• Η ιστορική πορεία από τη διατήρηση της Σύμης το 1971 έως τη σύγχρονη συνεργασία ΓΓΑΙΝΠ–ΤΕΕ και τα νέα έργα υπογειοποίησης του ΔΕΔΔΗΕ που αναδεικνύουν ένα νέο μοντέλο βιώσιμης προστασίας του Αιγαίου
Η γνώριμη εικόνα του αρχιτέκτονα και πρώην υπουργού Αιγαίου Νίκου Σηφουνάκη, με τη μικρή φωτογραφική μηχανή στα χέρια, να απαθανατίζει τα αρχιτεκτονικά διαμάντια των νησιών του Αρχιπελάγους, παραμένει χαραγμένη στη μνήμη όσων τον συνάντησαν στις περιοδείες του.
Με πάθος για την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία και την πολιτιστική συνέχεια του Αιγαίου, ο κ. Σηφουνάκης υπήρξε από τους πολιτικούς που ενεργοποίησαν σειρά διαταγμάτων για την προστασία παραδοσιακών οικισμών και τη διατήρηση της αυθεντικής νησιωτικής κληρονομιάς.
Η θεσμική μέριμνα για το νησιωτικό τοπίο, ωστόσο, έχει βαθιές ρίζες, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους πολιτικής εκτροπής. Ήδη από την περίοδο της 7ετίας, το 1971, η Σύμη ανακηρύχθηκε ιστορικός και διατηρητέος οικισμός, ύστερα από πρωτοβουλίες του γνωστού δικηγόρου Γιάννη Χαρίτου, ο οποίος είχε αναπτύξει επαφές με κυβερνητικούς παράγοντες της εποχής. Κύριος αποδέκτης των προσπαθειών του υπήρξε ο τότε αντιπρόεδρος και υπουργός Εσωτερικών Στ.Παττακός, ενώ σώζεται πλούσια αλληλογραφία του κ. Χαρίτου. Η επίσημη απόφαση, δημοσιευμένη στο ΦΕΚ με αριθμό 24908 (23 Οκτωβρίου 1971), φέρει την υπογραφή του υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Παναγιωτάκη και αναφέρει χαρακτηριστικά: «Κηρύσσομεν ως ιστορικόν τόπον και διατηρητέον μνημείον άπαν το αρχιτεκτονικόν σύνολον το περιλαμβανόμενον εντός της κωμοπόλεως Σύμης […] ως εμφανίζον όλως ιδιαίτερον ιστορικόν και καλλιτεχνικόν ενδιαφέρον και αποτελούν χρησιμώτατον στοιχείον δια την ιστορίαν της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής».
Νέο σχέδιο Αποθετηρίου Διατηρητέων Κτισμάτων
Περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα, το όραμα για την τεκμηριωμένη προστασία και ανάδειξη της νησιωτικής αρχιτεκτονικής αποκτά ψηφιακή διάσταση. Πρόσφατα, υπεγράφη Πρωτόκολλο Συνεργασίας ανάμεσα στον υφυπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Στέφανο Γκίκα, εκ μέρους της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (ΓΓΑΙΝΠ), και τον πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) Γιώργο Στασινό. Η συνεργασία αυτή στοχεύει στη δημιουργία ενός Αποθετηρίου Διατηρητέων Κτισμάτων και Οικιστικών Συνόλων, που θα συγκεντρώνει, τεκμηριώνει και καθιστά δημόσια προσβάσιμα τα στοιχεία για τα διατηρητέα κτήρια των νησιών. Το έργο εντάσσεται στο Ετήσιο Σχέδιο Δράσης της ΓΓΑΙΝΠ, ως μέρος του Ενοποιημένου Σχεδίου Κυβερνητικής Πολιτικής (ΕΣΚΥΠ) 2026. Με τη συστηματοποίηση και ψηφιοποίηση του πολύτιμου αρχείου που τηρείται στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της ΓΓΑΙΝΠ, ιδιοκτήτες, μηχανικοί και δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούν να έχουν άμεση, διαφανή και εύχρηστη πρόσβαση στις πληροφορίες. Η πρωτοβουλία δεν περιορίζεται μόνο στη διοικητική διευκόλυνση· επιδιώκει να αναδείξει τον αρχιτεκτονικό πλούτο των νησιών και να θέσει βάσεις για ενιαία πολιτική προστασίας και βιώσιμης ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου. «Η καταγραφή, διατήρηση, προστασία και ανάδειξη του πλούτου των διατηρητέων κτισμάτων και των παραδοσιακών οικισμών των νησιών μας συνιστά πολύτιμο εργαλείο για τη διατήρηση της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς» δήλωσε ο υφυπουργός Στέφανος Γκίκας. Από την πλευρά του, ο γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Μανώλης Κουτουλάκης σημείωσε: «Η ενίσχυση της νησιωτικής πολιτικής απαιτεί τεκμηρίωση, συνέργειες και συστηματικό σχεδιασμό. Δημιουργούμε μία σταθερή βάση συνεργασίας για την προστασία και ανάδειξη της ταυτότητας των νησιών μας». Ενώ ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός υπογράμμισε: «Η αξία των νησιών του Αιγαίου για την Ελλάδα είναι αυτονόητη. Η συνεργασία μας με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αποσκοπεί στην προστασία του αρχιτεκτονικού πλούτου της χώρας».
Υπογειοποίηση καλωδίων από τον ΔΕΔΔΗΕ
Στο πνεύμα αυτής της ολιστικής προσέγγισης προστασίας του νησιωτικού τοπίου, σημαντική είναι και η δουλειά που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον ΔΕΔΔΗΕ για την υπογειοποίηση των καλωδίων μεσαίας και υψηλής τάσης στα νησιά. Ήδη έχουν ολοκληρωθεί τμήματα όπως στα Νοικιά της Νισύρου, έχει προχωρήσει η πρώτη φάση στους Λειψούς, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη έργα σε περιοχές όπως Αρμεός, Μυρτιές και Μασούρι στην Κάλυμνο, καθώς και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων. Οι παρεμβάσεις αυτές, πέρα από την ενεργειακή ασφάλεια, συμβάλλουν καθοριστικά στη διατήρηση της αισθητικής και μορφολογικής καθαρότητας των νησιωτικών οικισμών, προστατεύοντας το φυσικό και αρχιτεκτονικό τοπίο από οπτικές αλλοιώσεις. Από τον φακό του Νίκου Σηφουνάκη, που κατέγραφε τη μαγεία των νησιωτικών οικισμών, έως τα σύγχρονα έργα υποδομής και την ψηφιακή τεκμηρίωση των διατηρητέων, η προστασία της νησιωτικής κληρονομιάς αποδεικνύεται μια διαρκής, συλλογική υπόθεση.
