Ο κ. Σωτήρης Σέρμπος, είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάει στην ‘δ’ σχετικά με τις δραματικές εξελίξεις μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ ενώ εξηγεί την στάση της Τουρκίας, με τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν να προσπαθεί να παίξει τον ρόλο του διαμεσολαβητή και όχι μόνον, λόγω των μουσουλμανικών καταβολών και στόχων του.
Επιπλέον, τονίζει πως ‘Υπάρχει κίνδυνος γενικευμένης κρίσης στη Μέση Ανατολή, τον οποίο δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε ακόμη’.
• Κύριε Σέρμπο, γιατί η Χαμάς επέλεξε τη δεδομένη στιγμή να επιτεθεί με αυτό τον τρόπο στο Ισραήλ;
Κοιτάξτε, μπορούμε να διακρίνουμε δύο λόγους: ο πρώτος είναι προκειμένου να εκτροχιάσει μια διαδικασία προσέγγισης μέσω των συμφωνιών ανάμεσα σε αραβικές χώρες με το Ισραήλ –και κατ’ επέκταση και με τις ΗΠΑ. Θα ξεχώριζα όμως την περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας. Άρα, το σενάριο αυτό έχει “παγώσει” για ένα μεγάλο διάστημα, λαμβάνοντας υπόψη πώς θα εξελιχθούν και τα γεγονότα στην Μέση Ανατολή. Άρα εδώ, η Χαμάς, είδε ουσιαστικά ότι το Παλαιστινιακό μπαίνει στο συρτάρι, με ό,τι συνεπάγεται και για την ίδια και, ασφαλώς, υπό μια άλλη οπτική. Αυτό θα αποτελούσε (και αποτελεί) μια σημαντική θετική εξέλιξη, και ένα ήδη πρώτο όφελος –σε αυτή την φάση- από την πλευρά του Ιράν. Θα έλεγα ότι μέσα από αυτή την ιστορία, η Χαμάς (μια τρομοκρατική οργάνωση) επιθυμεί να πάρει την πρωτοκαθεδρία και τα σκήπτρα, ως εκείνη που μπορεί να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των Παλαιστινίων.
Το δεύτερο, αφορά στην εσωτερική κατάσταση στο Ισραήλ. Ίσως εκεί, δεν αποδώσαμε τόση σημασία όση θα έπρεπε, αφού σημειώθηκε μια πρωτόγνωρη περίοδος διχασμού και πόλωσης. Μια κρίση θεσμική, πολιτική και κοινωνική, η οποία μετά βεβαιότητας άφησε το αποτύπωμά της και στις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις και στις υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας. Άρα, εδώ, δρώντες όπως η Χαμάς, διέγνωσαν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Μια αδυναμία, μια ευαλωτότητα από την πλευρά του Ισραήλ, ρήγματα και αβεβαιότητες το οποίο, μεταξύ άλλων το χρησιμοποίησε για να δείξει ότι το Ισραήλ δεν είναι ανίκητο. Θα έλεγα ότι αυτοί ήταν οι δύο βασικοί λόγοι και βεβαίως, θα δούμε εάν και κατά πόσο η Χαμάς, θα καταφέρει να εμπλέξει και μια σειρά άλλων δρώντων κρατικών και μη –άρα σε έναν πόλεμο όπου θα επιθυμούσε να αποκτήσει περιφερειακό χαρακτήρα. Η Χαμάς, θέλει πάντως, να αντικαταστήσει την παλαιστινιακή αρχή –η οποία ούτως ή άλλως είναι ‘γηρασμένη’ και δεν επέδειξε ικανότητες να επαναφέρει στο τραπέζι το Παλαιστινιακό, με βάση τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας.
