Με λόγο μετρημένο αλλά αιχμηρό όπου χρειάζεται, ο Νίκος Σηφουνάκης επιστρέφει στη δημόσια συζήτηση σε μια περίοδο που το Αιγαίο δοκιμάζεται από την υπερδόμηση, την τουριστική έκρηξη και τις αλλοιώσεις στο φυσικό και δομημένο του περιβάλλον. Αρχιτέκτονας στο επάγγελμα και πολιτικός με διαδρομή που σφράγισε κρίσιμες δεκαετίες για τα νησιά, υπήρξε ο άνθρωπος πίσω από τολμήματα που άλλαξαν τον χάρτη της νησιωτικής προστασίας. Τον νόμο για την απόσυρση των δυσλειτουργικών και αισθητικά απαξιωμένων κτηρίων του ’60 και του ’70, τα ειδικά Προεδρικά Διατάγματα που επέβαλαν μορφολογικούς κανόνες σε κάθε νησί ξεχωριστά, καθώς και τα σημαντικά βήματα του ΥΠΕΚΑ για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό και τη νέα διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών.
Η πορεία του, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται μόνο στα νομοθετήματα. Είναι μια διαδρομή που πέρασε μέσα από συγκρούσεις με τοπικές κοινωνίες, αντιδράσεις δημοτικών συμβουλίων που κάποτε τον κήρυξαν «ανεπιθύμητο», αλλά και από βαθιά πίστη ότι τα νησιά του Αιγαίου οφείλουν να διαφυλαχθούν ως ζωντανά σύνολα πολιτισμού και ιστορίας. Σήμερα, πολλά από αυτά τα νησιά, μπροστά στην πίεση της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης, επικαλούνται τα ίδια διατάγματα που τότε αμφισβητήθηκαν, αναγνωρίζοντας έστω καθυστερημένα, την αξία μιας προνοητικής πολιτικής.
Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη «δ», ο πρώην υπουργός μιλά για τις εμπειρίες που τον διαμόρφωσαν, από τα μαθητικά του χρόνια μέχρι τα υπουργικά γραφεία πέντε διαφορετικών χαρτοφυλακίων. Αναφέρεται στον ρόλο του Αιγαίου ως «πνεύμονα» της χώρας, σχολιάζει την πολιτική εποχή του εντυπωσιασμού και της τηλεοπτικής αντιπαράθεσης, ενώ καταθέτει την εκτίμησή του για ένα μέλλον όπου οι κυβερνήσεις συνεργασίας θα αποτελούν πλέον τον κανόνα. Την ίδια στιγμή, διατυπώνει με σαφήνεια τι θεωρεί αναγκαίο για την επόμενη μέρα των νησιών. Αυστηρή χωροθέτηση, προστασία της αγροτικής γης και σαφείς περιοχές αδόμητου χώρου, ώστε το Αιγαίο να μη χάσει την ταυτότητά του μέσα στη δίνη του υπερτουρισμού.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Κύριε Σηφουνάκη, κοιτάζοντας πίσω στα χρόνια της ενεργού πολιτικής σας, ποια θεωρείτε τη σημαντικότερη πολιτική στιγμή της διαδρομής σας;
Στην πολιτική η ενασχόλησή μου μπορώ να πω ότι αρχίζει από τα μαθητικά μου χρόνια.
Στην 27χρονη κοινοβουλευτική μου διαδρομή, και την ευθύνη που μου ανατέθηκε σε πέντε υπουργεία των οποίων υπήρξα πολιτικός προϊστάμενος, κάθε στιγμή έχει τα χαρακτηριστικά της και την αξία της.
Θέλω να τονίσω όμως ότι η πρώτη εμπειρία με τη διοίκηση υπήρξε σημαντική για μένα και ήταν η Νομαρχία Λέσβου, και κατόπιν η Γενική Διεύθυνση της ΕΡΤ, την εποχή που υπήρχε μόνο η κρατική ενημέρωση. Μπορώ να πω ότι κάθε θέση ευθύνης έχει τα δικά της χαρακτηρίστηκα.
