• «Το συνέδριο “Tourism in Climate Crisis Forum” έφερε στο ίδιο τραπέζι επιστήμονες, φορείς και πολίτες, ανοίγοντας τον διάλογο για τον τουρισμό και την κλιματική προσαρμογή» • «Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, που πρωτοπορεί σε εθνικό επίπεδο στα περιβαλλοντικά θέματα, ξεκινά με την οργάνωση “για τη φύση” έναν νέο κύκλο κοινών δράσεων για την επιστημονική καταγραφή και την ανθεκτικότητα των νησιών»
Η οργάνωση «για τη φύση» διανύει ήδη έξι χρόνια ουσιαστικής δράσης στη Ρόδο, φέρνοντας πιο κοντά την κοινωνία στο περιβάλλον και το περιβάλλον πιο κοντά στην καθημερινότητά μας.
Με σταθερή παρουσία, συνεργασίες και πρακτικές παρεμβάσεις, κατάφερε να μετατρέψει την αόριστη μέχρι πρότινος έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης, σε ουσιαστική πράξη.
Σήμερα, με αφετηρία το 1ο TCC Forum, η οργάνωση μπαίνει σε μια νέα φάση. Μαζί με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου θεμελιώνει μια συνεργασία που ανοίγει κύκλο κοινών δράσεων για το φυσικό περιβάλλον, την επιστημονική έρευνα και την κοινωνία των πολιτών.
Η συνεργασία αυτή, όπως τονίζει ο επικεφαλής της οργάνωσης «για τη φύση» Νεκτάριος Καλογήρου στη συνέντευξή του στη «δημοκρατική», θα στηριχθεί στην καταγραφή της βιοποικιλότητας, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των νησιών και στη συμμετοχή των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται εδώ.
Ο επικεφαλής της «για τη φύση» μιλά σήμερα στη «δ» για τη διαδρομή αυτών των ετών, για τις εμπειρίες που διαμόρφωσαν το έργο της οργάνωσης και για το πώς η γνώση και η συνεργασία μπορούν να μετατραπούν σε δύναμη για τον τόπο.
• Νεκτάριε, η οργάνωση «για τη φύση» έχει πίσω της έξι χρόνια δράσης στη Ρόδο. Πώς εξελίχθηκε αυτή η πορεία μέχρι να φτάσει στη διοργάνωση ενός τόσο μεγάλου φόρουμ;
H «για τη φύση» γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη να δημιουργήσουμε μια δομή που θα μπορεί οργανωμένα και με σχεδιασμό να υλοποιεί περιβαλλοντικές δράσεις. Βλέπετε, το έχουμε μέσα μας οι Έλληνες, να θέλουμε να προσφέρουμε, είναι γραμμένο στο DNA μας, γι’ αυτό και είμαστε μια κοινωνία που πρώτα έχει άποψη και μετά αποκτά γνώση. Κάπως έτσι έγινε και η δική μας η εκκίνηση. Ξεκινήσαμε, χωρίς πραγματικά να γνωρίζουμε το μέγεθος των αναγκών που υπάρχουν, σε πολλαπλά επίπεδα. Ευτυχώς, καταλάβαμε αρκετά νωρίς ότι είχαμε «μαύρα μεσάνυχτα» για το ονειρικό πεδίο δουλειάς που είχαμε κατά νου. Έτσι, πλαισιώσαμε την οργάνωσή μας με επιστημονικό δυναμικό και αμέσως όλα άλλαξαν. Οι επιστήμονες μάς οδήγησαν στον σωστό δρόμο και εμείς τους υπακούσαμε και εξακολουθούμε να τους υπακούμε.
• Φέρε μας ένα παράδειγμα.
