Της Μαρίλιας Φούρλα
Πριν ένα χρόνο περίπου, ανακοινώθηκε η δημιουργία ενός Μεσογειακού Πάρκου-Δάσους στο φράγμα του Γαδουρά. Ενα ελκυστικό και μεγαλεπήβολο έργο που θα πραγματοποιηθεί με την συνεργασία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων και του ΥΠΕΚΑ. Σε έναν μοναδικής φυσικής ομορφιάς τόπο, που η παρουσία του υγρού στοιχείου τον κάνει ακόμη πιο ελκυστικό , οι προϋποθέσεις να γίνει ένας « νέος πόλος έλξης που σήμερα δεν υπάρχει στο νησί και να συμβάλλει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη δίνοντας στον επισκέπτη ένα νέο στοιχείο τουριστικού ενδιαφέροντος το οποίο μάλιστα θα περιλαμβάνει όχι μόνο επίσκεψη αλλά και δραστηριότητες» μας λέει ο κ. Νίκος Θεοδωρίδης Γενικός Διευθυντής Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ο οποίος μιλά στην «δ» ξεδιπλώνοντας τα σχέδια του Πάρκου-Δάσους, τα οφέλη στην τοπική κοινωνία και για τις δικλείδες ασφαλείας, προκειμένου να διασφαλισθεί η προστασία του περιβάλλοντος αλλά και η βιωσιμότητά του.
• Τον περασμένο Νοέμβριο είχε ανακοινωθεί η δημιουργία ενός Μεσογειακού δάσους – πάρκου, δίπλα ακριβώς στο Φράγμα Γαδουρά. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η υλοποίησή του;
Όπως ίσως γνωρίζετε, λόγω έλλειψης πιστώσεων και προσωπικού στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου (Α.Δ.Α.), το έργο δεν μπορεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί από την Δασική Υπηρεσία. Έτσι, μετά από πρόταση της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Π.Ν.Α.) και αποδοχή της από την Α.Δ.Α., αποφασίστηκε, στις αρχές του 2013, να πραγματοποιηθεί με προγραμματική σύμβαση από την Π.Ν.Α. Για το λόγο αυτό είχε ξεκινήσει η διαδικασία υπογραφής τριμερούς Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ της τότε Γενικής Γραμματέως της Α.Δ.Α,. κ. Χ. Καλογήρου, του τότε Περιφερειάρχη Ν. Αιγαίου, κ. Ι. Μαχαιρίδη και του Διευθυντή του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού “ΔΗΜΗΤΡΑ” (Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων). Μετά την επιτόπια αυτοψία των ενδιαφερομένων μερών (της Σύμβασης) και πριν από το σχεδιασμό της προκαταρκτικής μελέτης, είδαμε ότι η συγκεκριμένη έκταση βρίσκεται εντός περιοχής «NATURA 2000». Έτσι το σχέδιο Προγραμματικής Σύμβασης θα πρέπει να υπογραφεί και από τον Υπουργό ΠΕ.Κ.Α. Αυτή τη στιγμή η προγραμματική σύμβαση, η οποία έχει υιοθετηθεί και από τη νέα ηγεσία της Α.Δ.Α. (κ. Σπύρο Σπυρίδωνα) και της Π.Ν.Α. (κ. Γ. Χατζημάρκο & Χ. Κόκκινο), νομίζω ότι έχει σταλεί από την Π.Ν.Α. για υπογραφή στον αρμόδιο Υπουργό για να ξεκινήσει, μετά την υπογραφή της, η σύνταξη της μελέτης από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. Ο σχεδιασμός θα γίνει από τους ίδιους επιστήμονες που είχαν αναλάβει τον Κρόνιο λόφο της Ολυμπίας μετά την καταστροφή του από πυρκαγιά.
• Ο φορέας υλοποίησης θα είναι η τοπική αυτοδιοίκηση ή θα εμπλακεί και ιδιώτης ή ιδιώτες;
Ο φορέας υλοποίησης θα είναι η Π.Ν.Α.
