Τοπικές Ειδήσεις

Η Τράπεζα Σπόρων Αιγαίου: Ένα ανάχωμα κατά του διατροφικού εκβιασμού που θα δεχθούν τα παιδιά μας στο μέλλον

Γράφει ο
Νεκτάριος Καλογήρου

Η αφύπνιση έχει ένα τίμημα. Αν αποφασίσεις να διαβάσεις το παρακάτω ρεπορτάζ θα δεις μέχρι πού φτάνει η «λαγότρυπα» και σε τι εκβιαστές οδηγείς τα παιδιά σου. Αν επιλέξεις να μάθεις, τότε στο τέλος του κειμένου θα γνωρίσεις και τι είναι εκείνο που μπορείς να κάνεις ώστε να αποτρέψεις τον επερχόμενο εκβιασμό.
Σήμερα στα νησιά του Αιγαίου, που αποτελούν μικρογραφία των κοινωνιών όλου του κόσμου, έχει συντελεστεί καταστροφή ασύλληπτου μεγέθους. Στα τελευταία 30 χρόνια έχουν σχεδόν εξαφανιστεί όλες οι τοπικές ποικιλίες φυτών και κηπευτικών. Με εξαίρεση μερικούς σπόρους που λιγοστοί άνθρωποι κρύβουν ως κόρη οφθαλμού, όλα τα υπόλοιπα, εποχικά προϊόντα της γης είναι υβρίδια. Η διαπίστωση έχει επιβεβαιωθεί από το ελληνικό Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας (ΕΘΙΑΓΕ).
Είναι γνωστό πως τα υβρίδια προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους σπόρους. Εκείνο που δεν είναι γνωστό είναι το είδος της τροποποίησης που έχουν επιδεχθεί στο γενετικό τους υλικό. Οι διαφοροποιήσεις τους σε σχέση με τη φύση, αφορά σε τρεις πολύ μεγάλες αλλαγές:
– Τα φυτά υβρίδια να μπορούν να καρποφορήσουν μόνο αφού θα έχουν δεχθεί μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων, φαρμάκων και νερού
– Οι σπόροι των καρπών από τα υβρίδια, αν φυτευτούν μπορούν μεν να γεννήσουν καινούρια φυτά, τα οποία θα ανθοφορήσουν, αλλά δεν θα καρποφορήσουν
– Τα άνθη από τα φυτά των υβριδίων να έχουν γύρη πλημμυρισμένη με το τροποποιημένο γενετικό υλικό. Ετσι, αρκεί μόνο μία μέλισσα ώστε να δηλητηριάσει με μεταλλαγμένο DNA μια ολόκληρη πλαγιά με παραδοσιακές, νησιωτικές ποικιλίες φυτών.
Η αλλοτρίωση
του γενετικού υλικού των νησιών
Οι νησιώτες για χιλιάδες χρόνια επιβίωναν καλλιεργώντας μοναδικές ποικιλίες φυτών. Οι ποικιλίες αυτές χρειάστηκαν αιώνες για να προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες συνθήκες των διαφορετικών νησιών μας. Παράδειγμα, στην έλλειψη νερού του Καστελόριζου, στους δυνατούς ανέμους της Μυκόνου, στα τοπικά φυτοπαθογόνα της Νισύρου και της Αστυπάλαιας, στα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά χώματα της Τήλου.
