• «Δεν πιστεύω ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να κάνει και τις λεγόμενες “αντρικές δουλειές”, ίσως με ελάχιστες εξαιρέσεις» • «Υπήρχε περιέργεια στην αρχή, τώρα πια υπάρχει αποδοχή» • « Δεν χρειάζεται να αποδείξεις κάτι σε κανέναν, μόνο στον εαυτό σου»
Η Μαρία Μαστροσάββα, ξεκινά τη μέρα της πολύ πριν ξημερώσει. Στις τρεις το πρωί ανεβαίνει στο απορριμματοφόρο, τελειώνει τη βάρδιά της λίγο πριν τις δέκα και έπειτα ανοίγει το κατάστημά της στα Σιάννα.
Είναι η μοναδική γυναίκα που ανεβαίνει στο «σκαλί» και παρότι ξεκίνησε μόλις πριν από μερικές εβδομάδες χωρίς να έχει καμία προηγούμενη εμπειρία, σήμερα στη συνέντευξή της στη «δημοκρατική» δηλώνει ότι έκανε την καλύτερη επιλογή.
Γι΄αυτή την εμπειρία της ως η μοναδική γυναίκα σε απορριμματοφόρο στη Ρόδο, την απόφασή της να ανέβει στο «σκαλί» αλλά και την νέα της καθημερινότητα μιλά σήμερα στη «δ» και όπως λέει, δεν υπάρχουν δουλειές που δεν μπορούν να κάνουν οι γυναίκες!
• Μαρία πότε ξεκίνησες να εργάζεσαι στα απορριμματοφόρα;
Εργάζομαι ήδη στα απορριμματοφόρα από τον προηγούμενο μήνα. Ηταν μια απόφαση που έλαβα κυρίως γιατί με διευκόλυνε το ωράριο το οποίο έπρεπε να συνδυαστεί και με την κύρια έως τώρα δουλειά μου. Χρειαζόμουν δεύτερη δουλειά και περνώντας από τα γραφεία της εταιρείας σκέφτηκα να μπω να ρωτήσω τι χρειάζεται και ποιες κενές θέσεις υπάρχουν. Αφού μου έκαναν οι υπεύθυνοι προσλήψεων κάποιες γενικές ερωτήσεις για εμένα και διαπίστωσαν ότι θα μπορούσα να ανταποκριθώ, με ρώτησαν «σκούπα θέλεις να αναλάβεις;». Τους ρώτησα τι σημαίνει, δεν ήξερα καν. Αφού μου εξήγησαν ότι η προσφερόμενη θέση αφορά εργασίες οδοκαθαρισμού και σάρωσης πεζοδρομίων τους είπα ότι δεν με βολεύει το ωράριο και ότι προτιμώ να δουλέψω σε απορριμματοφόρο. Με κοίταξαν διστακτικά, επανέλαβαν «είναι βαριά δουλειά». Εγώ επέμεινα και η υπεύθυνη αφού κράτησε τα στοιχεία μου, μου είπε ότι θα με ειδοποιήσουν. Βέβαια την είδα δύσπιστη και είναι λογικό γιατί είναι δύσκολη δουλειά που απαιτεί μυϊκή δύναμη. Εγώ όμως ήμουν σίγουρη ότι μπορώ να τα καταφέρω. Οπότε, επειδή δεν είχα νέα, ξαναπέρασα από την εταιρεία, ξαναρώτησα και τους διαβεβαίωσα ότι μπορώ να κάνω τη δουλειά. Η εταιρεία αποφάσισε να μου δώσει μια ευκαιρία, και την ευχαριστώ γι αυτό, και εγώ να αποδείξω ότι μπορώ. Είναι σημαντικό ότι η εταιρεία δίνει ίσες ευκαιρίες σε όσους θέλουν πραγματικά να εργαστούν, ανεξάρτητα από το φύλο ή την προηγούμενη εμπειρία τους και δεν κάνει κοινωνικές διακρίσεις. Έκανα την αίτηση, προσκόμισα όλα τα χαρτιά που μου ζήτησαν, πέρασα από γιατρό όπως προβλέπεται και αφού εκπαιδεύτηκα στη λειτουργία του απορριμματοφόρου και έλαβα τις σχετικές οδηγίες από τους αρμόδιους, παρέλαβα τα ρούχα εργασίας και ξεκίνησα να δουλεύω. Οι συνάδελφοί μου που είχαν ακούσει ότι έρχεται γυναίκα στο «σκαλί» με περίμεναν.