• Θα μας πείτε πως ακριβώς το σκέπτεστε αυτό το πάρκο-δάσος ως ο ειδικότερος;
Με δεδομένο τον δασικό χαρακτήρα της περιοχής και την ανάγκη υδρολογικής προστασίας αυτής, βασικό στοιχείο ανάπτυξης μπορεί και πρέπει να είναι η δημιουργία δασικής αναψυχής σε επιλεγμένες θέσεις, σε συνδυασμό με την αναγέννηση του δάσους. Για το σκοπό αυτό ως κύριο στοιχείο ανάπτυξης προτείνεται η δημιουργία ενός Μεσογειακού δάσους-πάρκου το οποίο θα περιλαμβάνει μια κατά το δυνατό πλήρη συλλογή των Μεσογειακών δασικών ειδών της χλωρίδας της Ρόδου (ποώδη, θαμνώδη, δενδρώδη) καθώς ίσως και διαφόρων άλλων ειδών που ευδοκιμούν σε άλλα μέρη της Ελλάδας με αντίστοιχες συνθήκες. Επίσης, προτείνεται η δημιουργία, στο πλαίσιο του πάρκου και τμήματος με καλλιεργούμενα στο νησί μας δενδροκομικά είδη. Ο στόχος θα είναι να μπορεί ο επισκέπτης (από τον τοπικό μαθητή έως τον ξένο τουρίστα) να γνωρίσει την Μεσογειακή χλωρίδα σε έναν εύκολα προσβάσιμο χώρο, στον οποίο θα υπάρχει η κατάλληλη υποδομή ξενάγησης, περιήγησης, αθλητισμού, απόλαυσης του τοπίου και των τοπικών προϊόντων καθώς και έμπνευσης. Βασικό στόχο θα αποτελέσει η επισήμανση των ειδών με ξενάγηση και βιωματική προσέγγιση.
Ο χώρος του πάρκου θα είναι έκτασης τουλάχιστον 500 στρεμμάτων και θα είναι χωροθετημένος κατάλληλα ώστε να συνδυάζονται από κοινού επισκέψεις και στο πάρκο αλλά και στο φράγμα που θα αποτελεί το έτερο στοιχείο ενδιαφέροντος. Επίσης, η επιλογή του θα εξασφαλίζει την ύπαρξη θέσης θέας προς τη λίμνη και τη γύρω περιοχή, χώρο στάθμευσης και χώρο εκδρομικού γεύματος (πικ-νικ). Ο σχεδιασμός του χώρου, εκτός από την κατάλληλη παράθεση των δασικών ειδών (αισθητική, σχεδιασμός, σήμανση, κλπ.) θα ακολουθεί τις γενικότερες αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου για την επίτευξη ενός ιδιαίτερα εκπαιδευτικού, βιωματικού και αισθητικού αποτελέσματος.
• Τι νομίζετε ότι μπορεί να αποφέρει στην τοπική κοινωνία;
Η σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας, αλλά και των τουριστικών παραγόντων του νησιού αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση και επίτευξη αειφορικής διαχείρισης του πάρκου. Επειδή έχουμε την άποψη ότι η λειτουργία του Μεσογειακού δάσους-πάρκου δεν μπορεί να εξασφαλισθεί στο διηνεκές αν δεν εξασφαλισθεί η φύλαξη και συντήρηση του χώρου και επειδή η εμπειρία στην Ελλάδα από αντίστοιχα έργα που κατασκευάστηκαν και αναμενόταν να φυλαχθούν από δημόσιους φορείς είναι γενικά αρνητική, προτείνεται παράλληλη ευρύτερη ανάπτυξη της περιοχής της λίμνης, υπό ένα σχήμα διαχείρισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως για παράδειγμα μια αναπτυξιακή εταιρεία ή κάποιος φορέας διαχείρισης, που θα λειτουργεί μεν με οικονομικά κριτήρια βιωσιμότητας, αλλά παράλληλα θα συμβουλεύεται μια επιστημονική επιτροπή, που θα σταθμίζει τις αμφίδρομες σχέσεις με το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία. Όλα αυτά παράλληλα με την εποπτεία της Δασική Αρχής και των περιβαλλοντικών υπηρεσιών.