Ο κ. Θοδωρής Τσιμπίδης, από τη θέση του διευθυντή του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας ‘Αρχιπέλαγος’ εξήγησε στη «δημοκρατική»: «Η γεωγραφική απομόνωση των νησιών οδήγησε στην ανάπτυξη μεγάλου αριθμού διαφορετικών τοπικών ποικιλιών. Αυτές οι ποικιλίες είχαν τόσο πολύ εναρμονιστεί με τις ιδιαίτερες συνθήκες του κάθε νησιού, έτσι ώστε να φτάσουν σε σημείο να αποδίδουν υψηλή παραγωγή, με ελάχιστο νερό και χωρίς να χρειάζονται φυτοφάρμακα για να αντιμετωπίσουν τις διάφορες ασθένειες».
Ο ίδιος αποκάλυψε ότι «αν και χρειάστηκαν αιώνες ολόκληρους για να εξελιχθούν οι τοπικές ποικιλίες φυτών, σε λίγες μόνο δεκαετίες βλέπουμε ότι στα νησιά μας, σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, οι τοπικές ποικιλίες εξαφανίζονται με ιδιαίτερα ανησυχητικούς ρυθμούς. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα, σε λίγες μόνο δεκαετίες, από τις 200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούνταν, έχουν μείνει μόνο 20, δηλαδή μειώθηκαν κατά 90%. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί μέχρι τις μέρες μας».
Οι αιτίες αλλοτρίωσης και εξαφάνισης των τοπικών ποικιλιών έχουν ως αφετηρία την βαριά επιβάρυνση του περιβάλλοντος, αλλά και την ανεξέλεγκτη διάδοση των υβριδικών φυτών. Τα τελευταία λειτουργούν ως ξενιστές και αρκεί μόνο ένα «πειραγμένο» φυτό για να επηρεάσει, μακροπρόθεσμα, ένα ολόκληρο νησί.
Ο επερχόμενος
εκβιασμός
Η συντριπτική πλειοψηφία των τροφών που διατίθενται σήμερα στην αγορά προέρχονται από υβριδικά φυτά, τα οποία απαιτούν υψηλές ποσότητες λιπασμάτων, καρποφορούν μόνο μία φορά στη ζωή τους και οι σπόροι τους γεννούν φυτά που όμως δεν βγάζουν καρπούς (παρά μόνο ανθούς με γενετικά τροποποιημένη γύρη).
Οι παραδοσιακοί αγρότες εγκαταλείπουν τη γη, καθώς είναι αδύνατο να αντιμετωπίσουν τα υβρίδια. Η γενετική τροποποίηση που έχει υποστεί η φύση στο σύνολό της είναι ασύλληπτου μεγέθους. Στην πράξη, οι πολυεθνικές βιομηχανίες σπόρων σήμερα ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής τροφίμων ακόμα και στο πιο μικρό και απομονωμένο νησί της Δωδεκανήσου. Αυτό έγινε με τη δική μας ανοχή. Η κατεύθυνση της εθνικής παιδείας σε θέματα οικονομίας κι όχι περιβάλλοντος έχει λειτουργήσει καταλυτικά.

