Νοιώθω τιμή, συγκίνηση, αλλά και περηφάνια που εκπροσωπώ την πατρίδα μου τη Δωδεκάνησο, ως ομιλητής, στην εκδήλωση της Επιτροπής των Περιφερειών της Βουλής των Ελλήνων, για την 69η επέτειο της Ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στη μητέρα Ελλάδα. Κι ευχαριστώ από καρδιάς, τον κ. Πρόεδρο της Βουλής, τον κ. υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, τον πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Περιφερειών, τους φίλους Δωδεκανήσιους βουλευτές και τους παρόντες συμπατριώτες μας, αλλά και όλους, όσοι με την παρουσία τους τιμούν την επέτειο-ορόσημο της δωδεκανησιακής και τη νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Σπάνια ένας τόπος έχει διατρέξει παρόμοια ιστορική διαδρομή, όπως τα Δωδεκάνησα, με συνεχείς συγκρούσεις και αγώνες, στερήσεις και θυσίες, με προσδοκίες και ανατροπές, μέχρι τη δικαίωση πόθων, οραμάτων και ελπίδων ενός λαού που μάτωσε, πάλεψε και στάθηκε πάντα όρθιος. Κάθε πέρασμα κατακτητή και μια δοκιμασία, κάθε γύρισμα ιστορικής σελίδας και μια απογοήτευση, εξαιτίας της αναλγησίας και την ανιστόρητης τακτικής των ισχυρών της γης.
Αξιότιμοι, κυρίες και κύριοι,
Αφήνουμε την κλεψύδρα του χρόνου να τρέχει κι ας ταξιδέψουμε, πίσω στα βάθη της δωδεκανησιακής ιστορίας, που οι αρχές της χάνονται μέσα στο ημίφως της προϊστορίας και της μυθολογίας. Ιχνηλατώντας τη μακραίωνη και πλούσια αυτή ιστορία, δεν θα δυσκολευτούμε να ανακαλύψουμε τη δική μας ταυτότητα.
Ο Όμηρος στη Β’ ραψωδία της Ιλιάδας, στον κατάλογο των ελληνίδων πόλεων και των καραβιών, με τα οποία μετείχαν στον Τρωικό πόλεμο, αναφέρει ονομαστικά και τα νησιά της Δωδεκανήσου. Διαβάζω τους σχετικούς στίχους, σε μετάφραση:
«Και ο Τληπόλεμος τρανός και ωραίος Ηρακλείδης, εννέα πρύμνες έφερνε Ροδίων αγερώχων, που εις τρεις μοιράσαν το νησί της Ρόδου χώρες όλο, της Λίνδου, της Ιαλυσού, της ασπροχώματης Καμίρου». Και συνεχίζει:
«Τους άνδρες απ’ την Νίσυρον, την Κάρπαθον, την Κάσον, και απ’ τες Καλύδνες και απ’ την Κω την πόλιν του Ευρυπύλου, εδιοικούσε ο Άντιφος και ο Φείδιππος, βλαστάρια, του βασιλέως Θεσσαλού του γόνου του Ηρακλέους. Κι είχαν τριάντα βαθουλά κατόπιν τους καράβια». Και τελειώνει με τη Σύμη.
«Από την Σύμην ο Νιρεύς καράβια φέρνει τρία, της Αγλαΐας ο Νιρεύς και του Χαρόπου αγόρι, οπού στο κάλλος, ο Νιρεύς, αν έλειπε ο Πηλείδης, θα επρώτευε των Δαναών όσ’ ήλθαν εις την Τροίαν».
Με τη μνεία αυτή, κατά τον Κων/νο Δεσποτόπουλο, ο Όμηρος εκδίδει γεραρό, εγκυρότατο πιστοποιητικό της ελληνικής ιθαγένειας της Δωδεκανήσου!
Γύρω στον 6ο αιώνα οι τρεις ροδιακές πόλεις, με τη συμμετοχή της Κω και των μικρασιατικών δωρικών πόλεων, της Κνίδου και της Αλικαρνασσού ιδρύουν ένα είδος Κοινοπολιτείας, τη Δωρική Εξάπολη και αποικίες ως τις άκρες της Μεσογείου.
Τρανός άνδρας της εποχής, ο Κλεόβουλος ο Λίνδιος, ένας από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας.
Το 408 π.Χ. με τη συνένωση των τριών πόλεων, Ιαλυσού, Καμίρου και Λίνδου, δημιουργείται η πόλη-κράτος Ρόδος, κτισμένη με το ιπποδάμειο ρυμοτομικό σύστημα. Πρωτοστάτης, ο Δωριέας, γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας των Διαγοριδών, με τους ξακουστούς ολυμπιονίκες, τον Διαγόρα, τους γιους του Ακουσίλαο, Δαμάγητο και Δωριέα, και τους εγγονούς του, Ευκλή και Πεισίροδο.
Κατά την ελληνιστική περίοδο, η Ρόδος, θα γνωρίσει, πρωτόγνωρη πολιτική, διπλωματική, εμπορική και ναυτική ακμή και θα εξελιχθεί σε παγκόσμιο παιδευτήριο του ελληνικού πολιτισμού, πνευματική πρωτεύουσα της Ελλάδος και της Μεσογείου. Είναι η πιο δημιουργική περίοδος της ιστορίας της.
Ο ακαδημαϊκός, Κων/νος Δεσποτόπουλος, σε ομιλία του σε διεθνές συμπόσιο στη Ρόδο, το 1992, λέει: «Η κατά Οράτιον πνευματική άλωση της νικήτριας Ρώμης από την πολιτικο-στρατιωτικά υποταγμένη Ελλάδα, είναι και επίτευγμα των φιλοσόφων και επιστημόνων που γεννήθηκαν ή έδρασαν στη Ρόδο. Κι αυτό το εύσημο, ελληνικότητας και οικουμενικότητας, ανήκει δίκαια στη Ρόδο». (Θέματα Ιστορίας και Πολιτισμού σελ.109).
Μεγάλες δόξες του νησιού, οι φιλόσοφοι, Παναίτιος, και Ποσειδώνιος, ο γλύπτης Λύσιππος, ο Δεινοκράτης, αρχιτέκτονας του Μ. Αλεξάνδρου, ο ζωγράφος Πρωτογένης, ο μέγιστος αστρονόμος Ίππαρχος, ο Χάρης ο Λίνδιος, δημιουργός του Κολοσσού, ενός από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, οι γλύπτες Αγήσανδρος, Αθηνόδωρος και Πολύδωρος συν-δημιουργοί του συμπλέγματος «Λαοκόων» και ο γλύπτης Πυθόκριτος, με τη Νίκη της Σαμοθράκης από λάρτιο (ροδίτικο) μάρμαρο, αφιέρωμα των Ροδίων στο ιερό των Καβείρων, στη Σαμοθράκη το 190 π.Χ.
