Κηπουρική στη θάλασσα; Ναι, και μάλιστα φύτευση υποβρύχιων κήπων ποσειδωνίας. Το περίεργο και πολύπλοκο αυτό έργο εκτυλίσσεται το τελευταίο διάστημα με εντατικούς ρυθμούς από το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» στους Λειψούς, σε μια πιλοτική εφαρμογή καινοτόμων τεχνικών αποκατάστασης των οικοτόπων με διάρκεια. Τα θαλάσσια λιβάδια ποσειδωνίας είναι οι τόποι κατοικίας, διατροφής και αναπαραγωγής πολλών ειδών ψαριών, παρέχουν οξυγόνο και είναι πολύτιμα στην προσπάθεια ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, ενώ συμβάλλουν στην προστασία των ακτών από τη διάβρωση.
Εδώ και μερικούς μήνες, εκπαιδευμένη ομάδα συνεργατών του «Αρχιπελάγους», με τη συμμετοχή δυτών και εξειδικευμένων επιστημόνων, προχωράει σε φυτεύσεις τμημάτων ποσειδωνίας σε κόλπο στους Λειψούς. «Η μεγάλη αυτή προσπάθεια ξεκίνησε με εντατικούς ρυθμούς από τις αρχές της άνοιξης και θα συνεχιστεί έως τα τέλη του χρόνου. Αξιοποιούμε την εμπειρία που έχουμε αποκτήσει εδώ και επτά χρόνια. Στόχος μας είναι να συμβάλουμε στην αναστροφή τής ολοένα αυξανόμενης καταστροφής των θαλάσσιων λιβαδιών ποσειδωνίας στις ελληνικές θάλασσες», λέει στην «Κ» η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος».
Δύτες που συνεργάζονται με το Ινστιτούτο επί το έργον. Από το 2018, το «Αρχιπέλαγος» αναπτύσσει και εφαρμόζει πειραματικές και καινοτόμους τεχνικές υποβρύχιας φύτευσης, σε συνεργασία με επιστήμονες από κορυφαία πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Από το 2018 το Ινστιτούτο αναπτύσσει και εφαρμόζει πειραματικές και καινοτόμες τεχνικές υποβρύχιας φύτευσης, σε συνεργασία με επιστήμονες από κορυφαία πανεπιστήμια της Ευρώπης. Δεν πρόκειται για μια απλή διαδικασία. «Για τη φύτευση χρησιμοποιούνται θραύσματα ποσειδωνίας που έχουν ξεριζωθεί από άγκυρες σκαφών και τα οποία παραμένουν ζωντανά για σύντομο χρονικό διάστημα. Σπανίως η φύτευση γίνεται και με σπόρους ποσειδωνίας, όταν συμβαίνει το φαινόμενο παραγωγής σπόρων από τα θαλάσσια λιβάδια που καταγράφεται ανά 5-10 χρόνια. Οι σπόροι συλλέγονται, αναπτύσσονται σε εργαστήρια μέχρι να εξελιχθούν σε νεαρά φυτά, τα οποία στη συνέχεια φυτεύονται στους υποβρύχιους κήπους. Η διαδικασία φύτευσης είναι ιδιαίτερα απαιτητική, πρέπει να γίνει με εξαιρετική προσοχή και χρησιμοποιούνται πρωτοποριακές τεχνικές και εξ ολοκλήρου βιοδιασπώμενα υλικά. Η ποσειδωνία αναπτύσσεται πολύ αργά, μόλις έξι εκατοστά το έτος, και στα πρώτα χρόνια χρειάζεται συστηματική φροντίδα από εξειδικευμένους επιστήμονες-δύτες, σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους», εξηγεί η κ. Μήλιου.
Το «Αρχιπέλαγος» με το έργο του αυτό θα δοκιμάσει τεχνικές οι οποίες θα μπορέσουν στη συνέχεια να εφαρμοστούν σε ευρύτερη κλίμακα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη τη Μεσόγειο.
«Εχουμε μελετήσει σε βάθος τις διάφορες τεχνικές φύτευσης και τις περιβαλλοντικές συνθήκες που τις επηρεάζουν, έχουμε προχωρήσει σε πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις γύρω από το θέμα. Η επιτυχής ανάπτυξη των υποβρύχιων κήπων απαιτεί τεράστια επιμονή και υπομονή. Η βιωσιμότητά τους εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα, την ποιότητα του ιζήματος, τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν κυρίως κατά τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης, καθώς και από την αφθονία συγκεκριμένων φυτοφάγων ειδών πανίδας στην περιοχή. Πρόκειται για μια πρόκληση μακράς διαρκείας. Γι’ αυτούς τους λόγους, τέτοιου είδους φυτεύσεις δεν προσφέρονται για εφήμερες επικοινωνιακές εταιρικές δράσεις», σημειώνει το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος».
«Κινδυνεύουμε να χάσουμε μεγάλο μέρος των ακτών μας»
Γιατί, όμως, έχουν τόσο μεγάλη σημασία τα λιβάδια της ποσειδωνίας; Ενδημικό είδος της Μεσογείου, η ποσειδωνία (Posidonia oceanica) συγκαταλέγεται στους παλαιότερους ζωντανούς οργανισμούς στη Γη, με ορισμένα λιβάδια να ξεπερνούν σε ηλικία τα 10.000 έτη. Αναπτύσσονται κοντά στις ακτές, σε νερά βάθους μέχρι 50 μέτρων. Προσφέρουν βιότοπο σε περισσότερα από 1.000 είδη ψαριών και άλλων θαλάσσιων ζώων και σε 300 είδη φυτών. Το βαθύ τους ρίζωμα συμβάλλει στη σταθερότητα των ακτών. Απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα με ρυθμό έως και 35 φορές περισσότερο από τα τροπικά δάση, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Κάθε τετραγωνικό μέτρο ποσειδωνίας μπορεί να παράγει έως και 20 λίτρα οξυγόνου την ημέρα. Να σημειωθεί πως το 50% του οξυγόνου στον πλανήτη έρχεται από τη θάλασσα.
