Του Ρουμπίνη Γεωργίου, Συμβούλου ψυχικής υγείας
Το τελευταίο καιρό παρατηρείται ένα φαινόμενο το οποίο έχει μεγάλη έξαρση. Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας. Το φαινόμενο αυτό, η τάση ή η μορφή επιδημίας μπορούμε να πούμε δεν είναι κάτι καινούργιο. Δεν είναι μια μόδα η οποία ξεκίνησε τώρα, τα τελευταία χρόνια και έχει ανοδική τάση, σε σημείο δεν ξέρουμε πότε θα σταματήσει. Δεν είναι μόδα. Δεν είναι κάτι ξένο, δεν είναι ξενόφερτο. Είναι ένα φαινόμενο πολύ γνωστό στην ελληνική κοινωνία και στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά δεν είναι μόνο εθνικό. Δεν συμβαίνει φυσικά μόνο στην ελληνική κοινωνία, αλλά είναι διεθνές. Σε όλα τα κράτη του κόσμου υπήρχε και υπάρχει, όπως και στην Ελλάδα, φυσικά η ενδοοικογενειακή βία. Δεν έχει άνθηση. Δεν έχει άνοδο. Απλά τώρα πλέον το μαθαίνουμε πιο εύκολα. Τώρα πλέον το μαθαίνουμε πιο γρήγορα. Πλέον υπάρχει το διαδίκτυο, τα σόσιαλ, οι ενημερωτικές εκπομπές. Δεν ξεκίνησε τώρα. Δεν είναι μόνο τώρα.
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα μοτίβο χειριστικών και κακοποιητικών συμπεριφορών των οποίων εφαρμόζει ο θύτης, απέναντι στο θύμα του ή στα θύματα του. Το θύμα μπορεί να είναι γυναίκα, μπορεί να είναι άντρας μπορεί να είναι τα παιδιά της οικογένειας, μπορεί να είναι ακόμη, σε μικρότερο βαθμό όμως, τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας ( παππούς – γιαγιά).
Ο θύτης συνήθως είναι άντρας. Αναφέρω συνήθως γιατί οι περισσότερες περιπτώσεις τις οποίες έχουμε είτε καταγεγραμμένες, είτε γνωστές, είναι άντρες. Φυσικά υπάρχουν και γυναίκες θύτες, στατιστικά όμως είναι μικρότερο το ποσοστό.
Ο νόμος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι θεωρείται:
1.ενδοοικογενειακή βία, η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος και τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα.
2. α. οικογένεια ή κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους.
β. στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια.
γ. οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται και στην μόνιμη σύντροφο του άνδρα ή στον μόνιμο σύντροφο της γυναίκας και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, εφόσον τα πρόσωπα αυτά συνοικούν, ως και στους τέως συζύγους.
3. θύμα ενδοοικογενειακής βίας κάθε πρόσωπο της προηγούμενης παραγράφου σε βάρος του οποίου τελείται αξιόποινη πράξη κατά τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος. Θύμα είναι και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου τελέσθηκε αξιόποινη πράξη, κατά τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα, καθώς και ο ανήλικος κατά την παράγραφο 2, ενώπιον του οποίου τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις της παρούσας.
Η άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας απαγορεύεται.
Η ενδοοικογενειακή βία παρατηρείται με διάφορες μορφές. Η πιο γνωστή σε όλους μας είναι η σωματική, όταν το ένα μέλος της οικογένειας στρέφεται κατά του άλλου χτυπώντας το είτε με χαστούκια, χτυπήματα με τα χέρια, όπως μπουνιές και πιο σπάνια αγκωνιές, αλλά επίσης και με τα πόδια με λακτίσματα καθώς επίσης και γονατιές. Άλλοι μέθοδοι σωματικής βίας είναι να κάψει ο θύτης το θύμα με τσιγάρο ή άλλο έφλεκτο υλικό, όπως αναπτήρας, καμινέτο κ.α., όπως επίσης και με χημικά υλικά, για να δημιουργήσει ζημιά στο πρόσωπο ή στο σώμα του θύματος, για να μην μπορεί να κυκλοφορήσει. Να χαλάσει την όμορφη εικόνα του θύματος, διότι αυτή θεωρεί ότι δημιουργεί το πρόβλημα στη σχέση τους, ( είναι πολύ όμορφη την κοιτάνε όλοι, αν της κάψω το πρόσωπο, τα χέρια ή τα πόδια θα πάψει να είναι επιθυμητή). Άλλοι τρόποι είναι ο στραγγαλισμός, το χτύπημα του κεφαλιού ή του σώματος του θύματος στο τοίχο, τραπέζια ή οτιδήποτε άλλο υλικό το οποίο θα δημιουργήσει ζημιά στο θύμα, με σκοπό είτε να σταματήσει να πραγματοποιεί αυτό το οποίο δεν θέλει ο θύτης, π.χ. να σταματήσει να μιλάει, να κλαίει, να ζητά συγγνώμη κ.ο.κ, να μην την ακούει. είτε να της δημιουργήσει ζημιά ούτως ώστε πάλι να σταματήσει να είναι επιθυμητή στον αντρικό λ.χ. πληθυσμό. Χαρακτηριστικές φράσεις ( να δω ποιος θα σε θέλει έτσι που σε έκανα).