Η Κως, με την πολυκύμαντη και ένδοξη ιστορία, γνώρισε εξαιρετική πνευματική και καλλιτεχνική ακμή. Ο ποιητής Καλλίμαχος, αποκαλούσε τους Κώους, «σωτήρων ύπατον γένος». Κορυφαίος ανάμεσα στους ιερουργούς της επιστήμης και της φιλοσοφίας που ανέδειξε το νησί, είναι ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης. Μετά το θάνατό του οι Κώοι έκτισαν το περίφημο Ασκληπιείον, προς τιμήν του θεού Ασκληπιού. Από την ονομαστή Ιατρική Σχολή της Κω προήλθαν διαπρεπείς ιατροί στα ελληνιστικά χρόνια, καθώς και ιεροφάντες της λογοτεχνίας, ο Φιλητάς, ο Θεόκριτος, ο Ηρώνδας.
Από τη Λέρο, το νησί της θεάς Άρτεμης, προερχόταν ο ιστορικός Φερεκύδης και ο ποιητής Δημόδικος.
Στην Τήλο, γεννήθηκε η ποιήτρια Ήριννα, που αν και νεότατη, θεωρήθηκε ισάξια της Σαπφούς.
Η Κάρπαθος, η «Ηνεμόεσσα», το σταυροδρόμι των ανέμων, η αρχαία Τετράπολις, με το Ποτίδαιον την Αρκεσία, την Βρυκούντα και τη Νίσυρο στη νησίδα της Σαρίας.
Η Κάσος, η αδάμαστη κυρά της θάλασσας, χάρισε στην Ελλάδα και στην παγκόσμια ιστορία το Ολοκαύτωμα, στους αγώνες της εθνικής παλιγγενεσίας.
Η Κάλυμνος, οι αρχαίες Κάλυδναι νήσοι, το νησί των σφουγγαράδων αλλά και των γραμμάτων, με την κορυφαία μορφή του δωδεκανησιακού αγώνα, τον εθναπόστολο, Σκεύο Ζερβό.
Η ιερή Πάτμος η «Ιερουσαλήμ του Αιγαίου», είναι το νησί της Αποκαλύψεως, έργο του Ευαγγελιστή Ιωάννη, εξόριστου στην Πάτμο.
Οι Λειψοί η αρχαία “Λειψία”, κατά μία μυθολογική εκδοχή, η ομηρική Ωγυγία, το νησάκι της Καλυψώς, αναπόσπαστα δεμένη με την Πάτμο.
Η Σύμη, η αρχαία Μεγαποποντίς, και αργότερα Αίγλη, το νησί των ναυπηγών αλλά και των γραμμάτων, πρωτοστάτησε σε όλους τους αγώνες των Δωδεκανησίων. Η ονομαστή Μονή του Πανορμίτη, αποτελεί καύχημα και ιερό προσκύνημά της.
Η Νίσυρος, είναι δημιούργημα της Γιγαντομαχίας, μεταξύ του Ποσειδώνα και του Γίγαντα Πολυβώτη, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία.
Από την Αστυπάλαια, την Ιχθυόεσσα, ήταν ο Φάλαρις, διάσημος τύραννος του Ακράγαντα της Σικελίας, κι ο ολυμπιονίκης Κλεομήδης.
Η Χάλκη, νησί της παγκόσμιας ειρήνης και φιλίας, ακολουθεί τη Ρόδο στην ιστορική της πορεία.
Το Καστελλόριζο ή Μεγίστη, το έσχατο σύνορο της ελληνικής επικράτειας και της Ευρώπης, με την εμβληματική μορφή της «Κυράς της Ρω», που επί 40 χρόνια, ύψωνε την ελληνική σημαία.
Το Αγαθονήσι, η αρχαία Υετούσα η βορειότερη νησίδα του δωδεκανησιακού συμπλέγματος.
Ας μην ξεχάσουμε τους βιγλάτορες του Αιγαίου, την Τέλενδο και την Ψέριμο, τους Αρκιούς, την Κίναρο, τα Λέβιθα, το Μαράθι, τη Σύρνα, το Γυαλί, το Φαρμακονήσι, κουκίδες στο χάρτη, αλλά τεράστιας στρατηγικής σημασίας, με λίγους κατοίκους, σύγχρονους Ροβινσώνες, κι ακόμα τις πολλές νησίδες και βραχονησίδες του Δωδεκανησιακού Αρχιπελάγους. Γυρίζουμε και πάλι πίσω στην ιστορία.
Το 1309, θα ολοκληρωθεί η κατάληψη της Ρόδου, της Κω και της Λέρου από τους Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη, των Ιεροσολυμιτών, αφού προηγήθηκαν διαπραγματεύσεις για την παραχώρησή τους από τον τελευταίο τιμαριούχο Vignolo di Vignoli. Λίγο αργότερα, θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα νησιά της σημερινής Δωδεκανήσου, εκτός της Καρπάθου και της Κάσου, που θα υπαχθούν στην ενετοκρητική οικογένεια των Κορνάρων, και της Αστυπάλαιας, στους Quirini της Νάξου. Η Πάτμος, μετά την πτώση της Πόλης, θα τύχει μιας ιδιαίτερης αυτονομίας.
Η Ρόδος, θα αποκτήσει στα χρόνια της Ιπποτοκρατίας μεγάλη στρατηγική και οικονομική σπουδαιότητα και το λιμάνι της θα γίνει μια από τις πύλες της δυτικής Ευρώπης προς την Ανατολή. Οι οκτώ Εθνότητες-Γλώσσες, του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη, από τις καθολικές χώρες της Ευρώπης, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πρόπλασμα, της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τον Ιούνιο του 1522, μετά από αλλεπάλληλες αποτυχημένες πολιορκίες, οι Οθωμανοί, υπό τον σουλτάνο, Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, καταλαμβάνουν τη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα. Οι Ιππότες, θα αποχωρήσουν την 1η του Γενάρη του 1523 για την Κρήτη, για να εγκατασταθούν, από το 1530, στη Μάλτα.
Η περίοδος της Τουρκοκρατίας, είναι μια από τις πιο ζοφερές και μακραίωνες περιόδους της δωδεκανησιακής ιστορίας. Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα, θα ζήσουν το δικό τους μεσαίωνα, μέσα στο σκοταδισμό και την απόλυτη ραστώνη των Οσμανλήδων. Όμως, οι θεσμοί της Δημογεροντίας και της Ορθοδόξου Κοινότητας θα διαφυλάξουν ανέπαφη τη θρησκεία και την ελληνικότητά των κατοίκων τους.