• Η πρώτη μέρα στη δουλειά πώς ήταν;
Η διαδικασία έπρεπε να είναι γρήγορη και να εφαρμόσω στην πράξη ότι θεωρητικά είχα μάθει στο αμαξοστάσιο, μου εξήγησαν τι έπρεπε να κάνω και με βοήθησαν πάρα πολύ να προσαρμοστώ και να μάθω τη δουλειά. Με ρώτησαν δύο φορές αν είμαι σίγουρη ότι μπορώ διότι είναι βαριά δουλειά, ότι οι κάδοι ζυγίζουν αρκετά κιλά και ήταν αρκετά προστατευτικοί μπορώ να πω. Και ίσως και λίγο δύσπιστοι. Όμως εγώ ήμουν σίγουρη ότι μπορώ, οπότε τους είπα «όλα καλά». Και συνέχισα να μαθαίνω από τους έμπειρους συναδέλφους μου. Χρειάστηκαν να περάσουν λίγες μέρες μόνο για να μάθω και πλέον μπορώ να πω ότι όχι μόνο δεν υστερώ σε τίποτα αλλά την απολαμβάνω κιόλας τη δουλειά μου. Οι συνάδελφοί μου, ο Ντένις από τα Γιάννενα και ο Δημήτρης από τη Θεσσαλονίκη με έβαλαν αμέσως στην ομάδα. Δεν είχα ιδέα ούτε πού είναι το φρένο στον κάδο. Με καθοδήγησαν βήμα – βήμα. Η εκπαίδευση ήταν οργανωμένη και με βοήθησε να αποκτήσω αυτοπεποίθηση μέσα σε λίγες μέρες. Και μιλάμε για περίοδο με ξενοδοχεία γεμάτα, εστιατόρια, νυχτερινά μαγαζιά, τουρίστες, κίνηση…
• Είναι πράγματι μια βαριά δουλειά αλλά πανελλαδικά τουλάχιστον βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να ανεβαίνουν στα απορριμματοφόρα γυναίκες. Μέχρι σήμερα στον τομέα της καθαριότητας τις είχαμε συνηθίσει σε άλλα πόστα.
Στη Ρόδο είμαι σίγουρα η μοναδική σήμερα, ξέρω ότι πριν από μερικά χρόνια άλλες δύο γυναίκες το είχαν τολμήσει. Για εμένα όμως, το κύριο κριτήριο ήταν το ωράριο και όχι η φύση της δουλειάς. Δεν πιστεύω ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να κάνει και τις λεγόμενες «αντρικές δουλειές», ίσως με ελάχιστες εξαιρέσεις. Η σεζόν φέτος δεν πάει καλά. Ήθελα να κρατήσω το μαγαζί μου ανοιχτό, να μην το κλείσω. Έψαχνα, λοιπόν, ωράριο που να μου επιτρέπει να δουλεύω και να προλαβαίνω να ανοίγω και το κατάστημά μου. Το απορριμματοφόρο βγαίνει 03:00 – 09:40. Είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμουν. Τελειώνω τη βάρδιά μου, γυρίζω στο σπίτι για ένα μπάνιο και μετά πηγαίνω στο μαγαζί.
• Το κατάστημα πόσα χρόνια λειτουργεί;
Κοντά στα 20 χρόνια λειτουργεί, στα Σιάννα. Έχω παλιούς πελάτες, επισκέπτες της Ρόδου, που έρχονται και με ψάχνουν κάθε χρόνο. Εχω αναπτύξει σχέσεις με πολλούς επαναλαμβανόμενους επισκέπτες της Ρόδου και επιπλέον, δεν θέλω να το κλείσω μετά από τόσα χρόνια που λειτουργεί. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να το κρατήσω ανοιχτό απλώς τώρα μέχρι να ολοκληρωθεί η σεζόν, έχω τροποποιήσει το ωράριο λειτουργίας. Πουλάω παραδοσιακά προϊόντα και φέτος η κίνηση είναι πολύ χαμηλή. Παλιά ήταν προορισμός από μόνος του τα Σιάννα και γενικά τα χωριά μας από εκείνη την πλευρά του νησιού. Τώρα οι τουρίστες δεν προτιμούν αυτή τη διαδρομή. Από πέρσι φάνηκαν σημάδια μείωσης στο τρίμηνο Ιούνιος – Ιούλιος – Αύγουστος. Φέτος μιλάμε για πτώση περίπου 90% σε αυτό το τρίμηνο. Έβαλα τα ωράριά μου 11:30 – 17:00 για να προλαβαίνω και ξεκούραση. Τις Κυριακές κλειστά. Έτσι στέκεται. Κι επειδή πιστεύω ότι καμία δουλειά δεν είναι ντροπή, αποφάσισα να χτυπήσω την πόρτα της εταιρείας κι έτσι και έγινε. Και όχι μόνο δε είναι ντροπή αλλά η μητέρα μου είναι περήφανη για μένα και πιστεύω ότι αν ζούσε ο πατέρας μου, θα ήταν επίσης. Η οικογένειά μου, μου είπε «μπράβο». Αυτό με στήριξε από την πρώτη στιγμή.