Είναι βέβαιο πως τα παιδιά μας θα υποστούν εκβιασμό άνευ προηγουμένου. Θα είναι αναγκασμένα να καταναλώνουν μόνο μεταλλαγμένα τρόφιμα και μάλιστα σε τιμές που εκβιαστικά θα ορίζουν οι βιομηχανίες που αυτή τη στιγμή πλημμυρίζουν κάθε σπιθαμή της γης με τροποποιημένους σπόρους. Ανεβάζοντας τις τιμές των σπόρων θα καθιστούν την τροφή ως προνόμιο μόνο των εχόντων. Αν οι βιομηχανίες θα θέλουν να εκβιάσουν μια ολόκληρη κοινωνία, τότε απλώς θα σταματήσουν τη χορήγηση σπόρων. Χωρίς φυτά, δεν υπάρχει τροφική αλυσίδα.

Η Τράπεζα Σπόρων
του «Αρχιπελάγους»
Πρόκειται για μια πολύ σπουδαία και ελπιδοφόρα δράση. Τα μέλη του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» έχουν προχωρήσει στην ίδρυση Τράπεζας Σπόρων του Αιγαίου Πελάγους.
«Στόχος της δράσης μας αυτής είναι η συγκέντρωση και φύλαξη σπόρων, καθώς και ο πολλαπλασιασμός και η διάδοση της καλλιέργειας των τοπικών ποικιλιών καλλιεργήσιμων φυτών κυρίως από τα νησιά του Αιγαίου» περιέγραψε στη ‘δημοκρατική’ ο διευθυντής του Ινστιτούτου κ. Θοδωρής Τσιμπίδης. Μια απλή συνομιλία μαζί του είναι αρκετή για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του πάθους που τον διακατέχει για την διάδοση αυτής της πρωτοβουλίας. Τα στελέχη του «Αρχιπελάγους» κινούνται από νησί σε νησί και παράλληλα με την προστασία της θάλασσας έχουν θέσει σαν στόχο να δημιουργήσουν ένα ανάχωμα για την προστασία των τοπικών ποικιλιών, καθώς και όσο το δυνατόν περισσοτέρων ειδών από τη χλωρίδα του τόπου μας. Στα νησιά αναζητούν τους παραδοσιακούς αγρότες, ζητούν να τους δοθούν σπόροι, από εκείνους που πια είναι σπάνιο να βρεθούν σε περιοχές όπως η Ρόδος. Αυτούς τους σπόρους τους παραλαμβάνουν, τους προστατεύουν από τους ξενιστές και σιγά – σιγά τους πολλαπλασιάζουν με φυσικό τρόπο. Ακολούθως, οι νέοι σπόροι δίδονται ξανά σε αγρότες για να τους καλλιεργήσουν και να αναγεννηθεί η φύση των νησιών. Το έργο τους είναι μοναδικό.
«Με συνεχή, εκτεταμένη έρευνα και τη συγκινητική συνεργασία ευαισθητοποιημένων πολιτών από τις τοπικές κοινωνίες, έχουν συγκεντρωθεί εκατοντάδες ποικιλίες, από νησιά , νησίδες, βραχονησίδες και παράκτιες περιοχές του Αιγαίου, καθώς και περιοχές της Στερεάς Ελλάδας. Περιλαμβάνουν τοπικές ποικιλίες δενδρωδών, κηπευτικών, σιτηρών, ψυχανθών, αμπέλου και βοτάνων. Η Τράπεζα Σπόρων έχει επίσης καταφέρει να συλλέξει πολλές ποικιλίες που πιστεύαμε ότι είχαν εξαφανιστεί, όπως η κόκκινη πατάτα της Κρήτης, το κρεμμύδι «μελάθι» και το άσπρο και κόκκινο καλαμπόκι» περιέγραψε ο κ. Τσιμπίδης.
Οι σπόροι φυλάσσονται υπό κατάλληλες συνθήκες για μακροχρόνια συντήρηση και καλλιεργούνται πειραματικά για πολλαπλασιασμό ή μορφολογική παρατήρηση, έτσι ώστε να εξεταστεί η πιθανή επιμόλυνση από άλλες ποικιλίες. Η Τράπεζα Σπόρων του «Αρχιπελάγους» λειτουργεί σε συνεργασία με την Τράπεζα Σπόρων Φυτικού Γενετικού Υλικού του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας, με μη-κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και φορείς που δραστηριοποιούνται σε αυτό τον τομέα στην Μεσόγειο.
Μπορείς κι εσύ
να βοηθήσεις
Αν γνωρίζεις πού υπάρχουν τοπικές ποικιλίες φυτών, τότε κάνε μια μικρή συλλογή από σπόρους. Συγκέντρωσέ τους, βάλε τους σε ένα φάκελο και απέστειλέ τους προς το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος – Τράπεζα Σπόρων του Αιγαίου. Εκεί θα γίνει η ανάλυσή τους και η μακροπρόθεσμη φύλαξή τους.
Σπόροι μπορούν να συλλεχθούν από:
– Καλλιεργήσιμα και άγρια φυτικά είδη που χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των ανθρώπων και των ζώων,
– φρούτα και λαχανικά,
– αρωματικά, φαρμακευτικά και άλλα τοπικά είδη φυτών.
Μπες στο “archipelago.gr” και μαζί με τη διεύθυνση αποστολής θα βρεις και το απαραίτητο «Έντυπο Αποστολής Σπόρων» όπου θα σημειώσεις πληροφορίες που θεωρείς σημαντικές και ει δυνατόν φωτογραφίες από το φυτό που σου «έδωσε» τους σπόρους του.
Αυτή η απλή ενέργεια είναι σίγουρο ότι κάπως θα περιορίσει την επέλαση της βιομηχανίας των τροποποιημένων σπόρων.
Η αφύπνιση έχει πάντα ένα τίμημα και τώρα που κι εσύ γνωρίζεις, μπορείς να βοηθήσεις και μάλιστα καθοριστικά. Σκέψου ένα τρόπο.