Κατά την εθνεγερσία του 1821, όλα τα νησιά, βρέθηκαν στο πλευρό του μαχόμενου Έθνους, πληρώνοντας φόρο αίματος. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν την Κάσο ολοσχερώς, το 1824, με το γνωστό Ολοκαύτωμα. Η Κως πλήρωσε με αίμα τη μεγάλη σφαγή του Ιουλίου του 1821. Η Ρόδος, ως έδρα του Τούρκου διοικητή και βάση των στρατευμάτων της περιοχής, δεν μπόρεσε, να πάρει μέρος στην επανάσταση. Συμβάλλουν όμως στον αγώνα του υπόδουλου Έθνους παντοιοτρόπως. Ξεχωρίζουν, ο Πάτμιος Εμμανουήλ Ξάνθος, ιδρυτικό μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο Παναγιώτης Ρόδιος, αγωνιστής και, αργότερα, υπουργός επί Καποδίστρια, ο Δημήτριος Θέμελης και άλλοι εξίσου επιφανείς αγωνιστές.
Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 23ης Φεβρουαρίου του 1830, άφησε, δυστυχώς, τα Δωδεκάνησα έξω από τα σύνορα του ελεύθερου κράτους, παρά τους αγώνες και τις θυσίες τους. Προτιμήθηκε η Εύβοια, για την ασφάλεια του νεοσύστατου κράτους.
Τα νησιά μας, θα παραμείνουν υπόδουλα μέχρι το 1912, όταν τους ανατολίτες δυνάστες θα τους διαδεχθούν οι νέο-αποικιοκράτες Ιταλοί. Οι Δωδεκανήσιοι είδαν σ’ αυτήν την προσωρινή, όπως πίστευαν, κατοχή, πιο αισιόδοξες προοπτικές. ¨Όμως, τα πολιτικά διπλωματικά και στρατιωτικά γεγονότα, που εξελίσσονται με ραγδαίο ρυθμό, τους διαψεύδουν. Ας τα παρακολουθήσουμε:
Τον Σεπτέμβρη του 1911, η Ιταλία, κηρύττει τον πόλεμο στην Τουρκία, για τα εδάφη της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής (σημερινή Λιβύη). Η παράταση των επιχειρήσεων, τραυμάτιζε το κύρος της Ιταλίας που για αντιπερισπασμό, θέλοντας να πλήξει τον εχθρό στην Ανατολή, στράφηκε προς τα νησιά μας.
Στις 4 Μαΐου 1912, οι Ιταλοί αποβιβάζουν στη Ρόδο πολυπληθή στρατό, υπό τον αντιστράτηγο Giovanni Ameglio. Οι Τούρκοι, υποχωρούν στο εσωτερικό του νησιού και οι Ιταλοί με τη μάχη της Ψίνθου, τους υποχρεώνουν σε παράδοση. Μέχρι τις 20 Μαΐου, είχαν καταλάβει και τα υπόλοιπα νησιά, πλην του Καστελλορίζου, που θα προστεθεί σ’ αυτά τον Μάρτιο του 1921. Η ιστορία και πάλι έχει γυρίσει σελίδα.
Οι νησιώτες, οργανώνουν Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο στην Πάτμο, τον Ιούνιο του 1912, και με ψήφισμα, κηρύσσουν τα νησιά ενιαία αυτόνομη «Πολιτεία του Αιγαίου». Ο Ιταλός διοικητής, αποκαλύπτοντας πλέον τις πραγματικές του προθέσεις, προβαίνει σε συλλήψεις και διώξεις των αντιπροσώπων. Όμως, το ψήφισμα του Συνεδρίου και οι διαμαρτυρίες για τη μη τήρηση των υπεσχημένων, αφυπνίζουν συνειδήσεις, ξεσηκώνουν αντιδράσεις και καθιστούν το «Δωδεκανησιακό», διεθνές Ζήτημα.
Τον Οκτώβρη του 1912 ξεσπά ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος. Η Τουρκία, πανικόβλητη, συνθηκολογεί και υπογράφει στο Ouchy της Λοζάνης, ιταλοτουρκική συνθήκη, σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζει την ιταλική κυριαρχία στη Λιβύη, με αντάλλαγμα την επιστροφή των υπό κατοχή νησιών.
Κύμα αναταραχής συγκλονίζει τα Δωδεκάνησα, αφού με την θριαμβευτική ελληνική πορεία στους βαλκανικούς πολέμους, ο ελληνικός στρατός και στόλος ελευθερώνουν το ένα μετά το άλλο τα νησιά του Αιγαίου, και από μια τραγική συγκυρία, για λίγους μόνο μήνες ιταλικής κατοχής, τα Δωδεκάνησα, χάνουν τη μεγάλη ευκαιρία να απελευθερωθούν οριστικά!
Τον Ιούλιο του 1914, αρχίζει ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, με την Ελλάδα στο στρατόπεδο της Αντάντ. Η Ιταλία προσχωρεί αργότερα, με τη μυστική συνθήκη του Λονδίνου, με το δέλεαρ της παραχώρησης σ’ αυτήν, της Δωδεκανήσου. Στο τέλος του πολέμου, το 1919, η Ελλάδα θα είναι με τους νικητές.
Το Δωδεκανησιακό Ζήτημα βρίσκεται στο προσκήνιο στο συνέδριο των υπουργών εξωτερικών των νικητριών δυνάμεων, στο Παρίσι. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζητεί την απόδοση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, επικαλούμενος λόγους εθνικοϊστορικούς, και τη διακήρυξη για την αυτοδιάθεση των λαών.
Στις 29 Ιουλίου 1919, υπογράφεται στο Παρίσι, η συμφωνία Τιττόνι– Βενιζέλου, όμως η Ιταλία, την καταγγέλλει, με το πρόσχημα ότι δεν είχαν ικανοποιηθεί πλήρως τα δικά της συμφέροντα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απειλεί να μην υπογράψει τη συνθήκη ειρήνης και με τη μεγάλη του διπλωματική δεινότητα προσεταιρίζεται τις μεγάλες Δυνάμεις που αναγκάζουν την Ιταλία σε νέες διαπραγματεύσεις.
Στις 10 Αυγούστου του 1920, υπογράφεται η θριαμβευτική για τις ελληνικές θέσεις συνθήκη των Σεβρών, που όμως έμελλε να αποδειχθεί θνησιγενής. Η Τουρκία παραιτείται, υπέρ της Ιταλίας, από κάθε κυριαρχικό της δικαίωμα στα Δωδεκάνησα κι η Ιταλία παραιτείται, με τη σειρά της, των δικαιωμάτων αυτών, υπέρ της Ελλάδας. Για τη Ρόδο προβλέπεται, μελλοντικά, η αυτοδιάθεση.
