Για πολλούς από τους πολίτες της Ρόδου, αυτούς που είτε ενεργά συμμετέχουν στα κοινά, είτε παρακολουθούν με ενδιαφέρον τα τεκταινόμενα στο νησί μας, ήταν λίγο ή πολύ γνωστή η ιστορία της Συλλογής Π. Ιωαννίδη.
Για μένα, ιδιαίτερα, η 8η Αυγούστου 2013, αποτελεί μία ημέρα «ιστορική», σημαντική, καθότι κερδήθηκε ένα προσωπικό στοίχημα με την επιστροφή της συλλογής στον ιδιοκτήτη της.
Για την ιστορία(1) αξίζει να αναφερθεί ότι, σε ανύποπτο χρόνο το 1966 στη Λίνδο ο ιδιοκτήτης της ομώνυμης συλλογής Παναγιώτης Ιωαννίδης, ζήτησε από την Αρχαιολογική Yπηρεσία την καταγραφή των αντικειμένων της, πράγμα που έγινε στις 2 Δεκεμβρίου του 1966 από τον τότε έφορο, αείμνηστο Γρηγόρη Κωνσταντινόπουλο και την επιμελήτρια αρχαιοτήτων Ηώ Ζερβουδάκη.
Η αγορά πραγματοποιήθηκε από το Δήμο Ροδίων, μετά από εισήγηση του τότε Δημάρχου αείμνηστου Γεωργίου Βρούχου και απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 7-11-1973, έναντι 1.200.000 δρχ. Η επιτροπή παραλαβής τότε αποτελείτο από την κα. Καλλιόπη Ζώρα, Δ/ντρια του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Αθηνών, τον αείμνηστο Ηλία Κόλλια, επιμελητή Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου και τον κ. Θεόδωρο Ζησιμάτο, δημοτικό σύμβουλο. (Παρατήρηση «δημοκρατικής»: τα στοιχεία αυτά είναι ανακριβή ως προς τους χρόνους).
Η αρχική σκέψη ήταν να εκτεθεί στο Λαογραφικό Μουσείο, αλλά στη συνέχεια για λόγους ασφαλείας δόθηκε προς φύλαξη στην Υπηρεσία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Έκτοτε μέρος της συλλογής δύο φορές είδε το φως, την πρώτη φορά γύρω στο 1983 στο Καστέλλο στο πλαίσιο των εορτών της Νέας Γενιάς της Χάλκης, τη δεύτερη με την ευκαιρία της Διάσκεψης Κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία έγινε στη Ρόδο το 1988, στον προμαχώνα Καρέττο, στις αρχές του 1987, όχι όμως ολόκληρη, αλλά με 45 πιάτα Νίκαιας (iznik). Στις 16 Ιανουαρίου του 1987 το πρωί, διαπιστώθηκε διάρρηξη του χώρου, και κλοπή (9) εννέα από τα ωραιότερα πιάτα της συλλογής.
Τον Οκτώβριο του 2001 μετά από επανειλημμένα δημοσιεύματα έγινε νέα καταγραφή της συλλογής με ευθύνη της 4ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Από τα 71 πιάτα Νίκαιας της καταμέτρησης του 1966, δεν βρέθηκαν τα 9 τα οποία είχαν κλαπεί και άλλα δύο τα οποία δεν είχαν μετακινηθεί από το χώρο φύλαξής τους, συνολικά δηλαδή έντεκα πιάτα.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια, κατά καιρούς γράφτηκαν τόσα πολλά σε εφημερίδες και βιβλία, που η ιστορία της συλλογής αυτής έγινε τελικά μύθος, ένα άπιαστο όνειρο, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς αν αυτή ακόμη υφίσταται ή αν τελικά «έκανε φτερά».
Ως πρόεδρος του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης, γνωρίζοντας την ιστορία για την ύπαρξη αυτής της συλλογής και λόγω της άμεσης εμπλοκής του Δήμου Ρόδου, αφού αποτελούσε δικό του περιουσιακό στοιχείο, σκέφτηκα, ότι ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία με συντονισμένες ενέργειες να εντοπισθεί και επιτέλους να επιστραφεί στο νόμιμο ιδιοκτήτη της.
Έτσι μέσω της Δημοτικής Πινακοθήκης, τα σημαντικότερα αντικείμενα αυτής της συλλογής, κυρίως τα πιάτα της Νίκαιας (Ιznik) του 15ου – 16ου αιώνα, θα μπορούσαν μόνιμα να εκτεθούν και να γίνουν αντικείμενο θαυμασμού των Ροδίων, ημεδαπών και αλλοδαπών παραθεριστών του νησιού μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την περαιτέρω αύξηση της αίγλης και της επισκεψιμότητας της Πινακοθήκης μας.
Το περασμένο φθινόπωρο ενημέρωσα το Δήμαρχο κ. Στάθη Κουσουρνά, ο οποίος ασμένως έκανε δεκτή την πρόταση, συνηγόρησε αμέσως και συμφωνήθηκε να ξεκινήσει η διαδικασία παραλαβής.