Επίσης, η ουσιαστική αξιοποίηση του πάρκου απαιτεί δράσεις ενεργού προώθησης. Για τον σκοπό αυτό, η επιστημονική επιτροπή θα μπορεί να συνεργάζεται με ειδικούς ερευνητές και πανεπιστήμια και να φιλοξενεί για το σκοπό αυτό ερευνητικές ομάδες. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλίζονται τα έσοδα από ένα σύνολο συμβατών δραστηριοτήτων και θα προστατεύεται αποτελεσματικότερα η περιοχή. Επίσης, η ανάπτυξη και αειφορική διαχείριση του πάρκου θα πρέπει να συνδυαστεί με άλλα συμπληρωματικά στοιχεία ανάπτυξης και με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλίζονται τα έσοδα από ένα σύνολο συμβατών δραστηριοτήτων και θα προστατεύεται αποτελεσματικότερα η περιοχή. Ενδεικτικά μερικές πηγές εσόδων θα μπορούσαν να είναι:
Εισιτήριο εισόδου το οποίο μπορεί να εισπράττεται στις δύο οδικές εισόδους προς την περιοχή της λίμνης.
Ενοικίαση δικαιωμάτων σε ιδιώτες επαγγελματίες που θα αναπτύξουν (υπό αυστηρές προϋποθέσεις ποιότητας και σεβασμού του περιβάλλοντος) διάφορες συμβατές τουριστικές δραστηριότητες.
Η δημιουργία ενός νέου πόλου έλξης που σήμερα δεν υπάρχει στο νησί μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη δίνοντας στον επισκέπτη ένα νέο στοιχείο τουριστικού ενδιαφέροντος το οποίο μάλιστα θα περιλαμβάνει όχι μόνο επίσκεψη, αλλά και δραστηριότητες. Από όλα τα παραπάνω θεωρώ ότι είναι ξεκάθαρο πως θα προκύψουν ωφέλειες για την τοπική κοινωνία και σε θέσεις εργασίας, σε προώθηση τοπικών προϊόντων και σε επιχειρηματικές δραστηριότητες που θα μπορέσουν να αναπτύξουν.
• Πιστεύετε ότι θα μπορέσουν να υπάρξουν αυτές οι «κόκκινες» γραμμές που θα προστατεύσουν το οικοσύστημα της περιοχής από την ανθρώπινη παρουσία; Πώς αυτό θα γίνει όταν υπάρχουν σκέψεις για canoe, kayak, raft στη λίμνη, βόλτα με «θαλάσσιο» ποδήλατο;
Ναι, οι προτεινόμενες από εμάς δραστηριότητες, οι οποίες δίνονται για εξέταση συμβατότητας και βιωσιμότητας είναι οι παρακάτω:
• Πάρκο θέασης ελαφιών και αγριοκάτσικων σε μεγάλο περιφραγμένο χώρο κοντά στη λίμνη.
• Κολύμβηση.
• Κωπηλασία (βάρκα, canoe, kayak, raft) στη λίμνη.
• Βόλτα με «θαλάσσιο» ποδήλατο.
• Ελεγχόμενο ψάρεμα στη λίμνη (απαιτείται διαχείριση, εμπλουτισμός με κατάλληλα ψάρια).
• Σκάφος-εξέδρα περιήγησης-φαγητού στη λίμνη.
• Περπάτημα (trekking) περί τη λίμνη.
• Ποδηλασία off-road σε κατάλληλο μονοπάτι
• Ποιοτική εστίαση (τοπική κουζίνα).
• Διαμονή σε μικρό αριθμό από καμπίνες (κτισμένων είτε εντός δημόσιας έκτασης είτε σε πλησίον ιδιωτικές εκτάσεις).
• Πώληση τοπικών προϊόντων (γλυκά, ξηρούς καρπούς, μέλι, σουμάδα κ.λπ.) σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο έκθεσης, πιθανώς πλησίον του χώρου στάθμευσης για το δάσος-πάρκο.
• Πώληση οδηγών, αναμνηστικών (souvenirs), καπέλων, T-shirts, σάκων ταξιδίου με διαφημιστικά για το πάρκο στοιχεία, κέρατα ελαφιών κλπ.
• Προβολή της περιοχής με διοργάνωση φεστιβάλ για την προώθηση των τοπικών προϊόντων, προβολή των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και της παράδοσης
• Δημιουργία παράλληλης με τις καλλιέργειες μονάδας συσκευασίας των προϊόντων του πάρκου (λάδι, ελιές, αιθέρια έλαια από τα αρωματικά φυτά, χαρούπια, σύκα κ.λπ.)
