Περίπου 13 χρόνια μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του Νοεμβρίου 2013 στη Ρόδο, η υπόθεση που «γράφτηκε» με 4 χαμένες ζωές παραμένει ανοιχτή, βαριά, και για πολλούς αβάσταχτη.
Η εκδίκαση των εφέσεων ορίστηκε για τις 29 Ιανουαρίου 2026, με τόπο εκδίκασης την κύρια έδρα του Διοικητικού Εφετείου στον Πειραιά. Για τους ανθρώπους που έχασαν μέσα σε ώρες τον σύζυγο, τη σύζυγο, τον γονιό, τον συγγενή, η νέα ημερομηνία είναι άλλη μια στάση σε μια διαδρομή που κρατά χρόνια και δοκιμάζει αντοχές.
Για τους δημόσιους φορείς που δικάζονται, είναι μια διαδικασία στην οποία κρίνεται το εύρος της ευθύνης τους, ο τρόπος με τον οποίο αποδίδονται αρμοδιότητες, και τελικά το πώς η Πολιτεία «διαβάζει» τα λάθη και τις παραλείψεις της όταν αυτές κοστίζουν ζωές.
Προετοιμασία για τη δεύτερη κρίση
Οι νομικές υπηρεσίες του Δήμου Ρόδου και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου έχουν ήδη κινηθεί μεθοδικά, συντάσσοντας πολυσέλιδα υπομνήματα και οργανώνοντας ογκώδεις φακέλους που προορίζονται να κατατεθούν ενώπιον του δικαστηρίου στη δεύτερη βαθμίδα.
Στο επίκεντρο βρίσκονται οι εφέσεις κατά των πρωτόδικων αποφάσεων του 2022, οι οποίες απέδωσαν, ανά περίπτωση, ευθύνες σε Ελληνικό Δημόσιο, Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και Δήμο Ρόδου, με τα επιδικασθέντα ποσά να θεωρούνται από τις οικογένειες χαμηλότερα των αιτημάτων τους, και από τους εναγόμενους φορείς αδικαιολόγητα ή υπερβολικά, ανάλογα με τη θέση που προβάλλει ο καθένας.
Το χρονικό του Νοεμβρίου 2013 και τα 2 σημεία που «έσβησαν» ζωές
Η Ρόδος εκείνες τις ημέρες δεν βίωσε απλώς μια ισχυρή κακοκαιρία. Βίωσε μια κατάρρευση της αίσθησης ασφάλειας. Τα νερά που κατέβαιναν από ρέματα και χειμάρρους έκοβαν δρόμους, παρέσυραν οχήματα, και σε κρίσιμα περάσματα μετέτρεψαν την επιλογή μιας διαδρομής σε απόφαση που μπορούσε να αποβεί μοιραία.
Οι ανθρώπινες απώλειες συνδέθηκαν με 2 καίρια σημεία:
Στη γέφυρα και διάβαση της Κρεμαστής στον Κρεμαστενό ποταμό, εκεί όπου το νερό παρέσυρε όχημα στο οποίο επέβαιναν ο Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος και η Αναστασία Κατσαρού.
Και στη γέφυρα της Παστίδας, στην περιοχή μεταξύ Παστίδας και Μαριτσών, όπου ο Ιωάννης Μπαϊράμης και η σύζυγός του Καλλιόπη Παναγιώτου Μπαϊράμη παρασύρθηκαν με το αυτοκίνητό τους.
Η δικαστική διαμάχη δεν αφορά μόνο το τι έγινε εκείνη τη μέρα. Αφορά κυρίως το τι είχε γίνει ή δεν είχε γίνει στα χρόνια πριν: αντιπλημμυρικά έργα, διευθετήσεις κοιτών, καθαρισμοί ρεμάτων, σήμανση κινδύνου, αστυνόμευση, προειδοποίηση, και πάνω απ’ όλα σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων. Γιατί όταν οι αρμοδιότητες είναι θολές, οι ευθύνες γίνονται ακόμη πιο δύσκολο να αποδοθούν, και οι οικογένειες μένουν να παλεύουν με ένα σύστημα που συχνά ζητά από τους ίδιους να αποδείξουν αυτό που για εκείνους είναι αυτονόητο.
Οι αποφάσεις 301/2022, 302/2022 και 303/2022 και το πρώτο μοίρασμα ευθυνών
Το Τριμελές Διοικητικό Πρωτοδικείο Ρόδου εξέδωσε το 2022 τις αποφάσεις 301/2022, 302/2022 και 303/2022, οι οποίες αποτέλεσαν την πρώτη μεγάλη διοικητική κρίση επί της ουσίας. Εκεί μπήκαν τα πρώτα «όρια» για το ποιος θεωρείται υπεύθυνος και σε ποιο βαθμό, καθώς και τα ποσά που αναγνωρίστηκαν ως χρηματική ικανοποίηση για ψυχική οδύνη και συναφείς αξιώσεις.