Ο λαός της Δωδεκανήσου πιστεύει ότι έφθασε η ώρα του και πανηγυρίζει, υψώνοντας παντού ελληνικές σημαίες. Ο πρόεδρος Θεμιστοκλής Σοφούλης, σε πανηγυρική συνεδρίαση της Βουλής, χαρακτηρίζει τα Δωδεκάνησα «μικρή, αλλά πανάρχαια και αμόλυντη, δια μέσου των αιώνων, κοιτίδα αγνού, ακραιφνούς και δυνατού Ελληνισμού».
Όμως, οι εκλογές του 1920, στερούν την Ελλάδα από τον ηγέτη της, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι σύμμαχοι εγκαταλείπουν την Ελλάδα, που μένει αβοήθητη απέναντι στους Τούρκους εθνικιστές του Κεμάλ. Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, θα έχει ολέθριες συνέπειες για την Ελλάδα, και θα προκαλέσει το ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού από τις πανάρχαιες κοιτίδες του.
Στις 28 Οκτωβρίου 1922, το φασιστικό καθεστώς του Benito Mussolini επικρατεί στην Ιταλία.
Η Ελλάδα, αιμόφυρτη κι εξουθενωμένη, σύρεται να υπογράψει στις 24 Ιουλίου 1923, τη συνθήκη της Λοζάννης με διπλωματικό εκπρόσωπο τον Ελ. Βενιζέλο που τις τραγικές εκείνες στιγμές τίθεται επικεφαλής της ελληνικής αποστολής, προκειμένου να συναφθεί «έντιμος ειρήνη». Η Συνθήκη αυτή, σηματοδοτεί και την de jure ιταλική πλήρη κυριαρχία της Δωδεκανήσου. Και πάλι η ιστορία έχει αλλάξει, για μια ακόμη φορά, σελίδα.
Η Ιταλία, με κυβερνήτη τον διπλωμάτη Mario Lago, στοχεύει στην εθνολογική αλλοίωση των νησιών, για να νοθεύσει την ελληνικότητά τους. Υποσκάπτει τα θεμέλια του πυλώνα της Εκκλησίας, επιχειρώντας να την ανακηρύξει Αυτοκέφαλο. Επεμβαίνει ωμά στην Παιδεία, με την επιβολή της ιταλικής γλώσσας, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, για να αφελληνίσει τις ευαίσθητες παιδικές ψυχές.
Πλήττει την Οικονομία, με μέτρα δυσμενή προς τους Έλληνες, αλλά ευνοϊκά υπέρ των Ιταλών, Εβραίων και Φραγκολεβαντίνων. Επιδιώκει την εξαθλίωσή τους για να κάνει ευκολότερη την υποταγή του πληθυσμού. Στοχεύει στη Δημογραφική αλλοίωση, με εκτοπίσεις, εξορίες, και την μεταφορά Ιταλών εποίκων, στους αγροτικούς οικισμούς της Ρόδου και της Κω.
Με τον διάδοχο του Mario Lago, τετράρχη του φασισμού, Cesare Maria De Vecchi, αρχίζει η πιο σκληρή περίοδος διακυβέρνησης των νησιών, από την αρχή της ιταλικής στρατιωτικής κατοχής. Ο De Vecchi, θέλει να αναπληρώσει το «χαμένο χρόνο», αφού θεωρούσε σκανδαλώδες το γεγονός ότι, 24 συνολικά χρόνια ιταλικής Κατοχής, και δη τα 14 επί φασιστικής περιόδου, ο λαός συνεχίζει να ομιλεί Ελληνικά. Το κορύφωμα των μέτρων του De Vecchi, υπήρξε η κατάργηση όλων των ελληνικών σχολείων και ο πλήρης εξοστρακισμός της ελληνικής γλώσσας.
Για τη σημασία της ελευθερίας και της γλώσσας, ο αείμνηστος Ρόδιος, φιλόλογος, ποιητής και συγγραφέας, Φώτης Βαρέλης, στην επετειακή του ομιλία στη Ρόδο, με την παρουσία του, τότε, προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη τονίζει:
΄»…Μιλήσαμε για το παρελθόν και τις αρετές των προγόνων μας. Όσο για το μέλλον τούτα τα δυο, θα σας πω. “Το πρώτο είναι: Προσέξετε την ελευθερία μας. Είναι η πρώτη ύλη της ευδαιμονίας του ανθρώπου και ζητάει: Αυτογνωσία, αυτοπειθαρχία, σεβασμό και τιμιότητα στην εργασία μας. Ζητάει αγάπη, ανθρωπιά και δικαιοσύνη.
Το δεύτερο είναι: Προσέξετε τη γλώσσα μας γιατί: Τίποτε άλλο, πιο ακριβό από τη γλώσσα, δεν κληρονομήσαμε από τους πατεράδες μας. Και τίποτε άλλο, πιο ακριβό από τη γλώσσα, δεν πρόκειται να δώσουμε κληρονομιά στα παιδιά μας. Σ’ όλη της την πορεία. Από τις πρώτες της πηγές μέχρι σήμερα. Όχι κομμένη από κάποιο σημείο και ύστερα γιατί θα ξεραθεί. Από κει αντλούμε την ιστορία μας, από κει αντλούμε τις δυνάμεις του έθνους μας».
Η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940 και το περήφανο «ΟΧΙ» του ελληνικού λαού στους Ιταλούς εισβολείς, αναθερμαίνει τις ελπίδες των Δωδεκανησίων. Δωδεκανήσιος είναι ο πρώτος νεκρός αξιωματικός του πολέμου, ο υπολοχαγός Αλέξανδρος Διάκος από τη Χάλκη.
Οι Δωδεκανήσιοι που ζουν στην ελεύθερη Ελλάδα, κατατάσσονται στον ελληνικό στρατό και συγκροτούν το «Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων», με πρωτοστάτη τον Ρόδιο Ιωάννη Καζούλλη και διοικητή τον ταγματάρχη Μάρκο Κλαδάκη από τη Σύμη.
Στις 27 Απριλίου 1941, η πατρίδα μας, καταρρέει κάτω από τα χτυπήματα των γερμανικών στρατευμάτων. Οι Γερμανοί, εγκαθιστούν δικές τους φρουρές στα μεγαλύτερα από τα νησιά της Δωδεκανήσου.
