• Η κατηγορία «Αιγαίο – Κρήτη» έχει μία από τις υψηλότερες καταγραφές εμποδίων στην πρόσβαση σε γιατρό ή νοσοκομείο, σε όλη τη χώρα
Στα Δωδεκάνησα η πρόσβαση σε γιατρό ή νοσοκομείο παραμένει δύσκολη. Από τη Ρόδο ως τη Λέρο και την Κάρπαθο, η φροντίδα υγείας εξαρτάται από τα δρομολόγια, τον καιρό και τη διαθεσιμότητα προσωπικού.
Για πολλούς κατοίκους, μια ιατρική επίσκεψη σημαίνει έξοδα, μετακίνηση και αναμονή. Ένα απλό ραντεβού ή μια εξέταση μπορεί να απαιτεί ταξίδι και διανυκτέρευση.
Η καθημερινότητα της νησιωτικής Ελλάδας καθορίζεται ακόμη από την απόσταση, όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και λειτουργικά.
Τα δεδομένα αυτά αποτυπώνονται στη μελέτη «Barriers in Access to Healthcare Services in Greece Post-COVID-19 Pandemic», που δημοσιεύτηκε το 2025 στο επιστημονικό περιοδικό Healthcare (MDPI).
Πρόκειται για την πιο πρόσφατη πανελλαδική έρευνα που καταγράφει τα εμπόδια πρόσβασης στο ελληνικό σύστημα υγείας. Την πραγματοποίησαν το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και το Health Policy Institute, με δείγμα 1.002 πολιτών από όλες τις Περιφέρειες. Οι συνεντεύξεις έγιναν τηλεφωνικά τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2022.
Από τους συμμετέχοντες, το 83,5% είχε χρησιμοποιήσει κάποια υπηρεσία υγείας τον προηγούμενο χρόνο. Το 82,6% επισκέφθηκε γιατρό, το 80,6% έκανε εξετάσεις, το 63,6% αγόρασε φάρμακα και το 16,1% χρειάστηκε νοσηλεία. Από αυτούς, σχεδόν οι μισοί συνάντησαν εμπόδια. Το 48% όσων χρειάστηκαν ιατρική φροντίδα ανέφερε καθυστερήσεις ή δυσκολία να βρει διαθέσιμο ραντεβού. Το 34% δυσκολεύτηκε να κάνει διαγνωστικές εξετάσεις και το 40% όσων χρειάστηκαν εισαγωγή σε νοσοκομείο ανέφερε προβλήματα εξυπηρέτησης.
Η πιο συχνή δυσκολία ήταν οι μεγάλες αναμονές. Το 83% όσων δήλωσαν πρόβλημα δεν κατάφεραν να εξυπηρετηθούν εγκαίρως από γιατρό του Εθνικού Συστήματος Υγείας ή από ιδιώτη συμβεβλημένο με τον ΕΟΠΥΥ. Το 34,5% ανέφερε οικονομική αδυναμία να πληρώσει ιδιώτη γιατρό. Το 8,5% δυσκολεύτηκε να φτάσει στον γιατρό λόγω απόστασης, το 7,3% λόγω έλλειψης ασφάλισης και το 5,8% λόγω προβλημάτων μετακίνησης. Στα νησιά αυτά τα ποσοστά αυτά είναι ακόμα υψηλότερα καθώς η μετακίνηση σε άλλη μονάδα υγείας μπορεί να σημαίνει ακτοπλοϊκό ταξίδι ή πτήση.
Στα διαγνωστικά εργαστήρια οι καθυστερήσεις ήταν συχνό φαινόμενο. Το 71,5% όσων ανέφεραν δυσκολία δήλωσε ότι περίμενε μέρες ή εβδομάδες για ραντεβού σε δημόσιο εργαστήριο. Το 42,5% δεν έβρισκε εύκολα ραντεβού σε ιδιωτικό συμβεβλημένο εργαστήριο και το 30,7% δήλωσε οικονομική αδυναμία να καλύψει μέρος ή όλο το κόστος. Για έναν κάτοικο της Καλύμνου ή της Καρπάθου, ακόμη και μια απλή εξέταση αίματος μπορεί να χρειάζεται ταξίδι εκτός νησιού.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα στις νοσηλείες. Το 87% όσων χρειάστηκαν εισαγωγή σε δημόσιο νοσοκομείο ανέφερε μεγάλη αναμονή, ενώ όσοι στράφηκαν σε ιδιωτικές κλινικές δυσκολεύτηκαν να καλύψουν τις συμμετοχές. Στα φάρμακα, το 74,5% όσων ανέφεραν εμπόδια αντιμετώπισαν δυσκολία να τα βρουν ή να τα προμηθευτούν εγκαίρως και το 31,5% δεν κατάφερε να κλείσει ραντεβού με γιατρό για συνταγογράφηση.
Η έρευνα δείχνει σημαντικές ανισότητες μεταξύ των Περιφερειών. Οι κάτοικοι της Αττικής και της Θεσσαλονίκης δηλώνουν λιγότερα εμπόδια, ενώ όσοι ζουν στη Βόρεια και την Κεντρική Ελλάδα, στην Κρήτη και στο Αιγαίο αναφέρουν περισσότερες δυσκολίες. Η κατηγορία «Αιγαίο–Κρήτη» έχει μία από τις υψηλότερες καταγραφές εμποδίων στη χώρα. Αυτό συνδέεται με τη γεωγραφία, τον κατακερματισμό των υπηρεσιών και την περιορισμένη στελέχωση.