Η υπόθεση του Κωνσταντίνου Αργυρόπουλου και η σορός που βρέθηκε στην Τουρκία
Ο Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος, 50 ετών, εκπαιδευτικός, παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά του Κρεμαστενού ποταμού στις 22 Νοεμβρίου 2013. Αγνοείτο έως τις 25 Νοεμβρίου 2013, όταν εντοπίστηκε νεκρός στην Τουρκία, σε κατάσταση προχωρημένης σήψης, με επίσημη αιτία θανάτου τον πνιγμό.
Η αγωγή κατατέθηκε από τη χήρα και τον γιο του κατά του Δήμου Ρόδου, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται νόμιμα από τον υπουργό Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον υπουργό Οικονομικών. Το συνολικό αίτημα ανερχόταν σε 1.000.000 ευρώ.
Με την απόφαση 301/2022, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή ως προς τον Δήμο Ρόδου, αλλά αναγνώρισε την υποχρέωση της Περιφέρειας και του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλουν εις ολόκληρον στη χήρα 8.000 ευρώ και στον γιο 50.000 ευρώ, νομιμοτόκως με επιτόκιο 6% από την επίδοση της αγωγής.
Η υπόθεση της Αναστασίας Κατσαρού και ο μοναδικός διασωθείς Ιωάννης Γκίζης
Η Αναστασία Κατσαρού, 36 ετών, δασκάλα, εργαζόταν στο 12θέσιο δημοτικό σχολείο του Παραδεισίου. Την ημέρα της κακοκαιρίας, μετά τη διακοπή των μαθημάτων, αναχώρησε το μεσημέρι της 22 Νοεμβρίου με το αυτοκίνητο του συναδέλφου της Κωνσταντίνου Αργυρόπουλου, με προορισμό την οικία της. Στο όχημα βρισκόταν και τρίτος επιβάτης, ο Ιωάννης Γκίζης, ο οποίος κατάφερε να σωθεί, πιασμένος από σίδερο που προεξείχε στη βάση της γέφυρας της Κρεμαστής.
Η αγωγή της οικογένειας της Κατσαρού ήταν ιδιαίτερα εκτενής, 90 σελίδων, και στρεφόταν κατά του Δήμου Ρόδου, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, τον υπουργό Άμυνας, τον υπουργό Εσωτερικών, τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον υπουργό Οικονομικών. Το συνολικό αίτημα ανερχόταν σε 2.800.000 ευρώ.
Με την απόφαση 302/2022, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή στο μέρος που ασκείται από τον 6ο, 7ο και 8ο ενάγοντα, οι οποίοι ήταν θείοι της εκλιπούσας, και απέρριψε επίσης το σκέλος που στρεφόταν κατά του Δήμου Ρόδου. Δέχθηκε όμως εν μέρει την αγωγή ως προς Περιφέρεια και Ελληνικό Δημόσιο, αναγνωρίζοντας υποχρέωση καταβολής 40.000 ευρώ στον 1ο ενάγοντα, 20.000 ευρώ στον 2ο, 20.000 ευρώ στην 3η, 20.000 ευρώ στην 4η και 10.000 ευρώ στον 5ο, νομιμοτόκως με επιτόκιο 6% από την επίδοση της αγωγής.
Για την πλευρά των συγγενών, η διάσωση του Ιωάννη Γκίζη δεν είναι απλώς μια λεπτομέρεια. Είναι ένα ζωντανό στοιχείο του τι συνέβη εκείνα τα λεπτά, του πόσο οριακή ήταν η κατάσταση και του πόσο εύκολα ένας άνθρωπος μπορεί να χαθεί αν δεν υπάρχουν προειδοποιήσεις, έλεγχος ή υποδομές που «σπάνε» τη δύναμη του νερού.
Η υπόθεση του Ιωάννη Μπαϊράμη και της Καλλιόπης Παναγιώτου Μπαϊράμη και το μοιραίο πέρασμα στην Παστίδα
Η τρίτη υπόθεση αφορά τον Ιωάννη Μπαϊράμη, 63 ετών, και τη σύζυγό του Καλλιόπη Παναγιώτου Μπαϊράμη, 54 ετών, οι οποίοι παρασύρθηκαν στις 22 Νοεμβρίου 2013 περίπου στις 15:30 στη γέφυρα της δευτερεύουσας επαρχιακής οδού Παστίδα Μαριτσά, οδηγώντας αυτοκίνητο μάρκας BMW. Οι σοροί τους εντοπίστηκαν τις επόμενες ημέρες σε διαφορετικά σημεία, με αιτία θανάτου τον πνιγμό λόγω εισρόφησης ύδατος. Ο Ιωάννης Μπαϊράμης βρέθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2013 εντός της κοίτης και η Καλλιόπη Μπαϊράμη στις 23 Νοεμβρίου 2013 σε πυκνή βλάστηση κοντά στην κοίτη.