Η πτώση του Mussolini, στις 25 Ιουλίου 1943 κι η συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, το γνωστό Armistizio, σηματοδοτεί δραματικές εξελίξεις στα Δωδεκάνησα. Οι Ιταλοί, παραδίδονται στους πρώην συμμάχους τους, Γερμανούς. Όσοι αντιτάχθηκαν, βρήκαν καταφύγιο στους Δωδεκανησίους που, ξεχνώντας τα όσα υπέφεραν, έγραψαν ακόμα μια σελίδα απαράμιλλης ανθρωπιάς και μεγαλείου.
Με την εποποιϊα της Εθνικής Αντίστασης του λαού, ξημέρωσε η πολυπόθητη ημέρα της απελευθέρωσης της πατρίδας μας, αλλά τα Δωδεκάνησα συνέχισαν να στενάζουν κάτω από τη ναζιστική μπότα.
Τα χρόνια της γερμανικής κατοχής ήταν σκληρά για τους Δωδεκανησίους, με θανάτους από τη φοβερή πείνα και τις εκτελέσεις πατριωτών. Ο ναζιστικός αντισημιτισμός θέτει σε διωγμό τους Εβραίους της Ρόδου και της Κω, που οδηγούνται στα γερμανικά κολαστήρια.
Κάτω από τις τραγικές αυτές συνθήκες εκδηλώθηκε η αντίσταση των Δωδεκανησίων. Οργανώθηκαν ομάδες κατασκοπείας και δολιοφθορών σ’ όλα τα νησιά. Σε έρημα ακρογιάλια, σε σπήλαια, σε δύσβατα βουνά, οι ντόπιοι, με κίνδυνο της ζωής τους, συνεργάζονταν με Άγγλους και Έλληνες καταδρομείς.
Εκατοντάδες αγωνιστές, πλήρωσαν την πατριωτική και εθνική τους δράση με περιορισμούς, εξορίες και φυλακές και πολλοί καθαγίασαν με το αίμα τους τον αγώνα για τη λευτεριά. Ας παραμείνουν αθάνατοι στη μνήμη μας.
Επιτρέψτε μου, όμως, να αναδείξω την ιδιαιτερότητα που χαρακτήριζε τη δωδεκανησιακή αντίσταση, ίσως όχι γνωστή σε όλους.
Με τη συνθήκη της Λωζάνης οι Δωδεκανήσιοι θεωρούνταν Ιταλοί υπήκοοι, και οποιαδήποτε πράξη τους αντιστρατευόταν την Ιταλία, θεωρείτο πράξη εσχάτης προδοσίας που μπορούσε να επισύρει, εξορίες, φυλακίσεις και εκτελέσεις. Γι’ αυτό κι έχει ιδιαίτερη αξία η δωδεκανησιακή αντίσταση, διότι συνειδητά οι νησιώτες αποφάσιζαν να αντισταθούν, γνωρίζοντας ότι δεν θα τύχουν της μεταχείρισης του αιχμαλώτου πολέμου, αλλά θα αντιμετωπίσουν τις κατηγορίες του αρνητή της δήθεν πατρίδας τους, της Ιταλίας.
Οφείλουμε, όμως, να τονίσουμε και την τεράστια συμβολή στους απελευθερωτικούς αγώνες, τόσο των κομάντος του Ιερού Λόχου του Χριστόδουλου Τσιγάντε, όσο και των αγωνιστών του Απόδημου Ελληνισμού, ιδιαίτερα της Αιγύπτου, της Αθήνας, και της δωδεκανησιακής ομογένειας των ΗΠΑ.
Κι ακόμα, να στρέψουμε τη ματιά μας στους απλούς κι «ανώνυμους» ανθρώπους και στα απλά συμβάντα της καθημερινής τους ζωής, που μπορεί να μην επηρέασαν αποφασιστικά τον «ρουν της ιστορίας», συνέβαλαν, όμως, με την αθόρυβη πάλη τους, στο να ενισχυθεί η συνοχή του λαού και να διατηρηθεί αναλλοίωτη η εθνική τους συνείδηση και ταυτότητα. Ο έγκυρος νομικός και συγγραφέας, Μανόλης Μακρής, από την Κάρπαθο, σε κείμενό του, παρουσιάζει τη δική του οπτική.
«Οι ιστορικοί, είθισται να καταγράφουν τα πιο σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν μεγάλους αγώνες του Έθνους μας και να αναδεικνύουν τους πρωταγωνιστές τους στο πολιτικό, στο διπλωματικό πεδίο, αλλά και στο πεδίο των μαχών. Και καλώς πράττει.
Όμως, αληθινή ιστορία της Δωδεκανήσου δεν μπορεί να είναι η ιστορία των όποιων κατακτητών της. Είναι η ιστορία του ανώνυμου Έλληνα, του ανώνυμου χωρικού που επιβιώνει επί χιλιετίες ριζωμένος στη γη της, όσο κι αν για αιώνες ολόκληρους βρέθηκε έξω από τους προβολείς του ενδιαφέροντος των ιστορικών, απασχολημένων με τους άρχοντες και τους ισχυρούς των εποχών. Αυτός ο ανώνυμος, ήταν ο μέγας πρωταγωνιστής και λαμπαδηδρόμος της ιστορίας, που μέσα από τη δική του καρτερικότητα και τη δική του δημιουργία επιβίωσε η ελληνική ιδέα. Έδωσε έναν τιτάνιο αγώνα και νίκησε».
»…Κι εκείνοι οι ποικιλώνυμοι κατακτητές, άλλοι, γκρεμίστηκαν και χάθηκαν, μια και «το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους». Έφυγαν αφήνοντας μαύρες μνήμες και ματωμένες πληγές, εγκαταλείποντας τα κάστρα, τα παλάτια και τα τεμένη τους…».
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, τερματίζεται στις 8 Μαΐου 1945, με την άνευ όρων παράδοση της χιτλερικής Γερμανίας στο Βερολίνο. Την ίδια μέρα, στη Σύμη, υπογράφεται το πρωτόκολλο της παράδοσης της Δωδεκανήσου από τους Γερμανούς, στους συμμάχους και στον Ιερό Λόχο. Αρχίζει η περίοδος της Αγγλοκρατίας, και της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης.
Στις 9 Μαΐου 1945, ο αρχιεπίσκοπος και αντιβασιλέας Δαμασκηνός, θα είναι ο πρώτος Έλληνας αρχηγός που επισκέπτεται τα ελεύθερα Δωδεκάνησα, προπομπός της ένωσής τους με την Ελλάδα. Στην μνημειώδη ομιλία του θα καταλήξει: Το Πανελλήνιον ας ευφρανθή. Η Δωδεκάνησος είναι ελευθέρα και ελληνική.