Η σωματική βία φυσικά είναι η πιο επικίνδυνη και πιο εμφανής από όλες τις μορφές πράξεις στην ενδοοικογενειακή βία.
Άλλες μορφές είναι η λεκτική, η ψυχολογική και η σεξουαλική βία.
Η λεκτική βία παρατηρείται όταν ο θύτης μιλά άσχημα με ύβρεις και υποτιμητικά όταν βρίσκονται οι δύο τους, είτε μπροστά στα παιδιά είτε ακόμα δημόσια μπροστά σε κόσμο. Σκοπός του είναι να κάνει το θύμα να αισθανθεί υποδεέστερο και να νιώθει μειονεκτικά απέναντι στο θύτη. Εδώ ξεκινά να μπαίνει η ψυχολογική βία λ.χ δεν αξίζεις, δεν είσαι για τίποτα ικανή, αν δεν ήμουν εγώ ποιος θα σε έπαιρνε, ποια νομίζεις ότι είσαι, είσαι αγράμματη και τόσα άλλα παραδείγματα, με σκοπό να δημιουργήσει την εντύπωση και να πιστέψει το θύμα ότι όντως δεν αξίζω, έχει δίκιο σε αυτά που λέει, έχει δίκιο που μου τα λέει. Μάλλον εγώ φταίω. Εγώ τον προκάλεσα. Κάνοντας έτσι το θύμα να αισθάνεται τύψεις στον εαυτό του γιατί έχει αρχίσει να πιστεύει ότι όντως έτσι είναι, είναι αλήθεια. Είτε κάνοντας έτσι το θύμα να αισθάνεται ενοχές απέναντι στους δικούς του ανθρώπους παιδιά, πατρική οικογένεια, φίλοι κτλ ότι δεν φταίει αυτός, εγώ φταίω. Δίνοντας με αυτό το τρόπο ένα ‘’άσυλο’’ στο θύτη, μην σκέφτεστε άσχημα για αυτόν. Εγώ δεν είμαι αντάξια του.
Αυτό πάντα φυσικά δεν πετυχαίνει σε όλα τα θύματα, αλλά είναι ένα στάδιο διαπραγμάτευσης και σκέψης, ότι το θύμα θα αλλάξει. Έγινε ένα ατυχές περιστατικό και δεν θα ξαναγίνει. Δεν το ήθελε. Το θύμα πιστεύει ότι ο θύτης θα αλλάξει. Κάτι θα συμβεί και θα αλλάξει. Τις περισσότερες φορές εθελοτυφλεί και πιστεύει, δεν μιλάει, πιστεύοντας ότι αυτά είναι προβλήματα του ζευγαριού να μην ανακατεύει άλλους και ότι θα μπορέσουν μόνοι τους χωρίς βοήθεια να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Το θύμα δεν μπορεί να πιστέψει ή δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι είναι ήδη θύμα ενδοοικογενειακής βίας, διότι είναι ένα ισχυρό σοκ για το ίδιο το θύμα ότι βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση και επιλέγει την αποφυγή του προβλήματος. Στρουθοκαμηλίζοντας και αποφεύγοντας το θύμα να δει τα πράγματα ως έχουν, μπαίνει στη διαδικασία να πιστέψει ότι τα πράγματα ίσως και δεν είναι έτσι, αποκλείεται να συμβαίνει και πολλές φορές σκέφτεται τις ευχάριστες στιγμές τις οποίες είχε με το θύτη, τις καλές τους στιγμές, δίνοντας τους φρούδες ελπίδες ότι θα επανέλθουν.
Άλλες φορές το θύμα αποφασίζει να μιλήσει και να πει τα εν οίκω, αλλά δεν είναι πάντα ευχάριστες ή και ευπρόσδεκτες οι απόψεις τις οποίες παίρνει. Πολλές φορές οι φίλοι ή και οι συγγενείς ακόμα δεν είναι πάντα τόσο πρόθυμοι να βοηθήσουν, θεωρώντας ότι δεν θέλουν να μπαίνουν στο ζευγάρι ή γιατί δεν ξέρουν αν το ζευγάρι τα βρει μεταξύ τους και κατηγορηθούν οι ίδιοι ότι ήθελαν να τους χωρίσουν.