Σχολιασμός Άρθρου

Τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Η Δημοκρατική δεν υιοθετεί αυτές τις απόψεις. Διατηρούμε το δικαίωμα να διαγράψουμε όποια σχόλια θεωρούμε προσβλητικά ή περιέχουν ύβρεις, χωρίς καμμία προειδοποίηση. Χρήστες που δεν τηρούν τους όρους χρήσης αποκλείονται.

  • Κωνσταντίνος    22.09.2019 14:33

    Συμφωνώ απολύτως με τον Iraklis στα όσα αναφέρει.Να σας βάλω όμως σε μια σκέψη που διέφυγε από όλους. Ποιος θα καλλιεργείσει ρε παιδιά τους παραδοσιακούς σπόρους ; Βλέπεται εσείς κάποια συνέχεια στην νεολαία ; Βλέπεται νέους ανθρώπους να ενδιαφέρονται τι τρώνε ,τι πίνουν,σε τι περιβάλλον ζούνε.Όλοι έχουν αποχαυνωθεί με τα κινητά τους .Οι άνθρωποι σαν και εμάς που καλλιεργούμε,και φυλάμε τους δικούς σπόρους,και έχουμε τις κατσίκες και τις μέλισσές μας,και τα λιο’ί’ρια μας,και τα αμπέλια μας ,είμαστε οι τελευταίοι των Μο’ι’κανών. Όλοι κολλημένοι σε μια οθόνη, χαμένοι στο υπερπέραν.Τι παραδοσιακούς σπόρους και ιστορίες…. πάμε κατά διαόλου πάρτε το χαμπάρι.Αγοράκια και κοριτσάκια ,το μόνο του άγχος τι κινητό θα αγοράσουν,τι φουστάκι θα φορέσουν ,και που θα κουνηθούν το βράδυ. Μια δουλίτσα με τρεις και εξήντα ,νά’χουμε να φορτώνουμε μονάδες το κινητό και τα υπόλοιπα η μαμά και ο μπαμπάς. Παραδοσιακούς σπόρους και ιστορίες για αγρίους.Πάρτε το χαμπάρι όλοι εσείς οι ρομαντικοί.Οι σπόροι είναι το λιγότερο.