Η επίσκεψή του, πράξη υψίστης διπλωματικής σημασίας, έγινε την πιο κατάλληλη στιγμή, την ώρα που προβάλλονταν απαιτήσεις για τη Δωδεκάνησο, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
O Ιωάννης Γεωργάκης, ακαδημαϊκός, νομικός και πολιτικός σύμβουλος του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού και Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου το 1951, αποκαλύπτει το παρασκήνιο της έλευσης του Δαμασκηνού στη Ρόδο.
»…Το Μάιο του 1945, πληροφορούμεθα από το ΥΠΕΞ ότι ο Τίτο, ζήτησε και έλαβε άδεια για να επισκεφτεί την Τεργέστη, την οποία διεκδικούσε η Γιουγκοσλαβια. Γιατί όχι και ο Δαμασκηνός στη Ρόδο, σκέφθηκα, παρόλο που εκεί ήταν ακόμη οι Βρετανοί. Ενημερώνω τον Αρχιεπίσκοπο, που απαντά μονολεκτικά, λες;
Συναντώ τον Βρετανό πρέσβη Λίπερ, και του ζητώ να κάνουν κι αυτοί κάτι για την Ελλάδα, πέρα από τα ευχολόγια. Ο Λίπερ λέει: «Μα εδώ είναι σε εξέλιξη η μάχη των Αρδεννών, και συ ζητάς να απασχολήσω τον Τσόρτσιλ με ένα τέτοιο θέμα; Επιμένω, να σταλεί το τηλεγράφημα, είπα. 24 ώρες μετά, με καλεί στην πρεσβεία και μου λέει: Με εξέπληξε η απάντηση. Να πάτε εκεί επισήμως, αλλά προσέξτε, μην προβείτε σε δηλώσεις περί ενσωματώσεως, είναι ακόμα νωρίς.
Για λόγους συμβολικούς, ζήτησα να πάμε στη Ρόδο με το θωρηκτό Αβέρωφ. Στις 14 Μαΐου του 1945, σαλπάραμε, με κάποια αμηχανία. Πηγαίναμε στο άγνωστο, δεν ξέραμε τι θα συναντούσαμε εκεί, μετά από τόσα χρόνια. Σε απορία του Δαμασκηνού σε ποια γλώσσα θα συνεννοηθούμε, απαντώ. «Παναγιότατε στη Ρόδο και στα νησιά μιλούν ελληνικά καλύτερα από μας…».
Ο Αβέρωφ αγκυροβολεί στον λιμένα της Ρόδου, με εορταστικούς κανονιοβολισμούς. Βλέπουμε μια ανθρώπινη μάζα να κινείται και ένας-ένας, να πέφτουν στη θάλασσα από τον ενθουσιασμό τους. Αδύνατο να περιγραφεί η σκηνή»..
Αλλά και η Ιωάννα Τσάτσου, στο βιβλίο της «Καταγραφές», αποκαλύπτει: Ο μακαριότατος Δαμασκηνός, στον γυρισμό του από τη Ρόδο, μας έλεγε: «Δεν ξεχώριζα τη γη από τη θάλασσα. Αλήθεια, πού τις είχαν κρυμμένες όλες αυτές τις γαλανόλευκες;». Ήταν η μόνη φορά που τον είδαμε δακρυσμένο».
Οι υπουργοί εξωτερικών των μεγάλων δυνάμεων, Αγγλίας, ΗΠΑ, Γαλλίας και Ρωσίας συνέχιζαν τις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι με βάση τα συμφέροντά τους, για την τύχη των λαών. Στις 28 Ιουνίου 1946, μετά από πολύωρες συνεδριάσεις, σε μια παρατεταμένη διπλωματική διελκυστίνδα, που φαινόταν να οδηγεί σε αδιέξοδο, επιτέλους, ανακοινώνεται το μεγάλο γεγονός της συμφωνίας. Οι Δωδεκανήσιοι παραληρούν και πανηγυρίζουν.
Το σχέδιο της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων, εγκρίνεται στις 10 Φεβρουαρίου 1947. Αναγνωρίστηκαν έμπρακτα οι βαριές θυσίες των Δωδεκανησίων και η Ελλάδα αποκτά νομικό τίτλο κυριαρχίας στα νησιά.
Στις 31 Μαρτίου 1947 υποστέλλεται η βρετανική σημαία από τον ιστό του διοικητηρίου της Ρόδου και υψώνεται περήφανα η ελληνική. Είναι η στιγμή της απελευθέρωσης της Δωδεκανήσου. Ο Έλληνας στρατιωτικός διοικητής, αντιναύαρχος, Περικλής Ιωαννίδης, διαβάζει την προκήρυξη:
«Έχων υπ’ όψιν την απόφασιν των Συμμάχων όπως παραδώσουν την διοίκησιν της Δωδεκανήσου, προκηρύσσω, αναλαμβάνω από της 12ης ώρας σήμερον την στρατιωτικήν διοίκησιν της Δωδεκανήσου».
Ο αείμνηστος Μιχαήλ Στασινόπουλος, πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, πολιτικός και νομικός σύμβουλος του Αντιναυάρχου Περικλή Ιωαννίδη, περιγράφει, ένα χρόνο μετά, το πώς έζησε την ημέρα αυτή στη Ρόδο.
»…Η τελετή της έπαρσης της ελληνικής σημαίας τελείωσε, αλλά πολλοί έμειναν να κοιτούν, αχόρταγα, τη σημαία μας να κυματίζει, ποιος ξέρει, πόσες φορές ξαναγύρισαν για να την καμαρώσουν και πάλι. Ο κόσμος δεν εννοούσε να διαλυθεί, αλλά σαν ένας άνθρωπος βάδιζαν σε μια κατεύθυνση. Πού να πηγαίνουν άραγε; Ε, λοιπόν, μετά την πρώτη χαρά, μετά τη δοξολογία, μετά το πρώτο ξέσπασμα του ενθουσιασμού τους, τι σκέφτηκαν να κάμουν οι αγνοί αυτοί νησιώτες, οι καθαροί αυτοί Έλληνες της Δωδεκανήσου. Πήγαιναν στο νεκροταφείο για να πούνε στους νεκρούς τους ότι η Δωδεκάνησος ελευθερώθηκε… κάτι σαν τήρηση μιας υπόσχεσης, σε όσους δεν ευτύχησαν να είναι παρόντες…Ήταν μια σκηνή συνταρακτική».
Με το Ν. 518/3.1.1948, της Βουλής των Ελλήνων, «Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα», ορίζεται: «Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Σύμη, Κως, Λέρος, Τήλος και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, προσαρτώνται εις το Ελληνικόν Κράτος». Ο νόμος αυτός, με τη συμβολική ημερομηνία έναρξης ισχύος, την 28η Οκτωβρίου 1947, αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη της Ενσωμάτωσης των νησιών μας στον εθνικό κορμό. Το ποτάμι δεν γυρίζει πια πίσω.
