• Η απόφαση Α437/2025 επιδικάζει 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη στον πρώτο ενάγοντα, απορρίπτει τις αξιώσεις για τις υλικές ζημιές από εμπρησμό του 2019 και καταγράφει μειοψηφία υπέρ ευρύτερης αποζημίωσης
Σε μία υπόθεση που δοκιμάζει τα όρια της αντικειμενικής ευθύνης του Δημοσίου και φωτίζει την ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στην τήρηση της νομιμότητας στον αιγιαλό και την ασφάλεια των ελεγκτών, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Ρόδου (Τμήμα 2ο Τριμελές) εξέδωσε την απόφαση Α437/2025.
Το Δικαστήριο δέχθηκε εν μέρει αγωγή έξι πολιτών κατά του Ελληνικού Δημοσίου: αναγνώρισε ότι η παράνομη παράλειψη στελέχωσης κλιμακίου αυτοψίας με δύο υπαλλήλους συνέβαλε αιτιωδώς στη λεκτική και σωματική επίθεση που δέχθηκε υπάλληλος στις 5 Σεπτεμβρίου 2019.
Ωστόσο, έκοψε τον αιτιώδη σύνδεσμο ως προς τον μεταγενέστερο εμπρησμό τριών οχημάτων (7 Νοεμβρίου 2019), κρίνοντας ότι η ποινικά κολάσιμη πράξη του δράστη αποτέλεσε απρόβλεπτη, ασυνήθιστη διακοπή της αλυσίδας των γεγονότων. Η απόφαση επιδικάζει 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη στον πρώτο ενάγοντα, με τόκους από την επίδοση της αγωγής, ενώ συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα.
Το ιστορικό των γεγονότων
Ο πρώτος ενάγων, μηχανικός (ΠΕ) της Κτηματικής Υπηρεσίας Δωδεκανήσου Α’, κλήθηκε προφορικά στις 5 Σεπτεμβρίου 2019 να διενεργήσει αυθημερόν αυτοψία στην παραλιακή ζώνη «Γκολφ Αφάντου», μόνος του, χωρίς δεύτερο υπάλληλο. Η αυτοψία αφορούσε επανεμφανιζόμενη αυθαίρετη κατάληψη αιγιαλού με τροχήλατο αναψυκτήριο, για τον οποίο είχε ήδη προηγηθεί πρωτόκολλο αποζημίωσης το 2019. Κατά την εκτέλεση του ελέγχου, ο υπάλληλος δέχθηκε σωματική επίθεση και εξύβριση, μεταφέρθηκε στο Κέντρο Υγείας Αρχαγγέλου με κακώσεις που διαπιστώθηκαν και ιατροδικαστικά.
Ακολούθησε μήνυση και έκδοση νέων πρωτοκόλλων (κατεδάφισης-άρσης-απομάκρυνσης και καθορισμού αποζημίωσης) κατά του ελεγχόμενου.
Έπειτα από περίπου δύο μήνες, τα ξημερώματα της 7ης Νοεμβρίου 2019, εκδηλώθηκε πυρκαγιά στον αυτοσχέδιο χώρο στάθμευσης απέναντι από την κατοικία της οικογένειας. Η Πυροσβεστική διαπίστωσε ότι η φωτιά ξεκίνησε από το αυτοκίνητο του πρώτου ενάγοντος, επεκτάθηκε σε δεύτερο όχημά του και στο όχημα του πέμπτου ενάγοντος.
Από ανάλυση βιντεοληπτικού υλικού και την ποινική διαδικασία προέκυψε πρόθεση. Με την από 19-01-2022 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ρόδου, που κατέστη τελεσίδικη (έφεση απορρίφθηκε), ο κατηγορούμενος κρίθηκε ένοχος για βία κατά υπαλλήλου, επικίνδυνη σωματική βλάβη, εξύβριση, εμπρησμό από πρόθεση και διακεκριμένες φθορές δια πυρός.
