• Η εισαγγελική πρόταση μετά από δεκαετή έρευνα και ένα περίπλοκο πλέγμα νομοθετικών αλλαγών
Δώδεκα χρόνια μετά την πρώτη ανώνυμη καταγγελία που άνοιξε τον δρόμο για τη μία από τις μακροβιότερες δικαστικές υποθέσεις στα νομικά χρονικά της Δωδεκανήσου, η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ρόδου εισηγείται πλέον την πλήρη απαλλαγή 24 αυτοδιοικητικών στελεχών από σοβαρές κατηγορίες.
Η υπόθεση αφορά την περίοδο 2007-2011 και σχετίζεται με οικονομικές ενισχύσεις εκατομμυρίων ευρώ από τον ΔΗ.ΦΟ.ΔΩ. και τον Φόρο Εισοδήματος προς την Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Δωδεκανήσου (ΤΕΔΚΔ), χρήματα που φέρονταν να έχουν διατεθεί χωρίς την απαραίτητη έγκριση από το Υπουργείο Τουρισμού.
Οι κατηγορίες για κακουργηματική απιστία και συνέργεια, που είχαν ασκηθεί, κινήθηκαν γύρω από τη νομιμότητα αυτών των μεταφορών χρημάτων και το εάν τελικά προκλήθηκε βλάβη στα δημοτικά οικονομικά.
Κατηγορούμενοι είναι οι κ.κ. Χαράλαμπος Κόκκινος, Χατζής Χατζηευθυμίου, Στάθης Κουσουρνάς, Εμμανουήλ Καμπουρόπουλος, Κωνσταντίνος Ταρασλιάς, Νικόλαος Τσουκαλάς, Μιχαήλ Κορδίνας, Γεώργιος Κυρίτσης, Στυλιανός Ρηνιού, Ελένη Παναγή, Σπύρος Μπενέττου, Πανορμίτης Κονταράτος, Τιμόθεος Κωττάκης, Εμμανουήλ Πάλλας, Γεώργιος Γιαννόπουλος, Βασίλειος Χατζηγιακουμής, Ιωάννης Τσαγκάρης, Θεοδόσιος Βαρκάς, Στέργος Στάγκας, Ιωάννης Μαριεττής, Εμμανουήλ Στέργου, Στέργος Μπίλλης, Φιλήμων Καλιβούρης και Αναστασία Γαμπιεράκη.
Η πρόταση απαλλαγής και η αποσυμφόρηση από την κατηγορία
Η πρόταση απαλλαγής βασίζεται σε δύο άξονες. Πρώτον, στην έλλειψη επαρκών ενδείξεων ότι οι κατηγορούμενοι ενήργησαν με πρόθεση να ζημιώσουν το Δημόσιο. Δεύτερον, στην παραδοχή ότι η τότε ισχύουσα διοικητική πρακτική και οι ερμηνευτικές ασάφειες επέτρεπαν τέτοιου είδους χρηματοδοτήσεις χωρίς σαφή έγκριση. Ο ανακριτής έκρινε ότι «δεν στοιχειοθετούνται τα αδικήματα», άρα δεν υπήρχε λόγος ούτε για απολογία των κατηγορουμένων.
Αυτό σημαίνει ότι μετά από χρόνια ταλαιπωρίας, η εισαγγελική αρχή αναγνωρίζει πλέον πως οι πράξεις που καταγγέλθηκαν δεν συνιστούν κακουργηματικές παραβάσεις.
Τι αναφέρεται στην πρόταση
Η υπόθεση πυροδοτήθηκε το 2011 με την αποστολή μιας ανώνυμης καταγγελίας στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Ρόδου. Η αναφορά υποστήριζε ότι η ΤΕΔΚΔ λειτουργούσε για χρόνια χωρίς λογοδοσία, κατασπαταλώντας δημόσιο χρήμα. Ακολούθως ξεδιπλώθηκε μια μακρά διαδικασία προκαταρκτικής εξέτασης, ελέγχων, παλινωδιών και νομικών εμπλοκών. Δύο λογιστικοί έλεγχοι –ένας από ορκωτή λογίστρια και ένας από τη Δημοσιονομική Υπηρεσία Εποπτείας και Ελέγχου– κατέγραψαν σειρά πληρωμών που κρίθηκαν εκτός νομοθετικής πρόβλεψης.