Η ποσειδωνία συγκαταλέγεται στους παλαιότερους ζωντανούς οργανισμούς στη Γη. Προσφέρει βιότοπο σε περισσότερα από 1.000 είδη ψαριών και άλλων θαλάσσιων ζώων και σε 300 είδη φυτών.
Κι όμως, παρά αυτή τη μεγάλη χρησιμότητα, τουλάχιστον το 34% των θαλάσσιων λιβαδιών ποσειδωνίας στη Μεσόγειο έχει ήδη καταστραφεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Για την πλήρη αναγέννησή τους απαιτούνται περισσότερα από 100 χρόνια, κι αυτό βέβαια στον βαθμό που θα υπάρξει άρση των εντεινόμενων πιέσεων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή και η ανθρώπινη δραστηριότητα.
«Στην Ελλάδα υπάρχει νομοθεσία για την προστασία της ποσειδωνίας, αλλά η εφαρμογή της έχει μεγάλα κενά. Δεν είναι μόνο το ότι δεν γίνονται οι αναγκαίοι έλεγχοι, κάτι σύνηθες στην περιβαλλοντική προστασία. Ενα βασικό πρόβλημα είναι πως η χαρτογράφηση των λιβαδιών έχει παραλείψει πολλές περιοχές ή σε άλλα σημεία υπάρχουν ελλείψεις. Γενικά, ακόμα και στο 50% των περιπτώσεων υπάρχουν λάθη και παραλείψεις», σημειώνει η κ. Μήλιου. Αρα, πώς να προστατεύσεις κάτι όταν δεν ξέρεις πως υπάρχει;
«Η μεγαλύτερη απειλή προέρχεται από την ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση των 35.000 σκαφών αναψυχής που διαπλέουν τις παράκτιες περιοχές κάθε καλοκαίρι, αγκυροβολώντας συχνά απευθείας πάνω στα προστατευόμενα λιβάδια ποσειδωνίας, ξεριζώνοντας μέρος τους. Είναι πρωτόγονη αυτή η κατάσταση. Μπορεί ο καθένας να φουντάρει την άγκυρά του και να καταστρέψει κάτω στον βυθό ό,τι υπάρχει. Με την πυκνότητα των σκαφών στους κόλπους του Αιγαίου, καταλαβαίνετε πως η καταστροφή γίνεται πολύ μεγάλη», εξηγεί η ερευνήτρια του «Αρχιπελάγους».
Το Ινστιτούτο έχει προτείνει να υπάρχουν ελεγχόμενα σημεία όπου θα δένουν τα σκάφη, με επιπλέοντα αγκυροβόλια. Ανέπτυξε μάλιστα και τεχνική πρόταση για προσωρινό αγκυροβόλιο, που μπορεί να τοποθετείται στον βυθό με δύο αρίδες (ειδικές βίδες) κατάλληλες για το ίζημα των ελληνικών βυθών και αντίστοιχο «κατσαβίδι» τοποθέτησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να υπάρχουν και μόνιμα αγκυροβόλια, «ρεμέτζο», όπου να δένουν τα σκάφη, αντί να σκάβουν με τις άγκυρές τους τον πυθμένα και να διαλύουν το θαλάσσιο οικοσύστημα. «Είναι απλές και πρακτικές λύσεις που αγνοούνται», υπογραμμίζουν από το «Αρχιπέλαγος». «Επίσης, πρέπει να υπάρχει και ανώτερος αριθμός σκαφών που μπορούν να δέσουν σε έναν κόλπο, η λεγόμενη φέρουσα ικανότητα, να μη βλέπουμε αυτό το χάλι της υπερσυμφόρησης», συμπληρώνει η κ. Μήλιου.
Γιατί τα κοχύλια της παραλίας δεν είναι σουβενίρ
Καταστροφική πρακτική είναι επίσης η παράνομη αλιεία με συρόμενα εργαλεία, όπως για παράδειγμα από μηχανότρατα, που ξυρίζει τον βυθό και καταστρέφει και την ποσειδωνία, καθώς και άλλους πολύτιμους βιοτόπους (τραγάνες, κοραλλιογενείς ύφαλοι κ.λπ.).
Στους άλλους παράγοντες που υποβαθμίζουν τα λιβάδια ποσειδωνίας περιλαμβάνονται οι εντατικές ιχθυοκαλλιέργειες, ειδικά όταν αναπτύσσονται πάνω από θαλάσσια λιβάδια που δεν έχουν χαρτογραφηθεί. Επίσης, η ασύδοτη παράκτια δόμηση και δραστηριότητα και η συνεπαγόμενη ρύπανση πλήττουν την υγεία των λιβαδιών. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή που επιφέρει άνοδο της θερμοκρασίας και οξίνιση των θαλασσών χειροτερεύει τους όρους επιβίωσης της ποσειδωνίας.
Το πρόβλημα είναι πως ό,τι καταστρέφουμε σήμερα χρειάζεται πάνω από 100 χρόνια για να αναγεννηθεί, κι αυτό υπό τις καλύτερες συνθήκες…
Πηγή: kathimerini.gr