Με τη βοήθεια του δασολόγου μας, μάθαμε το τι σημαίνει δασικό οικοσύστημα και τι καμένο δάσος. Υπό ποιες προϋποθέσεις φυτεύεται ένα δέντρο και πότε είναι πραγματικά ωφέλιμο να δουλέψει ένας εθελοντής/εθελόντρια στο ανοιχτό πεδίο. Αποδαιμονοποιήσαμε το πεύκο, το οποίο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της χλωρίδας και της πανίδας των νησιών μας και καταλάβαμε κάτι το εξαιρετικά σημαντικό: Στη φύση δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Ένα καμένο δάσος, θα ξαναγίνει δάσος, απλώς θέλει χρόνο και ο χρόνος στη φύση κυλά με διαφορετικούς ρυθμούς. Οι άνθρωποι, από την πλευρά μας, ζούμε με την αγωνία και την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε μέσα σε λίγα χρόνια να λειτουργήσουμε προς όφελός της.
• Μα, αν δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τη φύση, ποιο το νόημα όλων αυτών των δράσεων; Δεν είναι οξύμωρο αυτό που λες;
Φαντάσου τη φύση σαν ένα τεράστιο κρουαζιερόπλοιο, όπου όλοι και όλες είμαστε επιβάτες. Με τις περιβαλλοντικές δράσεις δεν θα αλλάξουμε την πορεία του, καθώς η φύση είναι ο καπετάνιος. Εκείνη μας οδηγεί. Απλώς, εμείς με τις περιβαλλοντικές μας δράσεις μαθαίνουμε να μην βάζουμε φωτιά στο καράβι και να καταστρέφουμε την κρουαζιέρα της ζωής μας. Όταν έρθεις στα καμένα με τη θέληση να φυτέψεις ένα δέντρο, αμέσως θα δεις, θα καταλάβεις το τι συμβαίνει γύρω σου, και αυτό που συμβαίνει στη Ρόδο, στην κάθε Ρόδο, είναι ο καθρέφτης των όσων συμβαίνουν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η γνώση που είπαμε στην αρχή είναι εκείνη που θα μας εμποδίσει στο να λειτουργούμε ως ρυπογόνα όντα. Η γνώση έρχεται από το βίωμα, όχι από τον καναπέ.
• Άρα, το μεγάλο όφελος των περιβαλλοντικών δράσεων δεν βρίσκεται στο τι υλοποιούν, αλλά στο βίωμα και τη γνώση που μεταδίδουν.
Δεν θα μπορούσα να το πω καλύτερα. Βγαίνουμε από το σπίτι, ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση, θέτουμε τις αισθήσεις μας σε λειτουργία και αμέσως δημιουργούμε βιώματα κι αυτά μετατρέπονται σε αναμνήσεις, τις οποίες αναζητούμε, και όσο μεγαλώνουμε προσπαθούμε με πράξεις να τις ανακτήσουμε, μήπως και ξαναγίνουμε νέοι.
• Ένας κύκλος.
Είπαμε, οι Έλληνες αγαπάμε να τα λέμε… φιλοσοφικά.
• Ποια ήταν τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μέχρι τώρα επιστημονική δουλειά της «για τη φύση» και τι δείχνουν για την επόμενη δεκαετία;
Το πιο σημαντικό συμπέρασμα απορρέει από τη διαπίστωση ότι η Ρόδος και γενικά τα νησιά μας, όμως ειδικά η Ρόδος όσο πλούσια βιοποικιλότητα διαθέτει, αντιστοίχως τόσο είναι επιστημονικά υπομελετημένη. Δεν έχει γίνει, ποτέ στο παρελθόν, επιστημονική έρευνα για τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου μας. Ακόμα και για τα είδη που δηλώνουν έντονα την παρουσία τους στον τόπο μας έχουμε, ξαναχρησιμοποιώ την έκφραση, «μαύρα μεσάνυχτα». Ας πούμε το ελάφι, για το οποίο μιλά όλος ο κόσμος. Σήμερα, δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα για τη ζωή του. Κάποια στιγμή μια ερευνήτρια είχε κάνει διδακτορική διατριβή και συγκέντρωσε χρήσιμα δεδομένα, αργότερα έγιναν άλλες δύο μελέτες και αυτό είναι. Δηλαδή, σποραδικές προσπάθειες, έχοντας μεταξύ τους μεγάλες χρονικές αποκλίσεις, με χαμένες τις χρονοσειρές, χωρίς μακροπρόθεσμη στόχευση, και μιλάμε για το ελάφι κι όχι για κάποιο άλλο είδος, του οποίου την ύπαρξη οσμιζόμαστε ή παντελώς αγνοούμε.