Έγιναν δύο ελεγκτικοί έλεγχοι από ορκωτή λογίστρια και από τη Δημοσιονομική Υπηρεσία Εποπτείας και Ελέγχου Δωδεκανήσου.
Ελέγχθηκαν έσοδα-έξοδα της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. και του Δήμου Ρόδου για το διάστημα 01/01/2007–03/10/2011, ημερομηνία κατάργησης της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ.
Η Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. ήταν νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, αποτελούμενο από όλους τους δήμους και κοινότητες της Δωδεκανήσου (ΠΔ 48/1999), με σκοπό την υποστήριξη της δημοτικής διοίκησης και συνεργασίας (ΠΔ 197/1978). Ο Δήμος Ρόδου ήταν μέλος με δεσπόζουσα θέση λόγω μεγέθους.
Επιχορηγήσεις Δήμου Ρόδου προς Τ.Ε.Δ.Κ.Δ.
Από ΔΗΦΟΔΩ – 7.971.101,71€
• Προέλευση: Δημοτικός Φόρος Δωδεκανήσου (ΔΗΦΟΔΩ).
• Παρατυπίες:
o Δεν προβλεπόταν νόμιμη μεταβίβαση ποσών από ΔΗΦΟΔΩ στην Τ.Ε.Δ.Κ.Δ.
o Η επιχορήγηση δεν εντασσόταν στις τακτικές/πρόσθετες εισφορές των δήμων.
o Δεν προσκομίστηκαν έγγραφα που να αποδεικνύουν συμμόρφωση με το άρθρο 30 Ν. 3498/2006 (έγκριση από Υπ. Τουριστικής Ανάπτυξης).
Από Φόρο Εισοδήματος – 6.824.000,00€
• Καταβληθέντα από Δήμους Ρόδου και Ατταβύρου.
• Παρατυπίες:
o Ελλιπής νομική πρόβλεψη μεταφοράς προς Τ.Ε.Δ.Κ.Δ.
o Το ποσό των 1.920.000€ δεν θεωρήθηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
o Από τον Δήμο Ατταβύρου δόθηκαν 2.224.000€, χωρίς προληπτικό έλεγχο, λόγω πληθυσμιακού ορίου.
Επιχορηγήσεις Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. προς τρίτους φορείς
Δημοτικές Τουριστικές Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Ρόδου Α.Ε. – 300.000,016€
• Σκοπός: Υποστήριξη νοσοκομείου Ρόδου μέσω της εταιρείας.
• Παρατυπίες:
o Οι Α.Ε. ΟΤΑ δεν μπορούν να επιχορηγούνται.
o Ποσά δόθηκαν για έξοδα δημοσίων σχέσεων, λειτουργικά και οφειλές προς ΔΟΥ χωρίς νόμιμη βάση.
ΕΤΑΙ.ΠΡΟ.ΦΥ.ΚΑ – 4.424.896,00€
• Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με συμμετοχή της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. 49%.
• Παρατυπίες:
o Καταβλήθηκε 100% των εξόδων, αντί για 49%.
o Έλλειψη συμβάσεων (εκτός από εντάλματα 2011).
o Δεν υπήρξε επαρκής έλεγχος αν οι δράσεις υλοποιήθηκαν.
o Η Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής σε ΑΜΚΕ κατά Ν. 1416/1984.
Σωματείο ΠΡΟΤΟΥΡ – 5.166.937,11€
• Σκοπός: Τουριστική προβολή Ρόδου.
• Παρατυπίες:
o Οι δήμοι δεν επιτρέπεται να συμμετέχουν σε τέτοια σωματεία (Ν. 3463/2006, άρθρο 252).
o Δεν ζητήθηκε σύμφωνη γνώμη Υπουργείου για τουριστική διαφήμιση (Ν. 3498/2006).
Σωματείο ΡΟΑΝ – 1.619.629,70€
• Σκοπός: Αθλητικός τουρισμός.