  • Iraklis    21.08.2019 21:44

    Από ότι φαίνεται και σύμφωνα με τα όσα ανακριβή γράφει ο κ. Νεκτάριος Καλογήρου δεν είναι ούτε Βιολόγος, ούτε Γενετιστής ούτε Γεωπόνος (εν κατακλείδι άσχετος με το θέμα). Για να βάλουμε λοιπόν τα πράγματα στη σωστή τους επιστημονική βάση σας παραθέτω τα ακόλουθα:
    1.Υβρίδια καλούνται τα φυτά, τα οποία προκύπτουν από τη διασταύρωση δυο διαφορετικών ποικιλιών του ίδιου είδους και παρουσιάζουν “βελτιωμένα” χαρακτηριστικά σε σχέση με τα φυτά από τα οποία προέρχονται (δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με γενετικά τροποποιημένους σπόρους)
    2.Η καλλιέργειά τους στα μέσα του 20ού αιώνα έδωσε κάποιες λύσεις σε διατροφικά προβλήματα, αλλά τα πράγματα έχουν φτάσει σήμερα στο άλλο άκρο, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα αλλά και τη… γεύση.
    3.Οι νέες βελτιωμένες ποικιλίες αρχικά δημιουργήθηκαν από επιστημονικά κρατικά ιδρύματα, πρώτα απ’ όλα για λόγους αποδοτικότητας της γεωργίας. Η ποσότητα εκτόπισε την ποιότητα. Χάθηκε η ιδιαίτερη γεύση του κάθε προϊόντος. Οι οίκοι σποροπαραγωγής έδωσαν έμφαση στην όψη και την αντοχή του προϊόντος, ξεχνώντας όμως το πιο βασικό. Οι καρποί παρουσιάζουν ομοιογένεια σε χρώμα και σχήμα αλλά υστερούν σε γεύση.
    4.Αυτό που είναι περισσότερο ανησυχητικό είναι ότι, εξαιτίας των υβριδίων έχει χαθεί πολύ μεγάλο ποσοστό των παραδοσιακών ποικιλιών, ενώ παράλληλα υπάρχει μια έντονη εξάρτηση των Ελλήνων παραγωγών και κατ’ επέκταση όλης της εγχώριας παραγωγής από εταιρείες εμπορίας σπόρων υβριδίων.
    5.Και το πιο σημαντικό: Ο αγρότης καλείται κάθε χρόνο να ξαναπληρώσει για την αγορά σπόρων υβριδίων. Δεν μπορεί να φτιάξει ο ίδιος σπόρο από τον καρπό της χρονιάς, διότι τα υβρίδια συνήθως παράγουν στείρους σπόρους κι αν όχι τότε τα φυτά που προέρχονται από σπόρους υβριδίων κατά κανόνα δεν εμφανίζουν τα “βελτιωμένα” χαρακτηριστικά στην επόμενη γενιά. Η ιλιγγιώδης απόδοση των υβριδίων σε καρπό, μετά την πρώτη χρονιά, σημειώνει κατακόρυφη πτώση ως και 50%.
    Όπως θα αντιλαμβάνεστε δεν είμαι αρνητικός αλλά η υπερβολή και η επιστημονικές ανακρίβειες δεν βοηθούν σε τέτοιες προσπάθειες. Ας μην εφησυχάζουμε λοιπόν, αλλά να ας μην υπερβάλλουμε κιόλας σπέρνοντας τον πανικό περί μεταλλαγμένων και γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Η ενημέρωση θα πρέπει να είναι πάντα επιστημονικά τεκμηριωμένη και να βασίζεται σε ερευνητικά δεδομένα και όχι ανακρίβειες και εικασίες του καθενός

  • Δέσποινα    20.08.2019 14:56

    Προσπαθήστε να κρατήσετε τους τοπικούς σπόρους και ας αφήσουμε ποιός είναι νόμιμος να τους κρατήσει. Είναι πρόγραμμα να ελέγχονται οι τροφές θα είναι ο επόμενος πόλεμος. Θα σας θυμίσω η ζέα που ήταν κυρίως παραγωγή της Ελληνικής γής φτηνό το αλεύρι της οι γονείς μου δένανε τα δεμάτια του σταριού με τον κορμό της και το ψιλό αλεύρι το έσμηγαν με το στάρι για ψωμί. Μου έλεγαν στον πόλεμο του 40 μάζευαν οι Γερμανοί τσουβάλια την ζέα με αποτέλεσμα να την παράγουν αυτοί και να πωλείται σαν ντίνκελ σε πενταπλάσια τιμή το αλεύρι της. Υπάρχει σπόρος ζέαςτώρα στην Ελλάδα;;;;; Φυλάξτε ως κόρη οφθαλμού τους τοπικούς σπόρους.

  • Γιωργoς    16.08.2019 07:30

    Συγχαρητήρια για το άρθρο σας και την πρωτοβουλία που έχετε αναλάβει. Θα πρέπει να πιέσουμε τους Ευρωβουλευτές μας να αγωνιστούν στην Ευρωβουλή για το εν λόγω θέμα. Επίσης να γίνονται αναρτήσεις σε περισσότερα άρθρα και μέσα για την ενημέρωση του κόσμου.

  • Ειρήνη Σκορδα    12.08.2019 11:23

    Συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία και το έργο, θα κανω κι εγώ ότι καλύτερο μπορώ… κι επειδή ψάχνω να φτιάξω και μποστάνι θέλω να μου πείτε που θα μπορούσα να βρω σπόρους και όχι έτοιμα φυτά.. Σας ευχαριστώ!