• Φαντάζομαι, το ίδιο ισχύει για όλα τα είδη.
Προφανώς! Βρισκόμαστε στο σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής και δύσης, έχουμε ασύλληπτα είδη χλωρίδας και πανίδας, είδη που εντοπίζονται στην ανατολή κι όχι στη δύση, που εντοπίζονται στη δύση κι όχι στην ανατολή. Κι όμως μας λείπει η επιστημονική έρευνα, όπως μας λείπει και ο ελεγκτικός μηχανισμός που θα παρακολουθεί το παραγόμενο έργο αυτής της επιστημονικής έρευνας. Έγινε η έρευνα; Δεν έγινε; Επικαιροποιήθηκε; Είχαμε μια μεγάλη φωτιά το 2023, κάηκαν 200.000 στρέμματα καλλιεργειών και δάσους, ποιες οι επιπτώσεις της; Όλα αυτά θα βοηθήσουν στην αλλήλων κατανόηση και στην αρμονική συμβίωση των ανθρώπων με τα είδη του περιβάλλοντός του. Επιπρόσθετα, θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας επιστημόνων, που σήμερα λείπουν από τον τόπο μας.
• Ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση σε όλα αυτά;
Μια καλή απάντηση ήρθε από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου η οποία σε εθνικό επίπεδο πρωτοπορεί στα περιβαλλοντικά θέματα. Μαζί της θεμελιώνουμε την εκκίνηση ενός κύκλου δραστηριοτήτων που αφορούν στο φυσικό περιβάλλον του τόπου μας, την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών. Μια πρώτη ανακοίνωση έκανε ο ίδιος ο περιφερειάρχης Γιώργος Χατζημάρκος στη διάρκεια του TCC Forum. Το πλήρες περιεχόμενο της συνεργασίας μας θα ανακοινωθεί σύντομα και περιλαμβάνει εξαιρετικά στοχευμένες δραστηριότητες στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται η επιστημονική καταγραφή, η ανθεκτικότητα και η κοινωνία των πολιτών.
• Σε όλα αυτά, ποιος είναι ο ρόλος των επιχειρήσεων τουρισμού, έχουν αρχίσει να προσαρμόζονται στις νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις; Πόσο εύκολο είναι αυτό στην πράξη και τι χρειάζεται για να γίνει σταθερό πλαίσιο λειτουργίας;
Σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις θέλουν να αγκαλιάσουν τις εξελίξεις της τεχνολογίας και να προσαρμοστούν στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της κλιματικής κρίσης. Για παράδειγμα, όλοι οι ξενοδόχοι θα ήθελαν να αγοράσουν ένα press container ώστε να οδηγηθούν σε ογκομετρική μείωση συσκευασιών και ξηρών αποβλήτων τους. Όμως οι τιμές του ξεκινούν από 30.000 ευρώ και επιπλέον απαιτούν προσωπικό και τροποποίηση των διαδικασιών διαχείρισης των αποβλήτων μέσα στη μονάδα. Θέλω να πω ότι αυτού του είδους οι αλλαγές έχουν υψηλό κόστος, απαιτούν πολυετή περίοδο απόσβεσης και όλο αυτό πρέπει να συμβεί μέσα σ’ ένα καθεστώς φορολογικής – οικονομικής ασφυξίας. Ειδικά, οι τουριστικές επιχειρήσεις επιβαρύνονται με σειρά φόρων και τελών, η είσπραξη των οποίων δεν μένει ποτέ στον τόπο μας. Άρα, αν θέλουμε να κάνουμε την ανατροπή της προσαρμογής των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, χρειαζόμαστε γενναίες αποφάσεις σε κυβερνητικό επίπεδο. Δεν μπορεί να μιλάμε για προσαρμογή στην κλιματική κρίση και την ίδια στιγμή οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να μην μπορούν να σηκώσουν κεφάλι.
• Όμως, την ίδια στιγμή οι επιχειρήσεις αυτές βρίσκονται στο πλευρό της οργάνωσης «για τη φύση».