• Παρατυπίες:
o Αντικανονική συμμετοχή της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. σε σωματείο.
o Πληρωμή αποζημιώσεων έπρεπε να βαρύνει τους δήμους (βάσει ΥΑ 65567/2007).
o Δεν υπήρξε σύμφωνη γνώμη Υπουργείου για την τουριστική διαφήμιση μέσω αθλητικών δράσεων.
Διαπιστώσεις και Νομική Αξιολόγηση
Μορφή λειτουργίας Τ.Ε.Δ.Κ.Δ.:
• Ενεργούσε ως ενδιάμεσος φορέας, μεταφέροντας μεγάλα χρηματικά ποσά σε τρίτους χωρίς πλήρη παρακολούθηση χρήσης.
• Πολλές πληρωμές (14.765.217,02€) έγιναν με εντολές προέδρου χωρίς αντιρρήσεις από οικονομική υπηρεσία.
Διοικητική συμμετοχή Δήμου Ρόδου:
• Ο Δήμος Ρόδου είχε κυρίαρχο ρόλο στη διοίκηση της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ., που νομιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό τη συμμετοχή του στη διάθεση των ποσών.
Νομική αποτίμηση ζημίας:
• Δεν τεκμηριώθηκε βέβαιη περιουσιακή ζημία.
• Δεν διαπιστώθηκε δόλος των υπαλλήλων, ούτε άμεσος, ώστε να στοιχειοθετείται το έγκλημα της απιστίας (άρθρο 390 ΠΚ).
• Δεν είναι σαφές αν τα ποσά χρησιμοποιήθηκαν όντως για τους σκοπούς που διατέθηκαν.
Δικαστική κρίση
Η απόφαση 123/2015 του Τριμ. Εφετείου και το βούλευμα 34/2019 του Συμβ. Εφετών έκριναν:
o Η χρηματοδότηση ήταν νόμιμη και ορθή.
o Δεν υπήρξε ζημία του Δημοσίου.
o Οι αποφάσεις λήφθηκαν από αρμόδια όργανα και εγκρίθηκαν κατά τον προληπτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
o Δεν στοιχειοθετείται εγκληματική ενέργεια ή δόλος.
Η καταγγελία και οι επακόλουθοι έλεγχοι αποκάλυψαν διοικητικές αστοχίες, κακοδιαχείριση, και παραβίαση διατάξεων περί χρηματοδοτήσεων και επιχορηγήσεων. Ωστόσο:
• Δεν τεκμηριώνεται βεβαιωμένη περιουσιακή ζημία.
• Δεν τεκμηριώνεται δόλος των υπαλλήλων ή ποινική ευθύνη.
• Η χρηματοδότηση της Τ.Ε.Δ.Κ.Δ. κρίνεται τελικά σύννομη, δεδομένων των αποφάσεων των εφετειακών οργάνων.
Η πολιτική και θεσμική διάσταση
Η υπόθεση της ΤΕΔΚΔ δεν ήταν απλώς μια υπόθεση διαχείρισης κονδυλίων. Άγγιξε τον πυρήνα της σχέσης μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης και κεντρικής διοίκησης, ανέδειξε τις ασάφειες γύρω από τη χρήση των δημοτικών πόρων και φώτισε το χάσμα μεταξύ τυπικής νομιμότητας και ουσιαστικής διαφάνειας. Ακόμα κι αν δεν αποδείχθηκε απιστία, η υπόθεση άφησε πίσω της ένα αποτύπωμα για το πώς διακινούνται εκατομμύρια χωρίς επαρκείς μηχανισμούς ελέγχου και λογοδοσίας.
Αν το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Ρόδου υιοθετήσει την εισαγγελική πρόταση, τότε 24 αιρετοί που υπηρέτησαν σε καίριες θέσεις της Δωδεκανησιακής αυτοδιοίκησης θα βγουν από το νομικό και κοινωνικό «καθαρτήριο» που τους συνόδευε εδώ και μια δεκαετία.
Την υπόθεση χειρίστηκαν οι δικηγόροι κκ. Νικόλαος Πέρος, Δήμος Μουτάφης και Νατάσα Παπανικολάου.