• Ως υπουργός Αιγαίου δώσατε ιδιαίτερη βαρύτητα στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των νησιών. Πόσο δύσκολο ήταν να ισορροπήσετε ανάμεσα στην ανάπτυξη και στη διαφύλαξη της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς; Σας ρωτώ γιατί πλέον το μότο της εποχής μιλά για βιώσιμο τουρισμό που διαχρονικά ως χώρα -εκτός εξαιρέσεων- έχουμε υπονομεύσει. Θυμάμαι ότι όταν εσείς μιλούσατε για περιορισμούς, πολλοί θεωρούσαν ότι ήσασταν αντίθετος με την πρόοδο των νησιών τους.
Γεννήθηκα αντικρίζοντας τη θάλασσα του Αιγαίου και την τετραετία 2000-2004 που ήμουν επικεφαλής στο Υπουργείο Αιγαίου την θεωρώ από τις πιο σημαντικές και δημιουργικές περιόδους της πολιτικής μου ζωής.
Έχω επισκεφθεί όλα τα νησιά και τις νησίδες του Αιγαίου πολλές φορές με βαπόρια και ελικόπτερα, και για μένα το Αιγαίο είναι ο πνεύμονας της Ελλάδας.
Το ότι είμαι αρχιτέκτονας και έχοντας γνωρίσει πώς χώρες της Ευρώπης προστάτευσαν την αρχιτεκτονική τους κληρονομιά πχ η Ιταλία, με βοήθησε να βλέπω πιο μακριά και να διαισθάνομαι την απειλή καταστροφής της ισορροπίας του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος των νησιών από την υπερδόμηση. Το υπουργείο Αιγαίου απέκτησε την αρμοδιότητα να θέτει κανόνες προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους των νησιών με απόφαση του αείμνηστου Κώστα Σημίτη, ο οποίος εκχώρησε την αρμοδιότητα που μέχρι τότε είχε το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Συντάχθηκαν ειδικά Προεδρικά Διατάγματα σχεδόν για κάθε νησί, με όρους και περιορισμούς δόμησης, τέθηκαν μορφολογικοί κανόνες που ανταποκρίνονται στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία και ιστορία κάθε τόπου.
Συνάντησα αντιδράσεις πολλές, υπήρξαν Δημοτικά Συμβούλια κάποιων νησιών που με απόφασή τους με κήρυξαν ανεπιθύμητο πρόσωπο.
Εικοσιπέντε χρόνια μετά οι τοπικές αρχές των ίδιων νησιών επικαλούνται τα Διατάγματα Σηφουνάκη όπως αποκαλούνται πλέον, για την προστασία από αυθαιρεσίες, και έχουν γίνει βασικοί υπερασπιστές εκείνου του θεσμικού πλαισίου που δημιουργήσαμε.
• Αν είχατε σήμερα τη δυνατότητα να σχεδιάσετε από την αρχή μια στρατηγική για τα νησιά του Αιγαίου, ποια θα ήταν τα πρώτα τρία πράγματα που θα κάνατε;
Θα πρότασσα την αυστηρή χωροθέτηση λειτουργιών και δράσεων καθώς και θεσμοθέτηση κανόνων προστασίας της αγροτικής γης και προσδιορισμό αδόμητων περιοχών.
Γνωρίζετε ότι στους πέντε νομούς του Αιγαίου, με Προεδρικά Διατάγματα που θεσμοθετήθηκαν την περίοδο 2000-2004, προσδιορίζονται αδόμητες νησίδες σε κάθε έναν από αυτούς.
Σήμερα βλέπουμε στις χώρες που είναι μεγάλοι τουριστικοί προορισμοί, να υπάρχουν αντιδράσεις έντονες, ενάντια στον υπερτουρισμό, ο οποίος αλλοιώνει τη ζωή των ανθρώπων και του περιβάλλοντος.