• Ποια είναι τα δρομολόγια σου; Πώς «γράφει» η βάρδια;
Ξεκινάμε από τον Άγιο Νικόλαο, κατεβαίνουμε Μανδράκι, μπαίνουμε σε όλα τα στενά, περνάμε Ψαροπούλα και Νιοχώρι. Συνεχίζουμε Παλιά Πόλη, μετά πάμε Νέα Μαρίνα και λιμάνι. Μετά πάμε για άδειασμα. Κατεβαίνουμε ξανά για τα υπόλοιπα γιατί δεν τελειώνουμε σε ένα δρομολόγιο. Στον δρόμο συναντάμε άλλες ομάδες, υπάρχει διαρκής συνεννόηση. Την τρίτη μέρα ο οδηγός είπε «μια χαρά είναι η Μαρία». Από τότε «πετάω». Έχω μάθει τα στηρίγματα, το πάτημα, πώς «πιάνει» ο κάδος, πότε πατάς φρένο, πώς κερδίζεις δευτερόλεπτα χωρίς να ρισκάρεις…
• Τι σε δυσκολεύει περισσότερο;
Η συσσώρευση. Αν χαθεί χρόνος σε ένα σημείο, δημιουργείται ουρά από οχήματα. Εκεί πρέπει να μαζευτούν τα πάντα γρήγορα, οι κάδοι που σηκώνονται και οι σακούλες που είναι πεταμένες έξω. Οσα σκουπίδια έχουν μέσα οι κάδοι άλλα τόσα υπάρχουν πεταμένα απ΄έξω. Αυτά τα μαζεύουμε με τα χέρια. Και για τους κάδους θέλει ρυθμό. Σηκώνεται ο πρώτος, περνά ο επόμενος, και ούτω καθεξής. Θέλει τη σειρά του για να μην καθυστερήσεις τον κόσμο και να κάνεις και σωστά τη δουλειά σου.
• Πώς αντιδρά ο κόσμος στον δρόμο;
Οι οδηγοί μάς χαιρετούν, σηκώνουν τα χέρια σαν επιβράβευση που με βλέπουν στους κάδους. Έχω ακούσει αρκετά «μπράβο». Μια γιαγιά ήρθε με μια σακούλα, πήγα να τη βοηθήσω, μου είπε «μπράβο, κόρη μου, συγχαρητήρια». Είναι απλά πράγματα που σε φορτίζουν θετικά. Από την άλλη, δεν έχουν συνηθίσει να βλέπουν γυναίκα στο σκαλί. Τουλάχιστον για τη Ρόδο δεν είναι συνηθισμένη εικόνα. Ακόμη και τουρίστες κάνουν σχόλια. Πλέον δεν τη βλέπω ευκαιριακά αυτή τη δουλειά. Θέλω να την κρατήσω. Μου αρέσει. Με γεμίζει. Δεν είναι μόνο ο μισθός. Είναι η διαδρομή, η ομάδα, το ότι βλέπεις την πόλη να «αλλάζει» από σκοτάδι στο πρώτο φως, να βλέπεις την ομορφιά της Ρόδου την Ανατολή και όλα αυτά τα ωραία χρώματα, τις εικόνες, την ηρεμία την ώρα που χαράζει χωρίς την κίνηση που ξεκινά σιγά σιγά. Είναι υπέροχο να ζεις την πόλη την ώρα που ξυπνάει. Φυσικά υπάρχει και η φυσική κόπωση, σκληραίνουν χέρια και πόδια. Θέλει ξεκούραση μετά, αρκετό νερό Εγώ το βλέπω και σαν πρωινή γυμναστική. Έχουμε στο δρομολόγιο «κατοστάρια», ένας κάδος είναι μακριά, τρέχεις για να τον φέρεις στη θέση εξυπηρέτησης και όλα αυτά πρέπει να γίνονται γρήγορα για να μην καθυστερείς τα άλλα οχήματα και να μη δημιουργούνται ουρές. Αυτή είναι η πρωινή γυμναστική!