Οι συγγενείς τους, 11 συνολικά, υποστήριξαν στην αγωγή ότι το δυστύχημα δεν θα συνέβαινε αν οι αρμόδιοι φορείς είχαν προχωρήσει σε σχεδιασμό, μελέτη, κατασκευή και συντήρηση συγκοινωνιακών και αντιπλημμυρικών έργων στο βόρειο τμήμα της Ρόδου, σε έργα διευθέτησης κοιτών, ειδικά στην Παστίδα, σε κατασκευή νέας γέφυρας στον Κρεμαστενό ποταμό, σε κατάργηση της λεγόμενης ιρλανδικής διάβασης, και σε έργα συγκράτησης εδαφών σε κοντινές δασικές εκτάσεις. Το συνολικό αίτημα ανερχόταν σε 7.000.000 ευρώ.
Με την απόφαση 303/2022, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή κατά το μέρος που στρεφόταν κατά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, και δέχθηκε εν μέρει τα λοιπά, υποχρεώνοντας το Ελληνικό Δημόσιο και τον Δήμο Ρόδου να καταβάλουν εις ολόκληρον στον 1ο ενάγοντα 85.000 ευρώ, στον 2ο ενάγοντα 85.000 ευρώ και στην 11η ενάγουσα 40.000 ευρώ, νομιμοτόκως με επιτόκιο 6% από την επίδοση της αγωγής, με ειδικότερες αναφορές στις ημερομηνίες επίδοσης 21.11.2018 για το Δημόσιο και 19.11.2018 για τον Δήμο, καθώς και στη μεταβολή του τρόπου υπολογισμού μετά τις 1.5.2019 σύμφωνα με το πλαίσιο του άρθρου 45 παρ. 1 του ν. 4607/2019. Παράλληλα, αναγνώρισε υποχρέωση καταβολής 10.000 ευρώ σε καθεμία από την 3η, 4η, 5η, 6η και 7η ενάγουσα, 20.000 ευρώ σε καθεμία από την 8η και 9η ενάγουσα, καθώς και 40.000 ευρώ που αφορούσαν στον αποβιώσαντα 10ο ενάγοντα, με κατανομή μεταξύ των κληρονόμων που συνέχισαν τη δίκη.
Οι βασικοί άξονες των εφέσεων και το μεγάλο ερώτημα της αρμοδιότητας
Στην καρδιά της δίκης σε δεύτερο βαθμό βρίσκεται ένα ζήτημα που δεν αφορά μόνο στη Ρόδο. Αφορά στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το πλέγμα ευθύνης στην πολιτική προστασία. Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν περιγραφεί, στηρίζει την έφεσή της σε άξονες που συνοψίζονται σε 3 βασικά σημεία:
Πρώτον, επικαλείται ότι προηγούμενη ποινική κρίση φέρεται να έχει απαλλάξει υπηρεσίες της, και ότι η πρωτόδικη διοικητική κρίση κινήθηκε σε διαφορετική κατεύθυνση.
Δεύτερον, προβάλλει ότι η επίμαχη διάβαση στον Κρεμαστενό ποταμό δεν εμπίπτει στο εθνικό ή επαρχιακό δίκτυο αρμοδιότητάς της, αλλά αφορά ζήτημα που συνδέεται με τον Δήμο.
Τρίτον, αμφισβητεί την αιτιώδη συνάφεια, υποστηρίζοντας ότι δεν συνδέεται άμεσα πράξη ή παράλειψη της Περιφέρειας με το μοιραίο αποτέλεσμα, και ότι η επιλογή διέλευσης από πλημμυρισμένο σημείο έπαιξε καθοριστικό ρόλο.
Γιατί η 29η Ιανουαρίου 2026 είναι ημερομηνία ορόσημο
Η νέα δικάσιμος έρχεται σε μια χρονική στιγμή όπου η κοινωνία έχει πια «εκπαιδευτεί» να ακούει για ακραία καιρικά φαινόμενα. Όμως στην υπόθεση της Ρόδου δεν δικάζεται το κλίμα, ούτε η βροχή. Δικάζεται το κατά πόσο υπήρχαν έργα και μέτρα, και αν οι φορείς που είχαν ρόλο στην πρόληψη και την ασφάλεια των μετακινήσεων έκαναν όσα όφειλαν.
Τις αγωγές των οικογενειών των θυμάτων χειρίστηκαν και χειρίζονται οι δικηγόροι Γρηγόρης Ματράκας, Ιωάννα Βολονάκη και Αικατερίνη Μαραγκού.