  • Ευάγγελος Αθανασατος    11.08.2019 12:17

    Έχω αναφέρει προ δεκαετιών ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει ο τάφος όλων των μελών της, πλην ορισμένων. Οι ποσοστόσεις κατέστρεψαν εκβιαστικως όλες τις πρωτογενείς παραγωγές στην πατρίδα μας, και οι επιδοτήσεις υπήρξαν το δολωμα για την καταστροφή των εγχώριων παραγωγών από τους αφελείς και μη ενημερωμένους καλλιεργητές, αντί πινακίου φακής. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω δια την εμπεριστατωμένη ενημέρωση, και υπόσχομαι να κατευθυνθώ όπου δύναμαι για να ανταποκριθώ στο κάλεσμα σας. Ειναι καθήκον όλων μας, όχι μόνον η συλλογή εγχώριων σπορων, αλλά και την ενημέρωση του κοινού κατά το δυνατόν. Ευχαριστω. Σας πληροφορώ ότι είναι η πρώτη φορά που επικοινωνώ μαζί σας.

  • Ευάγγελος Αθανασατος    11.08.2019 12:13

    Έχω αναφέρει προ δεκαετιών ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει ο τάφος όλων των μελών της, πλην ορισμένων. Οι ποσοστόσεις κατέστρεψαν εκβιαστικως όλες τις πρωτογενείς παραγωγές στην πατρίδα μας, και οι επιδοτήσεις υπήρξαν το δολωμα για την καταστροφή των εγχώριων παραγωγών από τους αφελείς και μη ενημερωμένους καλλιεργητές, αντί πινακίου φακής. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω δια την εμπεριστατωμένη ενημέρωση, και υπόσχομαι να κατευθυνθώ όπου δύναμαι για να ανταποκριθώ στο κάλεσμα σας. Ειναι καθήκον όλων μας, όχι μόνον η συλλογή εγχώριων σπορων, αλλά και την ενημέρωση του κοινού κατά το δυνατόν. Ευχαριστω.

  • Δημητρα Σπαλετου    10.08.2019 23:05

    Και εμεις εχουμε σπορους παλιους μπορουμε να σας δωσουμε

  • Στάθης Ζωγραφάκης    10.08.2019 20:34

    Θα ήθελα να σημειώσω ότι τα φρούτα και τα λαχανικά, που τρώμε σήμερα, δεν έχουν καμιά σχέση με εκείνα που τρωγαμε μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Τα σημερινά είναι άοσμα και άγευστα σε σημείο που να μην καταλαβαίνεις τι τρώς.

  • Κώστας    08.08.2019 15:03

    Συμφωνώ απόλυτα με το άρθρο κι αναφέρω κάτι που ίσως να είναι γνωστό. Ομιλώ για την Κέα που φέρνουν αμυγδαλιές από την Καλιφόρνια, είς βάρος της τοπικής άνυδρης ποικιλίας.

  • Δωροθεα Τριανταφυλλιδου    24.07.2019 00:02

    Πελιτης,ειναι η απαντηση….

  • Nicolas Karalis    02.07.2019 19:57

    καλησπερα σας, συμφωνω απολυτα μαζι σας και πολυ καλη η πρωτοβουλια σας. ειστε σιγουρος ομως πως ειστε νομιμοι γιατι εδω και πολλα χρονια απαγορευεται να εχετε σπορους… εδω και χρονια επιδοτειται η ελλαδα μας για να ξερριζωνει τα αμπελια της ειδικα τις τοπικες ποικιλιες. οι σποροι απο καθε κρατος φυλασσονται στη βορεια ευρωπη και μονο !!! codiw allimanterius γαρ ή νομιζετε πως δεν υπαρχει και δεν εχει ψηφιστει?? γιατι νομιζετε πως δεν μπορει κανενας να καλλιεργησει και να πουλησει τον καρπο αν δεν εχει πιστοποιηση?? θα ηθελα μια απαντηση σας και προς θεου μην νομισετε πως σας αντιπολιτευομαι και σας τρολλαρω

  • Georgia    30.06.2019 10:26

    Διαδώστε!! Η γιαγιά μου φύλαγε σπόρους, και μας τους άφησε κληρονομιά όταν έφυγε. Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλοι παππούδες και γιαγιάδες που έκαναν το ίδιο!

Σχολιασμός άρθρου