Και ήλθε, επιτέλους, το πλήρωμα του χρόνου. Στις 7 Μαρτίου 1948, με την παρουσία των, τότε, βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης, της Κεντρικής Δωδεκανησιακής Επιτροπής, με επικεφαλής τους αγωνιστές Σκεύο Ζερβό και Μιχαήλ Βολονάκη, τις θρησκευτικές και πολιτικές αρχές, αντιπροσωπείες των χωριών και των νησιών με τοπικές ενδυμασίες και πλήθος αμέτρητο, αρχίζει το τελετουργικό με καθολική κι έκδηλη τη συγκίνηση.
Ο υπουργός Εσωτερικών, Πέτρος Μαυρομιχάλης, διαβάζει, το βασιλικό διάταγμα, περί προσάρτησης των Δωδεκανήσων στο ελληνικό κράτος.
Ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως, Σοφούλη, Κων/νος Τσαλδάρης, εκφωνεί πανηγυρικό λόγο, καταλήγοντας: «Η σημερινή πραγματοποίησις του προαιωνίου πόθου των Δωδεκανησίων, ας χαιρετισθή ως απαρχή αναγνωρίσεως των θυσιών και των ιστορικών τίτλων της Ελλάδος, αλλά και ως αρχή αποδόσεως δικαιοσύνης».
Ο ιατρός και πρωταγωνιστής του δωδεκανησιακού αγώνα, από την Κάσο, Νικόλαος Μαυρής, θα είναι ο πρώτος Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου.
Τα Δωδεκάνησα, είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της Ελλάδας, τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα της εθνικής ολοκλήρωσης του νεοελληνικού κράτους. Σ’ όλη τη μακραίωνη ιστορία τους, τα Δωδεκάνησα ακολούθησαν τις τύχες του Ελληνισμού και στα χρόνια της ελεύθερης ζωής και της ακμής του και στα δίσεκτα χρόνια της πτώσης και της παρακμής του.
Ίσως καμιά άλλη περιοχή της Ελλάδος να μην είχε υποστεί τόσους κατακτητές, τόσες ξένες επιδράσεις, χωρίς να καμφθούν οι ιδέες των κατοίκων τους. Κι όπως λέει ο ποιητής, Ντίνος Χριστιανόπουλος, «έκαναν ό,τι μπόρεσαν για να θάψουν τις ιδέες μου, παράβλεψαν όμως ότι είναι σπόροι».
Μέσα από τους αδιάκοπους αυτούς αγώνες, σφυρηλατήθηκαν χαρακτήρες που άντεξαν και δεν αλλοιώθηκαν στο διάβα του χρόνου. Γι’ αυτό και καμιά δύναμη δεν μπόρεσε να της αφαιρέσει την εθνικότητα, την ταυτότητά, την πνοή της την ελληνική. Διατηρήθηκε ανόθευτη στη ψυχή, μέσα σε αβάσταχτες καταστάσεις και όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου ενώθηκε με την ελεύθερη Πατρίδα, τελευταίο βλαστάρι μιας ηρωικής και πολυβασανισμένης Μάνας.
Κυρίες και κύριοι,
Στις 5 Μαρτίου του 1950, οι Δωδεκανήσιοι καλούνται, για πρώτη φορά, να εκλέξουν τους δικούς τους εκπροσώπους στη Βουλή των Ελλήνων. Πρώτοι βουλευτές εκλέγονται οι: Στέλιος Κωτιάδης, από τη Ρόδο και ο Ιωάννης Ζίγδης, από τη Λίνδο, με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο Γεώργιος Ιωαννίδης, από την Κω με το Λαϊκό κόμμα, και ο Γεώργιος Χατζησταυρίδης, από την Κάλυμνο, με το κόμμα της ΕΠΕΚ.
Κατά την πανηγυρική συνεδρίαση της νέας Βουλής, όλοι οι βουλευτές από όλες τις πτέρυγες, ζητωκραυγάζουν υπέρ της Δωδεκανήσου. Ο Βασιλιάς Παύλος, σε μια αποστροφή του λόγου του θα πει: Με μεγάλην χαράν δύναμαι σήμερον να χαιρετίσω τους εκπροσώπους της ελευθέρας Δωδεκανήσου, οι οποίοι δια πρώτην φοράν ευρίσκονται μεταξύ των εκλεκτών του Λαού.
Ο πρόεδρος της Κυβέρνησης, Νικόλαος Πλαστήρας: «Με βαθείαν συγκίνησιν υποδεχόμεθα τους πρώτους αιρετούς αντιπροσώπους της ελευθέρας Δωδεκανήσου. Η Κυβέρνησις θα δείξει, εμπράκτως, αμέριστον ενδιαφέρον επί των ζωτικών ζητημάτων της πολυπαθούς και ηρωικής των Πατρίδος.
Οι πρώτοι Δωδεκανήσιοι βουλευτές δηλώνουν με περισσή συγκίνηση:
Στέλιος Κωτιάδης: «Ως πρώτοι εκπρόσωποι της ελευθέρας ελληνικής Δωδεκανήσου, απευθυνόμεθα, προς την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν. Η Δωδεκάνησος, μετά μακραίωνα δουλείαν υπό ποικιλωνύμους κατακτητάς, ελευθέρα πλέον, εισέρχεται σήμερον, επισήμως, εις τον δημόσιον βίον της μητρός πατρίδος.
Ιωάννης Ζίγδης «Την επίσημον αυτήν στιγμήν, καθ΄ ήν η ηρωική Δωδεκάνησος καταλαμβάνει την θέσιν της εις την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν, η σκέψις ημών στρέφεται προς τους ηρωικούς νεκρούς, οίτινες, διά του αίματός των και της πείσμονος καρτερικότητος, εξησφάλισαν ακηλίδωτον την ελληνικότητα της Δωδεκανήσου».
Γεώργιος Ιωαννίδης »…ημείς οι τιμηθέντες δια της ψήφου τού, επί μακρούς αιώνας τελέσαντος υπό δουλείαν, λαού της ελληνικής Δωδεκανήσου, εισερχόμεθα εις την Βουλήν των Ελλήνων, εις την Βουλήν της Μητρός Πατρίδος, χαιρετίζοντες εκ βάθους ψυχής τον ελληνικόν λαόν.
Γεώργιος Χατζησταυρής Η Δωδεκάνησος, παρά την μακραίωνα δουλείαν της, διετήρησεν την ελληνικότητά της, διότι οι προπάτορες ημών δεν επέτρεψαν να μολυνθώμεν ουδ’ επ’ ελάχιστον. Εισήλθομεν εις τας αγκάλας της Μητρός Ελλάδος υπερήφανοι, διότι συμμετέσχομεν εις όλους τους αγώνας αυτής.