• Ως πολιτικός που υπηρέτησε το ΠΑΣΟΚ σε περιόδους έντονης δημιουργικότητας αλλά και κρίσιμων αποφάσεων, πώς αξιολογείτε την πορεία της χώρας σήμερα;
Ζούμε σε μια εποχή όπου στην πολιτική κυριαρχεί ο εντυπωσιασμός και ο πολιτικός διάλογος δεν γίνεται στον ναό της Δημοκρατίας αλλά στα ΜΜΕ. Η κυβέρνηση αποφασίζει και η κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή, απλώς επικυρώνει τις αποφάσεις της. Θα μου πείτε δεν γινόταν στο παρελθόν; Ναι, όχι όμως σε αυτόν τον βαθμό.
Το 2007 η πολιτική σκοπιμότητα επέβαλε το υπουργείο Αιγαίου, να ενταχθεί στο υπουργείο Ναυτιλίας, όμως το υπουργείο Μακεδονίας Θράκης διατηρήθηκε, αυτό είναι απαράδεκτο.
Από το 2004 και μετά δεν έχει υπάρξει καμία νομοθετική πρωτοβουλία για την περαιτέρω προστασία και διαφύλαξη του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος του Αιγαίου, που είναι αναγκαίο, λόγω των νέων δεδομένων που προέκυψαν από την υπερδόμηση και τον υπερτουρισμό.
• κ. υπουργέ απ’ ό,τι διαφαίνεται υπάρχει μεγάλη δυσπιστία των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Μπορεί η ΝΔ να προηγείται, όμως η πίτα των δημοσκοπήσεων, εμφανίζει φαινόμενα «ιταλοποίησης». Αναμένεται επανεμφάνιση Τσίπρα ή κόμμα Σαμαρά, εκτιμάται ότι το πολιτικό τοπίο αλλάζει ριζικά και τι πρωτοβουλίες μπορεί να πάρει το ΠΑΣΟΚ για την «αναγέννηση» του κεντροαριστερού χώρου;
Πράγματι υπάρχει μεγάλος πολιτικός αποπροσανατολισμός. Η ενασχόληση με τα κοινά δυστυχώς δεν έλκει, οι πολίτες και, κυρίως οι νέοι, αποστρέφονται την πολιτική. Μετά βεβαιότητος στην επόμενη Βουλή θα υπάρξει μεγαλύτερος αριθμός κομμάτων.
Εισερχόμεθα στην εποχή που μόνο με συνεργασίες κομμάτων θα μπορεί να υπάρξει κυβέρνηση. Αυτό στην Ευρώπη συμβαίνει χρόνια, το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας απέρριπτε τις συνεργασίες μέχρι τώρα, και προέτασσε τις ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις.
Το ΠΑΣΟΚ πλήρωσε το τίμημα της κρίσης όσο κανένα άλλο κόμμα. Έχει χρέος να ανασυνταχθεί και να πετύχει να κατανοήσει ο πολίτης ότι εξακολουθεί να έχει τις αρχές που το δημιούργησαν, και να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών.
• Ποιο θεωρείτε το πιο δύσκολο πολιτικό δίλημμα που αντιμετωπίσατε και ποια εικόνα ή εμπειρία από τα νησιά, σας έχει σημαδέψει περισσότερο;
Τα διλήμματα είναι πολλά, όπως και οι προκλήσεις. Από τις δυσκολότερες στιγμές υπήρξε το 1989, με το σκάνδαλο Κοσκωτά, και το 2010 με την αναγκαστική προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η καλύτερη μνήμη που διατηρώ από τα νησιά είναι το τοπίο τους τον χειμώνα, η ηρεμία τους, και βέβαια οι μόνιμοι κάτοικοι, όσοι εξακολουθούν να ασχολούνται με τη γη και την καλλιεργούν.