• Σε επίπεδο βιοποικιλότητας ειδών μπορούν να γίνουν οργανωμένες επισκέψεις ειδικών επιστημόνων (βοτανολόγων, φυσικών, βιολόγων) ή και άλλων που ασχολούνται ερασιτεχνικά με την βοτανική, την φωτογραφία, την ζωγραφική, κ.λπ., σε θέσεις (φρυγανικά οικοσυστήματα, δάση, θαμνώνες γκρεμνούς, κ.λπ.) όπου υπάρχουν σπάνια είδη φυτών (ορχιδέες, φυτιλάριες, καμπανούλες, σιλένε, χασμόφυτα, κ.λ.π.), για μελέτη, συλλογή για φυτολόγια (μετά από ειδική άδεια), φωτογράφηση, ζωγραφική, κ.λπ.
• Επίσης οργάνωση εκδρομών για παρατήρηση και φωτογράφιση των ειδών, όλο το χρόνο αλλά κυρίως την περίοδο της ανθοφορίας τους. Επειδή η άνθιση των περισσότερων φυτών αρχίζει αργά το χειμώνα ή ενωρίς την άνοιξη, παρατείνεται και η τουριστική σεζόν κάποιους μήνες. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προηγηθεί επισταμένη μελέτη και παρακολούθηση για την ανεύρεση των στοιχείων εκείνων ή των καταστάσεων που συνετέλεσαν στην δημιουργία και διατήρηση του συγκεκριμένου είδους και να παρθούν αυστηρά μέτρα διατήρησής τους, προκειμένου να μη διαταραχτούν λόγω των επισκέψεων.
Η τοπική κοινωνία, η Δασική και οι περιβαλλοντικές Υπηρεσίες θα εκτιμήσουν αν κάποιες από τις δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να αποκλειστούν. Σας θυμίζω την περίπτωση της λίμνης Κερκίνης, όπου παρόμοιες δραστηριότητες αλλά ακόμη το ψάρεμα στη λίμνη, η βουβαλοτροφία, περιηγήσεις με βάρκες ντόπιων ψαράδων, θεωρούνται συμβατές δραστηριότητες και συνυπάρχουν χωρίς να βλάπτεται ή να ενοχλείται η πτηνοπανίδα της περιοχής η οποία δεν νομίζω ότι αμφισβητεί κανείς ότι είναι πολύ πλούσια.
Πιστεύετε κύριε Θεοδωρίδη πως οι έχοντες το πρόσταγμα αρμόδιοι, αλλά κι εμείς οι πολίτες , θα μπορέσουμε να διαχειρισθούμε ένα τέτοιο πραγματικά ελκυστικό αλλά μεγάλο έργο, όταν δεν μπορούμε να διαχειρισθούμε πολύ πιο μικρά, όπως ένα πάρκο στο Ροδίνι που ρημάζει ή ένα πάρκο ελαφιών που πεθαίνουν ελάφια ή τις περιπατητικές διαδρομές που η υπηρεσία σας έφτιαξε και παρέδωσε στους πρώην Δήμους και έχουν εξαφανιστεί από τα αγριόχορτα;
Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξο άτομο. Πιστεύω ότι μπορούν τα παραπάνω να επιτευχθούν όταν υπάρχει καλή διάθεση και θέληση για δουλειά. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις που αναφέρεστε δεν υπάρχει η σύνδεση με την οικονομική και την αειφόρο διαχείριση που προσπαθούμε στην συγκεκριμένη περίπτωση. Αυτά είναι τα παραδείγματα στα οποία αναφέρθηκα παραπάνω και αναφερθήκατε και εσείς και εξ αιτίας αυτών προσπαθήσαμε να δώσουμε λύσεις συνδέοντας το πάρκο με παράλληλες οικονομικές δραστηριότητες έτσι που να γίνει βιώσιμο και αειφορικά διαχειρίσιμο. Βεβαίως υπάρχει και η μηδενική λύση. Η λύση του να μην κάνουμε τίποτε και να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν! Αυτό βέβαια θα πρέπει να αποφασίσουμε αν μας αρέσει ή όχι.Για μένα αυτό δεν αποτελεί λύση αλλά αποφυγή εύρεσης λύσης και στασιμότητα.