Ας είναι η αναφορά αυτή ένα μνημόσυνο για όσα πρόσφεραν στην πατρίδα μας.
Οι Δωδεκανήσιοι, αρχίζουν, από τις πρώτες μέρες του ελεύθερου βίου τους, τον δύσκολο αγώνα, πρώτα της επιβίωσης και μετά της ανασυγκρότησης. Με βήματα σταθερά προχωρούν στο δρόμο της προόδου, δημιουργούν και πολύ γρήγορα καλύπτουν το χαμένο έδαφος, μετά από 638 χρόνια σκλαβιάς. Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα γίνονται ξανά το σταυροδρόμι των λαών που συναντώνται σε μια ειρηνική πια συνύπαρξη, για να χαρούν τον ήλιο και τις φυσικές τους ομορφιές, τα απαράμιλλα μνημεία, αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας, του πολιτισμού και της ελληνικότητάς τους.
Κυρίες και κύριοι
Η γνώση της ιστορίας ενός τόπου, διαμορφώνει τη συλλογική μνήμη. Γιατί η ιστορία είναι μνήμη, μύθος, όχημα της παράδοσης, κριτική συνείδηση και οδηγητική φωνή για το βηματισμό του παρόντος, πρόληψη του μέλλοντος. Τα χνάρια και τα ιστορικά αποτυπώματα όλων των περιόδων, είναι το γενεαλογικό μας δέντρο, το παλίμψηστο της μνήμης και το στίγμα του ελληνικού, αλλά και του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Το νόημα μιας εθνικής επετείου απορρέει από το πνεύμα του αγώνα που τιμάται. Πιστεύω, όμως, ότι στο διάβα του χρόνου, πρέπει το νόημα να αντιστοιχεί στην τρέχουσα επικαιρότητα και ο εορτασμός να μην περιορίζεται σε απλή επανάληψη ιστορικών γεγονότων και ημερομηνιών.
Στους χαλεπούς καιρούς που ζει η χώρα μας, υπάρχει η ανάγκη να ανατρέξουμε στα ορόσημα της ελληνικής ιστορίας, να διδαχθούμε από αυτά, να μάθουμε από τα λάθη μας, και να στρέψουμε την κατεύθυνση των συλλογικών μας ενεργειών, με βάση τα σημερινά δεδομένα.
Σε όλη τη μακραίωνη ιστορία μας το προζύμι για να διαμορφωθεί ο συλλογικός χαρακτήρας, σχηματίστηκε από την επίπονη αναμέτρηση με αντιπάλους, με συνέπεια το ελατήριο της εγρήγορσης να τινάζεται αυτομάτως, όποτε χρειάστηκε.
Τα πρόσωπα του τότε, μεταστοίχειωσαν το εγώ τους και πέτυχαν τη σύζευξη ανάμεσα στο εγώ και στο εμείς. Απέναντι στον εγωισμό ορθώθηκε μια αυταπάρνηση τόσο πηγαία που κατέπληξε και συνεπήρε τους πάντες.
Και σήμερα, περισσότερο από ποτέ, που η χώρα μας ζει καταστάσεις που μόνο σε εποχές πολέμου γνώρισε, είναι απαραίτητη η εθνική συνεννόηση, η κοινωνική συναίνεση και η συν-διαμόρφωση μιας κοινής πρότασης, από όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς και τους κοινωνικούς φορείς, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και λύση των πολλαπλών πιεστικών προβλημάτων που μαστίζουν το λαό μας. Οι καιροί ου μενετοί.
Κι αυτό γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό, αφού σε πέντε χρόνια, θα γιορτάσουμε τα διακόσια χρόνια από το φωτεινό ορόσημο του 1821. Εμπνεόμενοι από την ιστορική αυτή επέτειο, ας προσπαθήσουμε να φανούμε αντάξιοι της ιστορίας και των αγώνων του λαού μας, για μια νέα εθνική παλιγγενεσία.
Κι ακόμα, για το ίδιο έτος, το 2021, φιλοδοξούμε η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα να είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης! Αναδεικνύοντας και αξιοποιώντας, ποικιλοτρόπως, την ελληνική ιστορία και τον διαχρονικό πολιτισμό μας, ας στείλουμε μήνυμα ηχηρό προς κάθε κατεύθυνση για το τι σηματοδοτεί για την Ευρώπη η Ελλάδα, μάνα και φύτρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Τα νησιά μας, κληρονόμοι μιας πλούσιας ιστορίας και πολιτισμού, είναι χώροι παγκόσμιου αρχαιολογικού και τουριστικού ενδιαφέροντος, τα περισσότερα, όμως, με μεγάλα μειονεκτήματα από την έλλειψη ακόμη και βασικών υποδομών, με ένα απαγορευτικό κόστος μεταφορών που πλήττει την ανταγωνιστικότητα της τοπικής οικονομίας. Κι όμως, βρίσκονται στην εμπροσθοφυλακή της Ευρώπης στην αντιμετώπιση του τεράστιου προσφυγικού και ανθρωπιστικού προβλήματος. Έδειξαν, έμπρακτα, περισσή ανθρωπιά, σώζοντας και περιθάλποντας ανθρώπινες ψυχές, όπως και άλλα ακριτικά νησιά του Αιγαίου. Και τους αξίζει, να θωρακιστούν από κάθε πλευρά, με βάση τις πραγματικές τους ανάγκες, τη διαρκή τους προσφορά στην πατρίδα και τον διαχρονικό ιστορικό τους ρόλο.
Κυρίες και κύριοι,
Μαζί με τους προβληματισμούς μας, ας στείλουμε κι ένα μήνυμα πίστης κι αισιοδοξίας. Γι’ αυτό θα κλείσω με τους τέσσερις τελευταίους στίχους από ένα ποίημα του Φώτη Βαρέλη, με πολύ συμβολισμό, «Το Τραγούδι του Σκλάβου».
Γιαλό γιαλόν Ανατολή στην άκρη του Αιγαίου
αράδα δώδεκα νησιά λαμπρά μαργαριτάρια
ηλιοφεγγίζουν στο λαιμό της μάνας τους στολίδι
κι απλώνουν μες στη θάλασσα δαντέλες τ’ ακρογιάλια.
Ήταν Ελλάδα μια φορά και θάναι αιώνια Ελλάδα!
Σας ευχαριστώ από καρδιάς για την προσοχή σας.
Νίκος Νικολάου
Αίθουσα Γερουσίας της Βουλής των Ελλήνων
Αθήνα, Τετάρτη 2 Μαρτίου 2016