Από την αρχή! Είμαστε εξαιρετικά τυχεροί, καθώς οι επιχειρήσεις ασπάστηκαν το πλάνο που τους προτείναμε. Από την αρχή θέταμε μικρούς στόχους και μόλις τους επιτυγχάναμε, θέταμε καινούριους και πάει λέγοντας. Τα ξενοδοχεία, τα τουριστικά γραφεία, οι λοιπές επιχειρήσεις, όλες στον τόπο μας απαρτίζονται από πρόσωπα με ευαισθησίες, αρκετά διαθέτουν στελέχη με ασύλληπτες περγαμηνές, όλα διαθέτουν προσωπικό πρόθυμο να συλλειτουργήσει εθελοντικά, κοντά μας. Χάριν αυτών, των επιχειρήσεων και του προσωπικού, αλλά και της κοινωνίας συνολικά, μπορέσαμε να φτάσουμε στη σημερινή μας θέση, δηλαδή να μπορούμε να στεκόμαστε ως μια οργάνωση με συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για το περιβάλλον και τη δυνατότητα να το υλοποιήσει.
• Πέρα από τα επιστημονικά δεδομένα, ποια είναι η εικόνα της τοπικής κοινωνίας; Υπάρχει διάθεση συμμετοχής σε αυτή τη μετάβαση προς πιο βιώσιμες πρακτικές;
Αυτή Μαίρη είναι μια δύσκολη ερώτηση, διότι είμαστε πολλοί και όλοι έχουμε διαφορετικές συνήθειες. Δεν θα ήθελα να μιλήσω με γενικότητες, εκτός από την παραδοχή ότι οι Ροδίτες, οι Ροδίτισσες, οι Δωδεκανήσιοι γενικά είμαστε άνθρωποι που γνωρίζουμε καλά το τι σημαίνει δουλειά. Στη διάρκεια της σεζόν δουλεύουμε σκληρά και καλύπτουμε σε εργατοώρες έναν ολόκληρο χρόνο. Το καλοκαίρι χρειαζόμαστε κανόνες, διαδικασίες και εξοπλισμό για να μπορούμε να λειτουργούμε βιώσιμα. Οι θερινοί ρυθμοί εργασίας είναι τόσο εξοντωτικοί, ώστε τα πρόσωπα θα πρέπει να είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένα για να αυτοπειθαρχήσουν σε βιώσιμες πρακτικές. Μη ξεχνάτε ότι το κράτος μας ακόμα τώρα προσπαθεί να δημιουργήσει μηχανισμούς περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Στην περίοδο του χειμώνα, ως κοινωνία μεταμορφωνόμαστε. Αυτό φαίνεται από τη συμμετοχή των πολιτών σε δραστηριότητες. Ολόκληρη η κοινωνία των νησιών μας θέλει να βοηθήσει εθελοντικά και, κυρίως, είναι πρόθυμη να ακολουθήσει τις οδηγίες των επιστημόνων και αυτό είναι το πιο ουσιαστικό.
• Πώς φαντάζεσαι τη συνέχεια μετά το TCC Forum; Θα υπάρχει ένας μόνιμος μηχανισμός συνεργασίας ή μια επόμενη κοινή δράση;
Το συνέδριο «Τουρισμός στα χρόνια της Κλιματικής Κρίσης» ή «Tourism in Climate Crisis Forum» το θελήσαμε να έρθει ως ένα επιστέγασμα της μέχρι σήμερα δουλειά μας στην οργάνωση «για τη φύση» και συνάμα να αποτελέσει την αφετηρία για επιστημονική συζήτηση. Στο TCC Forum συνυπήρξε η επιστημονική κοινότητα, η διοίκηση, η επιχειρηματική κοινότητα και η κοινωνία των πολιτών. Στην πράξη, οι πυλώνες αυτοί αποτελούν το ζητούμενο της οργάνωσής μας και είναι οι ίδιοι στους οποίους θα στηριχθεί το Αύριο της κοινωνίας των ανθρώπων. Με αυτό ως δεδομένο, ήδη έχουμε σχεδιάσει τις δράσεις μας για την επόμενη τριετία και γι’ αυτήν δουλεύουμε.