Τα αιτήματα των εναγόντων
Οι ενάγοντες ζήτησαν:
– αναγνώριση υποχρέωσης του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα 26.354 ευρώ και στον πέμπτο 20.000 ευρώ για υλικές ζημίες από τον εμπρησμό των οχημάτων (7/11/2019),
– καθώς και 50.000 ευρώ σε καθέναν από τους έξι για ηθική βλάβη.
Για τον πρώτο ενάγοντα, η ηθική βλάβη συνδέθηκε τόσο με την επίθεση της 5/9/2019 κατά την αυτοψία όσο και με τη μετέπειτα εμπρηστική ενέργεια.
Το Δημόσιο αντέτεινε ότι ο ορισμός δεύτερου υπαλλήλου στις αυτοψίες συνιστά πάγια πρακτική και όχι νομική υποχρέωση, προβάλλοντας μάλιστα αντικειμενικές δυσχέρειες (υποστελέχωση, φόρτος εργασίας). Επιπλέον, υποστήριξε πως ο εμπρησμός αποτελεί αποκλειστικά εγκληματική ενέργεια του καταδικασθέντος τρίτου, που δεν μπορεί να «φορτωθεί» στο Δημόσιο ως συνέπεια της αρχικής παράλειψης.
Η κρίση του Δικαστηρίου
Το Δικαστήριο αποδόμησε τον ισχυρισμό περί «μη υποχρέωσης»: η ΚΥΑ του 2005 –ως δεσμευτικό κανονιστικό πλαίσιο– απαιτεί δύο υπαλλήλους στην αυτοψία του αιγιαλού, τουλάχιστον έναν μηχανικό. Η μη τήρηση δεν αίρεται από υποστελέχωση ή φόρτο εργασίας, που δεν συνιστούν ανωτέρα βία. Επομένως, η εντολή της 5/9/2019 για αυτοψία από έναν μόνο υπάλληλο συνιστά παράνομη παράλειψη οργάνου του Δημοσίου.
Κατόπιν, το Δικαστήριο ξεχώρισε δύο «κύματα» ζημιών.
Πρώτον, έκρινε ότι η παράνομη στελέχωση υπήρξε ικανή και πρόσφορη αιτία για την επίθεση της 5/9/2019: κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η παρουσία δεύτερου υπαλλήλου λειτουργεί αποτρεπτικά ή μειώνει το εύρος βιαιοπραγιών. Έτσι, για την ηθική βλάβη από εκείνο το συμβάν το Δημόσιο ευθύνεται.
Δεύτερον, για την πυρκαγιά της 7/11/2019, το Δικαστήριο είδε «ρήξη» στην αιτιώδη αλυσίδα: μεσολάβησε ποινικό αδίκημα τρίτου –εμπρησμός από πρόθεση– σε διαφορετικό τόπο και χρόνο, που, κατά την κρίση του, δεν αποτελεί «συνήθη πορεία των πραγμάτων». Το αποτέλεσμα (καταστροφή/ζημιές στα οχήματα και συνακόλουθη ηθική βλάβη όλων) αποδόθηκε στην αυτόνομη εγκληματική βούληση του δράστη, άρα δεν γεννά αποζημιωτική ευθύνη του Δημοσίου κατά το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ.
Η μειοψηφία: ενιαία αλυσίδα, ίδια πηγή κινήτρου
Καταγράφηκε μειοψηφούσα γνώμη της Προέδρου του Τμήματος, η οποία θεώρησε ότι η αρχική παρανομία, η αποστολή ενός και μόνο υπαλλήλου, θα έπρεπε να θεωρηθεί εύλογο αίτιο και του μεταγενέστερου εμπρησμού. Κατά τη θέση αυτή, το μένος και το κίνητρο εκδίκησης εκπορεύθηκαν αποκλειστικά από την εκτέλεση της υπηρεσίας υπό παράνομες συνθήκες ασφαλείας, και η χρονική απόσταση δύο μηνών δεν αρκεί για να «σπάσει» τον σύνδεσμο.