Το Νότιο Αιγαίο διαθέτει νοσοκομειακές μονάδες που δεν καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού, κυρίως λόγω της υποστελέχωσης.
Η απόσταση των μικρών νησιών από τη Ρόδο που διαθέτει το μεγαλύτερο νοσοκομείο της περιφερειακής ενότητας Δωδεκανήσου μπορεί να σημαίνει ταξίδι που διαρκεί ώρες ανάλογα με το νησί ενώ τον χειμώνα τα δρομολόγια μειώνονται και ο καιρός καθορίζει αν μια μετακίνηση είναι εφικτή.
Οι αποστάσεις αποτυπώνονται στον δείκτη ESPON Accessibility, που χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποτιμήσει τον βαθμό συνδεσιμότητας των περιοχών. Ο δείκτης δεν μετρά χιλιόμετρα αλλά τον χρόνο και την ευκολία με την οποία ένας πολίτης φτάνει σε βασικές υπηρεσίες, όπως υγεία, εκπαίδευση ή μεταφορές. Η κλίμακα κυμαίνεται από 0 έως 100 μονάδες.
Ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 72. Το Νότιο Αιγαίο βρίσκεται στις 45, ενώ η Ρόδος πλησιάζει τις 70 λόγω των υποδομών της. Η Κάρπαθος, η Λέρος και η Κάλυμνος βρίσκονται κάτω από τις 40, γεγονός που κατατάσσει τις περιοχές αυτές στις πιο δυσπρόσιτες της Ευρώπης. Οι μονάδες του δείκτη αντιστοιχούν σε χρόνο και ευκολία μετακίνησης, δείχνουν δηλαδή πόσο περισσότερο χρειάζεται ένας κάτοικος να ταξιδέψει ή να περιμένει για να έχει τις ίδιες υπηρεσίες που σε άλλες χώρες παρέχονται πολύ ταχύτερα.
Η κοινωνική διάσταση των ανισοτήτων αποτυπώνεται στον δείκτη Erreygers, που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα Healthcare. Οι τιμές του για τις ιατρικές επισκέψεις, τις εξετάσεις και τις νοσηλείες κυμαίνονται από –0,14 έως –0,21, γεγονός που δείχνει ότι τα εμπόδια πλήττουν κυρίως τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
Οι πολίτες με υψηλότερα εισοδήματα καταφεύγουν πιο εύκολα σε ιδιωτικές υπηρεσίες, ενώ όσοι έχουν χαμηλότερα εισοδήματα ή ζουν σε απομονωμένες περιοχές εξαρτώνται περισσότερο από ένα δημόσιο σύστημα με περιορισμένους πόρους.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τη Eurostat, παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ανικανοποίητες ανάγκες υγείας μεταξύ 2021 και 2022, με ποσοστό 2,6% όταν ο μέσος ευρωπαϊκός ήταν 0,2%. Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας έχουν αφήσει σταθερά ίχνη στο σύστημα, ιδίως στις νησιωτικές περιοχές όπου η πρόσβαση είναι ήδη πιο δύσκολη.
Τα τελευταία χρόνια επιχειρείται να περιοριστεί αυτό το χάσμα. Το Εθνικό Σύστημα Τηλεϊατρικής του ΕΚΑΒ έχουν αναπτύξει ένα μεγάλο δίκτυο, επιτρέποντας επικοινωνία γιατρών και ασθενών με νοσοκομεία της ηπειρωτικής χώρας.
Η ψηφιακή πρόσβαση αποτελεί πια κρίσιμο δείκτη ισότητας. Στη Ρόδο η ευρυζωνική κάλυψη φτάνει το 95%, ενώ σε μικρότερα νησιά υποχωρεί κάτω από το 70%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντάξει τα Δωδεκάνησα στο πρόγραμμα Digital Europe 2025–2027, με στόχο την πλήρη κάλυψη ως το τέλος της δεκαετίας. Η εθνική Νησιωτική Πολιτική 2030 προβλέπει νέες θαλάσσιες γραμμές και συνδέσεις μικρών αποστάσεων, ώστε να διευκολυνθεί η μετακίνηση ασθενών και προσωπικού.
Η μελέτη Healthcare αποτυπώνει μια πραγματικότητα που στα νησιά είναι καθημερινή εμπειρία. Η πρόσβαση στην υγεία εξαρτάται από τον τόπο διαμονής, τις υποδομές και το εισόδημα.
Για τους κατοίκους των νησιών, η απόσταση από τον γιατρό ή το νοσοκομείο μεταφράζεται σε χρόνο, κόστος και περιορισμένες επιλογές. Η προσπάθεια να μειωθεί αυτό το χάσμα δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα. Είναι προϋπόθεση για να έχουν όλοι οι πολίτες της χώρας τις ίδιες δυνατότητες φροντίδας, ανεξάρτητα από το πού ζουν.
