσανατολισμό του φορέα, ο ΦοΔΣΑ συνεχίζει να εξελίσσεται με συνέπεια και οργάνωση. Όσο η διοίκηση συνεχίζει να καθοδηγεί με σχέδιο, αποφασιστικότητα και σαφείς προτεραιότητες, ο οργανισμός θα επιτυγχάνει σταθερά και μετρήσιμα αποτελέσματα, εξασφαλίζοντας διοικητική συνέχεια και ορθολογική λειτουργία σε κάθε επίπεδο. Με ξεκάθαρο περιβαλλοντικό προσανατολισμό, φιλοδοξούμε το Νότιο Αιγαίο να μην ακολουθεί τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, αλλά να τις προλαβαίνει.