• Οι πολίτες ακολουθούν τους κανόνες αποκομιδής;
Όχι πάντα. Στη Γαλλία, όπου έζησα, οι κανόνες είναι αυστηροί. Δεν μπορείς να βάλεις λάθος υλικό σε λάθος κάδο, υπάρχουν κυρώσεις. Εδώ υπάρχει αλαλούμ. Έχω δει άνθρωπο, χαρτιά για ανακύκλωση να τα τοποθετεί στον πράσινο κάδο ενώ δίπλα ήταν ο κάδος ανακύκλωσης. Μπροστά μας. Συμβαίνει να αφήνουν σακούλες έξω ενώ υπάρχει χώρος μέσα! Αυτό δυσκολεύει, γιατί χάνεις χρόνο να τακτοποιείς τα χύμα σκουπίδια για να μην πέφτουν απ’ έξω όταν σηκώνεται ο κάδος. Μεγάλο πρόβλημα είναι και τα παρκαρισμένα οχήματα μπροστά στους κάδους. Αν είναι κολλημένο όχημα πάνω στον κάδο, δεν μπορούμε να τον φέρουμε στη σωστή θέση και άρα ούτε να τον αδειάσουμε και φεύγουμε. Αν το επιτρέπει ο χρόνος επιστρέφουμε, για να δούμε αν έχουν φύγει τα οχήματα, συνήθως όμως αυτό δεν συμβαίνει μέχρι να τελειώσει η βάρδια. Τα σκουπίδια μένουν, και η γειτονιά ταλαιπωρείται έως να έρθει άλλο απορριμματοφόρο από άλλη βάρδια. Είναι ευθύνη όλων να μην παρκάρουν σε σημείο μπροστά από τους κάδους. Είναι ευθύνη όλων μας η καθαριότητα της Ρόδου μας. Θέλω να πω κάτι στο σημείο αυτό. Την πρώτη μέρα των σχολείων, όπως περνούσαμε από το σχολείο της Ακαδημίας αδειάσαμε τον κάδο που είναι δεξιά και φεύγοντας ως συνήθως μας ξέφυγαν κάποια χαρτάκια. Εκεί λοιπόν αντιλαμβάνομαι όπως ήμουν πάνω στο σκαλί τον δήμαρχο στην άκρη του δρόμου και του φώναξα… «Δήμαρχε! Αλέξανδρε!» Και σήκωσε το χέρι να μας χαιρετίσει. Φεύγοντας με το απορριμματοφόρο για να συνεχίσουμε το δρομολόγιο, γύρισα το κεφάλι μου πίσω και τον είδα να σκύβει και να μαζεύει τα χαρτάκια που μας έπεσαν και τα έβαλε μέσα στον κάδο. Αυτό είναι προς τιμήν του.
• Με τα ογκώδη αντικείμενα τι γίνεται; Βλέπουμε πολλά δίπλα σε κάδους.
Ναι πάρα πολλά, είδη υγιεινής, στρώματα, έπιπλα… Αλλά αυτά δεν μπαίνουν στους κάδους. Περνάνε άλλα ειδικά οχήματα της εταιρείας για τη συλλογή τους και για αυτά υπάρχει άλλη διαδικασία μέσω του Δήμου Ρόδου. Παρ’ όλα αυτά, τα βρίσκουμε συχνά δίπλα από τους κάδους. Αυτό καθυστερεί τη ροή, δεν είναι ασφαλές να τα τραβάς πρόχειρα. Θέλει ειδοποίηση από τους πολίτες και προγραμματισμό.
• Πώς είναι η σχέση με την ομάδα;
Καλή από την πρώτη μέρα. Με τον Ντένις και τον Δημήτρη δέσαμε αμέσως. Με βοήθησαν, με προστάτευσαν στα πρώτα μου βήματα. Ο οδηγός δίνει τον ρυθμό. Ρωτήθηκε τις πρώτες μέρες «η Μαρία πώς πάει;». Απάντησε «μια χαρά». Μετά από λίγο μού έδειξαν και χειρισμό. Όταν ο υπεύθυνος δίνει το ΟΚ να «να μάθει χειρισμό» κάποιος, σημαίνει εμπιστοσύνη. Αυτό το εκτίμησα.