Στην χώρα μας δυστυχώς υπάρχει ακόμη ένα ταμπού στην ελληνική οικογένεια ότι τα ζευγάρια καλό είναι να μην χωρίζουν. Φυσικά δεν είναι όπως ήταν τα παλαιότερα χρόνια αλλά δεν έχει εξαλειφθεί. Δεν προτρέπουμε φυσικά να χωρίζουν τα ζευγάρια, αλλά όταν έχεις εξαντλήσει όλα τα περιθώρια και προκειμένου τα πράγματα να γίνουν χειρότερα είναι καλύτερο να υπάρξει ένα διαζύγιο από το να υπάρχει μια ρήξη που θα φέρει πράγματα και καταστάσεις σε χειρότερο βαθμό, ίσως και καταστροφικό.
Δεδομένου αυτού λοιπόν πολλές γυναίκες δεν έβρισκαν κατανόηση στην πατρική οικογένεια, στήριξη και βοήθεια, όσον αφορά τις ίδιες ή ακόμα και στα παιδιά τους, στα οικονομικά προβλήματα ή στη στέγη για ένα διάστημα. Δεδομένου αυτού ήταν να αποφεύγουν να πάνε στις αρχές να το καταγγείλουν μη έχοντας βοήθεια από τη πατρική οικογένεια είτε κατηγορούνταν ότι έτσι είναι οι άντρες λένε και μια κουβέντα παραπάνω, δεν χάλασε ο κόσμος, μην τι κάνεις θέμα. Είτε ακόμη και τι θα πει ο κόσμος. Αυτό το κλασικό και αιώνιο τι θα πει ο κόσμος. Μην κατηγορηθεί η οικογένεια και χαλάσει το στάτους της. Με συνέπεια οι γυναίκες οι οποίες υπόκεινταν κακοποίηση να παραμένουν σε έναν κακοποιητικό γάμο, για το λόγο ότι δεν είχαν στήριξη, αλλά και γιατί είχαν οι ίδιες πιστέψει ότι θα κατηγορηθούν άσχημα από την κοινωνία και το βασικότερο είχαν πιστέψει οι ίδιες ότι δεν θα καταφέρουν. Δεν είναι άξιες να τα καταφέρουν.
Τις τελευταίες μέρες μετά το λυπηρό περιστατικό στους Αγίους Αναργύρους και τη δολοφονία της άτυχης κοπέλας Κυριακής Γρίβα, η οποία δεχτηκε τα δολοφονικά πλήγματα έξω από τη σκοπιά του αστυνομικού τμήματος, παρατηρείται το εξής, το οποίο είναι θετικό. Υπήρχαν γενικότερα καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας, τα στατιστικά σοκάρουν. Ενδεικτικό στοιχείο είναι πως το 2020 είχαν σημειωθεί 5.413 περιστατικά, ενώ από τις αρχές του 2023 μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου έχουν γίνει 9.860 καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, εκ των οποίων 8.409 αφορούν γυναίκες.
Από την ημέρα του λυπηρού περιστατικού της Κυριακής Γρίβα, οι αστυνομικοί χειρίστηκαν εντελώς λάθος το περιστατικό, δεν θα αναλύσουμε εδω το πως και γιατί,αλλά το θετικό το οποίο πρέπει να μας μείνει είναι ότι ακούμε τις τελευταίες μέρες όλο και περισσότερες γυναίκες να καταγγέλνουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Για έναν εντελώς λάθος χειρισμό των αρχών, δεν πρέπει ο υπόλοιπος κόσμος να περιοριστεί να σκεφτεί ότι είναι ανήμπορος και δεν υπάρχει κανείς να τις βοηθήσει.
Να σημειώσουμε μόνο ότι δεν είναι όλα τα περιστατικά αληθή, αλλά για αυτό το λόγο είναι οι αρχές για να το εξετάσουν.
Μπορεί το πλαίσιο να χρειάζεται επανεξέταση και να δουν οι αρμόδιοι τι χρειάζεται να αλλάξει, αλλά το θύμα είναι το μόνο σίγουρο ότι χρειάζεται νομική αλλά πρωτίστως ψυχολογική υποστήριξη η ίδια είτε από κρατικούς ή ιδιωτικούς φορείς.
Αυτό που ενδιαφέρει είναι το θύμα να σπάσει τη σιωπή του να μιλήσει. Να ζητήσει βοήθεια και να της δοθεί απλόχερα. Να μην κρατήσει το στόμα του κλειστό, να μην κάνει πίσω να μην λυπηθεί το θύμα. Δυστυχώς ο θύτης δεν θα αλλάξει, θέλει πολύ δουλειά και χρόνια ψυχοθεραπεία και αν θελήσει να αλλαξει. Πολλές φορές ο θύτης δεν θέλει να αλλάξει. ‘’ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΓΩ ΑΥΤΟΙ ΤΟ ΕΧΟΥΝ’’.
Ρουμπίνης Γεώργιος
