• Έξι δεκαετίες μετά τη SAFOR στην Κατταβιά, οι αμερικανικές εταιρίες κολοσσοί ExxonMobil και Chevron, επαναφέρουν τους υδρογονάνθρακες στο προσκήνιο
Οι τελευταίες εξελίξεις στον τομέα των υδρογονανθράκων σηματοδοτούν μια νέα φάση για τη χώρα μας. Η ExxonMobil και η Chevron, δύο από τους ισχυρότερους αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς, ενισχύουν τη στρατηγική τους παρουσία στις ελληνικές παραχωρήσεις δυτικά, νοτιοδυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο, ανοίγοντας τον δρόμο για την πρώτη ουσιαστική φάση εξερευνητικών γεωτρήσεων μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Οι κινήσεις αυτές δεν είναι απλώς οικονομικές επενδύσεις, αποτελούν στρατηγική τοποθέτηση των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο ασφάλειας και σταθερότητας γύρω από την ενεργειακή αξιοποίηση των θαλάσσιων λεκανών της περιοχής. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Λιβύη μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας νέας πολυμερούς συνεργασίας για την από κοινού αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων του βυθού.
Η λεκάνη του Ηροδότου, που εκτείνεται νότια της Κρήτης και βορειοδυτικά της Λιβύης, όπως και η οροσειρά του Αναξίμανδρου ανοικτά του Καστελλόριζου, θεωρούνται περιοχές με σημαντικό γεωλογικό ενδιαφέρον. Αν και γεωπολιτικά ευαίσθητες, θα μπορούσαν μελλοντικά, υπό σταθερές διεθνείς εγγυήσεις και τεχνική υποστήριξη να αποτελέσουν τον φυσικό επόμενο στόχο της ερευνητικής δραστηριότητας.
Οι γεωτρήσεις πετρελαίου στην Κατταβιά
Η ιστορία, ωστόσο, δείχνει ότι η ενεργειακή περιπέτεια της Ελλάδας δεν ξεκινά σήμερα. Περισσότερο από μισό αιώνα πριν, τη δεκαετία του ’60, στη Ρόδο στήθηκε για πρώτη φορά γεωτρύπανο, στην περιοχή της Κατταβιάς, όπου η γαλλική εταιρεία SAFOR πραγματοποίησε δύο χερσαίες γεωτρήσεις (1963–1965) σε συνεργασία με το Υπουργείο Βιομηχανίας, το ΙΓΜΕ και το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίων (IFP), επί υπουργίας Γιάννη Ζίγδη. Οι γεωτρήσεις θεωρήθηκαν άγονες, καθώς δεν εντοπίστηκαν εκμεταλλεύσιμα αποθέματα, ωστόσο δεν έφτασαν ποτέ το βάθος που προέβλεπαν οι αρχικές συμφωνίες. Μέχρι σήμερα, στο σημείο υπάρχουν τα απομεινάρια εκείνης της προσπάθειας (η κεντρική οπή, τα ίχνη της μεταφοράς ρευστής ύλης και το έδαφος που παραμένει χέρσο), ένα σιωπηλό αποτύπωμα μιας εποχής που πίστεψε στο «μαύρο χρυσό».
Ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιος Λέκκας είχε επισημάνει ότι στη Νότια Ρόδο ενδέχεται να υπάρχουν θύλακες φυσικού αερίου σε μικρές ποσότητες, καθώς το υπέδαφος της περιοχής διαθέτει ιζηματογενή πετρώματα και οργανική ύλη που ευνοούν τη δημιουργία υδρογονανθράκων. Το εύρημα αυτό συνδέεται και με τις παλαιοντολογικές ενδείξεις της περιοχής, δηλαδή απολιθώματα μαστόδοντων, ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων, που αποκαλύπτουν ένα γεωλογικό παρελθόν πλούσιο σε βιολογικά στοιχεία.
Η πρώτη επίσημη πολιτική αναφορά για την ύπαρξη πετρελαίου νοτίως της Ρόδου έγινε το 2000, όταν ο πρώην υπουργός Ευάγγελος Κουλουμπής παραδέχθηκε δημοσίως ότι μελέτες της γαλλικής εταιρείας Beicip, για λογαριασμό της ΔΕΠ, εντόπιζαν πιθανά κοιτάσματα νοτίως της Ρόδου και στο Καστελλόριζο. Τη δεκαετία του 2010, το ενδιαφέρον για την περιοχή αναζωπυρώθηκε. Τον Ιούλιο του 2012, το Υπουργείο Ενέργειας, με τον υφυπουργό Γιάννη Μανιάτη, προκήρυξε διαγωνισμό με τη διαδικασία «Open Door», ανοίγοντας όλα τα χερσαία οικόπεδα της χώρας σε διεθνείς επενδυτές. «Επαναξιολογούμε περιοχές που είχαν ερευνηθεί με ξεπερασμένα τεχνολογικά μέσα», δήλωνε τότε ο Μανιάτης, επισημαίνοντας ότι η πρόοδος της τεχνολογίας και το αυξημένο ενδιαφέρον των εταιρειών μετά τις ανακαλύψεις στην Ανατολική Μεσόγειο, καθιστούσαν σκόπιμη την επαναδραστηριοποίηση. Η πρωτοβουλία εκείνη στόχευε στη διαφάνεια και την προσέλκυση επενδύσεων, ανοίγοντας για πρώτη φορά το Εθνικό Αρχείο Υδρογονανθράκων στο κοινό, μια ενέργεια που κατέρριψε δεκαετίες μυστικοπάθειας.
Από τα ίχνη της SAFOR στις γεωτρήσεις των αμερικανικών κολοσσών
Σήμερα, σχεδόν 62 χρόνια μετά το πρώτο γεωτρύπανο στη Ρόδο, η ενεργειακή ιστορία της περιοχής φαίνεται να ξαναγράφεται. Η παρουσία της ExxonMobil και της Chevron στην ελληνική ΑΟΖ δεν είναι απλώς μια οικονομική εξέλιξη, αποτελεί επιστροφή στην Ανατολική Μεσόγειο με νέους όρους ισχύος και ασφάλειας. Αν οι τεχνικές επιβεβαιώσεις και οι γεωπολιτικές συνθήκες το επιτρέψουν, η ευρύτερη περιοχή από την Κρήτη έως το Καστελλόριζο στην οποία η Ρόδος κατέχει φυσική και ιστορική θέση μπορεί να αποτελέσει το νέο ενεργειακό τόξο της Ευρώπης, συνδέοντας τα κοιτάσματα του Νοτίου Αιγαίου με τις υποδομές της Αιγύπτου και τα δίκτυα του Ισραήλ και της Κύπρου. Η ιστορία φαίνεται να ολοκληρώνει έναν κύκλο. Από τα πειραματικά γεωτρύπανα της δεκαετίας του ’60, στα γεωτρύπανα των αμερικανικών εταιρειών του 21ου αιώνα με τη Ρόδο να στέκει και πάλι στο επίκεντρο, ως σημείο αναφοράς ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της ελληνικής ενεργειακής ταυτότητας.