• Ποια είναι η πιο ωραία στιγμή της βάρδιας;
Μια ώρα μετά το ξεκίνημα. όταν βγαίνει ο ήλιος. Βλέπεις καΐκια να φεύγουν, κρουαζιερόπλοια να μπαίνουν στο λιμάνι, την πόλη να ξυπνάει. Την πρώτη μέρα, βγαίνοντας από την εταιρεία, και πριν ξεκινήσουμε για τη δουλειά μας, κάναμε και οι τρεις τον σταυρό μας. Ο καθένας μας από μόνος του. Κάθε πρωί κάνουμε τον σταυρό μας πριν ξεκινήσουμε. Η δουλειά έχει και κινδύνους, κίνηση, οχήματα που δεν σταματούν, άνθρωποι που έχουν πιει. Θέλει μάτια παντού, γι’ αυτό και η εταιρεία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην τήρηση των κανόνων ασφαλείας
• Πώς σε βλέπουν συνάδελφοι σε άλλα πληρώματα;
Θετικά. Υπήρχε περιέργεια στην αρχή, «θα τα καταφέρει;». Τώρα πια υπάρχει αποδοχή. Άκουσα και να λένε «τον χειμώνα θα την πάρουμε εμείς». Αυτό για μένα είναι το καλύτερο σχόλιο που θα μπορούσα να ακούσω.
• Πότε συνειδητοποίησες ότι μπορείς όντως να τα καταφέρεις σε αυτή τη δουλειά;
Στην τρίτη μέρα. Όταν ο οδηγός είπε «μια χαρά», είχα πιάσει τον ρυθμό στους κάδους χωρίς να χάνω χρόνο και χωρίς λάθη. Οταν είδα ότι τελειώνουμε ακριβώς στην ώρα που πρέπει χωρίς να μένει δουλειά πίσω, εκεί είπα «ναι, το έχω».
• Πώς είναι μια τυπική σου μέρα;
Η βάρδια ξεκινά νωρίς, οπότε ο ύπνος πάει αντίστοιχα νωρίς. Μετά το ωράριο 03:00–09:40, γυρίζω σπίτι, κάνω μπάνιο, τρώω κάτι ελαφρύ, κοιμάμαι λίγο αν χρειάζεται. Στις 11:30 ανοίγω το μαγαζί μέχρι τις 17:00. Τις Κυριακές κλειστά για να υπάρχει μια σταθερή μέρα ξεκούρασης. Αυτό το πρόγραμμα με κρατάει λειτουργική.
• Έχεις δεχτεί και σχόλια από τουρίστες μου είπες.
Ναι. Πολλοί με χαιρετούν, ρωτούν «πώς είναι;». Από Γερμανούς έχω ακούσει το «φράου», με χαμόγελο, γιατί εκεί βλέπουν συχνά γυναίκες σε κατεξοχήν «ανδρικές» δουλειές. Κάποιοι βγάζουν και φωτογραφίες. Εμένα με νοιάζει να κάνω σωστά τη δουλειά. Αν τους μείνει και μια εικόνα ότι «γίνεται δουλειά» στην πόλη, καλό είναι.
• Τι θα έλεγες σε μια άλλη γυναίκα που σκέφτεται να το δοκιμάσει;
Φυσικά και να το δοκιμάσει, χρειαζόμαστε κι άλλες γυναίκες στην καθαριότητα. Δεν υπάρχουν στεγανά. Θέλει μόνο αντοχή και διάθεση για να μάθεις. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις κάτι σε κανέναν, μόνο στον εαυτό σου. Η ομάδα βοηθάει. Κι αν γίνει σωστά η εκπαίδευση, βρίσκεις ρυθμό γρήγορα. Το ωράριο, ειδικά αν έχεις άλλη υποχρέωση μέσα στη μέρα, είναι πλεονέκτημα.
• Ποια εικόνα κρατάς ολοκληρώνοντας τη βάρδιά σου;
Το πρώτο φως στο λιμάνι της Ρόδου. Τα καραβάκια που φεύγουν, το κρουαζιερόπλοιο που στρίβει, η παλιά πόλη άδεια για λίγα λεπτά πριν αρχίσει να ζει. Αυτό. Και μια άλλη εικόνα, τρεις άνθρωποι που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, κάνουν τον σταυρό τους μαζί πριν ξεκινήσουν για τη δουλειά.