• Υπάρχει κίνδυνος γενικευμένης κρίσης στη Μέση Ανατολή και πώς βλέπετε τις κινήσεις από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών;
Υπάρχει κίνδυνος, τον οποίο δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε αν παραμείνει το κυρίαρχο ή όχι σενάριο. Αυτή τη στιγμή εξετάζουμε πολλαπλά σενάρια: από ένα σενάριο αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής (σε περιφερειακό επίπεδο) έως –το πιο αισιόδοξο- την επιστροφή στο τραπέζι διαπραγμάτευσης, προφανώς χωρίς την Χαμάς, τους επόμενους μήνες. Το γεγονός πως οι ΗΠΑ, κινήθηκαν πολύ γρήγορα στην μεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων μέσω του αεροπλανοφόρου Gerald Ford» (το οποίο θα ακολουθήσουν και άλλα) θέλει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα αποτροπής, άρα να στείλει και μηνύματα σε άλλους δρώντες όπως το Ιράν και ίσως η Τεχεράνη (όχι αυτή καθαυτή, αλλά οι αντιπρόσωποί της που διατηρεί με έμφαση στην Χεζμπολάχ, στον Λίβανο, στην Συρία, στο Ιράκ και στην Υεμένη). Συνεπώς, είναι ένα καλό ‘μάθημα’ και για την Ελλάδα, για να δούμε πώς λειτουργούν οι στρατηγικές συμμαχίες και πώς επιβεβαιώνονται στην πράξη. Η άλλη όψη του ιδίου νομίσματος όμως, είναι ότι και οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν γνωρίζουν πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση –γι’ αυτό προχωρούν και σε μια τέτοια κίνηση. Δεν είναι δυνάμεις που αποστέλλονται προκειμένου να αμυνθεί το Ισραήλ αποτελεσματικά όσον αφορά την επικράτεια στην Λωρίδα της Γάζας και την Δυτική Όχθη. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι μηνύματα προκειμένου να αποφευχθεί ένας περιφερειακός πόλεμος. Θα δούμε πώς θα εξελιχθούν όλα αυτά, στο προσεχές διάστημα ενώ θα πρέπει να μελετάμε τις αντιδράσεις των άλλων χωρών (είτε σε επίπεδο κυβερνήσεών τους, είτε σε επίπεδο κοινωνιών). Υπάρχει και το ανθρωπιστικό ζήτημα που θα καθορίσει επίσης τις εξελίξεις.
Να προσθέσω ότι οι ΗΠΑ, με ανοιχτό τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν θα ήθελαν σε καμία περίπτωση μια περιφερειακή διένεξη που θα αφορούσε και δική τους εμπλοκή αλλά και του Ιράν. Συνεπώς, όλα τα στοιχήματα βρίσκονται πάνω στο τραπέζι…
Ταυτόχρονα, θα σας έλεγα ότι και η Τεχεράνη δεν θα επιθυμούσε μια ενεργή εμπλοκή της σε αυτό το μέτωπο –τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα. Σας υπενθυμίζω ότι η Τεχεράνη έχει ήδη κάποια απτά κέρδη. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και άλλες δράσεις που ίσως να προκαλέσουν γενικευμένες εξελίξεις.
• Πώς κρίνετε τη θέση που τηρεί η Τουρκία; (αρνήθηκε να καταδικάσει ως τρομοκρατική ενέργεια τις επιθέσεις της Χαμάς, κατά τη συνεδρίαση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ) ενώ διεκδικεί τον ρόλο του διαμεσολαβητή.
Όπως προανέφερα, υπάρχουν κάποιες χώρες που (σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα) ενισχύουν την επόμενη μέρα όπως π.χ. το Ιράν ενώ εκεί, βρίσκεται και το Κατάρ που είναι ένας ισχυρός υποστηρικτής της Χαμάς. Στην περίπτωση της Τουρκίας, είναι μια χώρα η οποία παραμένει εξαιρετικά φιλική προς την μουσουλμανική αδελφότητα από την οποία προέρχεται και η Χαμάς. Η Τουρκία, θεωρεί ότι θα υπάρχουν και για εκείνη τα πλεονεκτήματα από την στάση που διατηρεί έναντι χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Κάτι που υποτιμάται πολλές φορές, είναι ότι για την Τουρκία, είναι ένα πολύ βασικό κομμάτι της στρατηγικής της η θρησκευτική διάσταση. Οι φιλοδοξίες που έχει για να πρωταγωνιστήσει, αργότερα, εντός του μουσουλμανικού κόσμου, δεν εξαντλείται στην Μέση Ανατολή αλλά περιλαμβάνει την Αφρική, την Ασία και άλλες γεωγραφικές ζώνες. Δεν είναι τυχαίο το ό,τι κάποιοι στο εσωτερικό της Τουρκίας, ταυτίζονται με την Χαμάς (κάτι που είναι εντελώς λάθος, αφού είναι μια τρομοκρατική οργάνωση, δεν έχει καμία σχέση με τα δίκαια αιτήματα του παλαιστινιακού λαού). Ενώ ο Ερντογάν ήταν προσεκτικός στις αρχικές δηλώσεις του, υποχρεώθηκε να παίξει το χαρτί, με το οποίο εμφανίζεται ως προστάτης των αδύναμων μουσουλμάνων προσπαθώντας να ενισχύσει τα ερείσματά του εντός του αραβικού κόσμου. Έχει ωστόσο, μια λογική αυτό που κάνει. Πιθανώς η Τουρκία θεωρεί ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν πολλές εναλλακτικές, οπότε θα αποδεχτούν την στρατηγική της αυτονομία.
Τέλος, να αναφέρουμε πως μια πιθανή -έστω και προσωρινή- επιστροφή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή με στρατιωτικό αποτύπωμα, κάθε άλλο παρά ικανοποιεί τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Εξ ού και οι σχετικές δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν.