Στις 4/2/2013 το θέμα έφθασε στο Δημοτικό Συμβούλιο, οπότε και ομόφωνα αποφασίσθηκε η συγκρότηση επιτροπής καταγραφής – παράδοσης – παραλαβής της συλλογής κεραμικών και άλλων αντικειμένων, τα οποία θα παραχωρούνταν κατά χρήση στο Μουσείο .
Η πενταμελής επιτροπή απαρτίσθηκε από τους :
Διακοσταματίου Σάββα, Αντιδήμαρχο Πρόεδρο του ΔΟΠΑΡ.
Φρόνα Νικόλαο, Πρόεδρο του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου,
Κακά Ευαγγελία, αρχιτέκτονα στη Δ/νση Μεσαιωνικής Πόλης Δήμου Ρόδου,
Στάγκα Στέργο, αντιπρόεδρο Δημοτικού Συμβουλίου, με αναπληρωτή το Δημοτικό Σύμβουλο κ. Κωνσταντίνο Ταρασλιά.
Από την αρχαιολογική υπηρεσία ορίσθηκε ως εκπρόσωπός της, η αρχαιολόγος κα. Κεφαλά Κωνσταντία.
Στις 8 Αυγούστου από το πρωί, με την παρουσία όλων των Μελών της επιτροπής (τον κ. Στάγκα αντικατέστησε ο νόμιμος αντικαταστάτης του κ. Κώστας Ταρασλιάς) και τη βοήθεια άλλων τεσσάρων υπαλλήλων της αρχαιολογικής υπηρεσίας, ξεκίνησε η πολύωρη και συνεχής διαδικασία παραλαβής που διήρκεσε συνολικά δέκα ώρες περίπου.
Η συλλογή περιελάμβανε τρεις κατηγορίες αντικειμένων. α) Τα πιάτα Νίκαιας (IZNIK) β) Τα Ευρωπαϊκά πιάτα γ) Υπόλοιπα αντικείμενα
Για κάθε ένα αντικείμενο ξεχωριστά, γίνονταν έλεγχος των κωδικών του και της φωτογραφίας του που υπήρχε στο αρχείο, φωτογραφίζονταν δύο φορές από εμάς, συσκευάζονταν ένα – ένα σε ειδικό νάυλον και ετίθετο εξωτερικά αυτοκόλλητη ταινία με αναγραφή του κωδικού.
Συσκευάσθηκαν όλα σε 20 χαρτοκιβώτια, και μεταφέρθηκαν με απόλυτη ασφάλεια και προσοχή σε χώρο του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης.
α) Παρελήφθησαν 60 (εξήντα) πιάτα Νίκαιας (ΙΖΝΙΚ), δηλαδή 11 (έντεκα) λιγότερα από την αρχική λίστα. Από αυτά, λίγα είναι σε πολύ καλή κατάσταση, σε αρκετά περίπου στα 2/3, λείπουν μικρά ή μεγάλα τεμάχια από το χείλος, σε ελάχιστα, τμήματα πιάτων είναι στερεωμένα με ράμματα.
β) Παρελήφθησαν επίσης 39 (τριάντα εννέα) ευρωπαϊκά πιάτα όσα και στην αρχική λίστα: πιατέλες ορθογώνιες με ή χωρίς σκέπασμα, σουπιέρες, βαθιά και ρηχά πιάτα, οβάλ ελλειψοειδής πιατέλα, ορθογώνιες πιατέλες, δωδεκάγωνο πιάτο.
γ) Τέλος 296 (διακόσια ενενήντα έξι) αντικείμενα που αντιστοιχούν σε 195 κωδικούς: Λεκανίδες, κούπες, κανάτες, κανατάκια, φλυτζάνια, ποτήρια νερού, κρασιού, λικέρ, κεσέδες, καννιά, βάση μικροσκοπικής λάμπας πετρελαίου, καράφες, σουπιέρες, λαβομάνους, πιάτα βαθιά, ρηχά, κύπελλα, αγγεία, τσαγιέρες, ανθοδοχεία, αυγοθήκη, γυάλινες φιάλες, κηροπήγια, μυροδοχείο, δίσκους, ντεζερέδες από ορείχαλκο, κουτί εκστρατείας από ψευδάργυρο, ταψί, πιάτα από ορείχαλκο. Δεν παρελήφθησαν τα αντικείμενα 30 (τριάντα κωδικών), επίσης 6 κωδικοί είναι ελλιπείς ως προς τον αριθμό των αντικειμένων που περιλαμβάνουν έκαστος.
Κλείνοντας επιθυμώ να ευχαριστήσω:
– όλους εκείνους (δημοσιογράφους εφημερίδων, σχολιαστές, συγγραφείς βιβλίων, ιστορικούς ερευνητές) οι οποίοι έφερναν κατά καιρούς το θέμα στην επικαιρότητα.
– Το δήμαρχο κ. Στάθη Κουσουρνά, ο οποίος μόλις ενημερώθηκε προώθησε άμεσα το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο για να πάρει η όλη διαδικασία το δρόμο της.
– Το Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο ομόφωνα αποφάσισε τη διαδικασία καταγραφής – παράδοσης – παραλαβής, καθώς και για την απόφαση παραχώρησης κατά χρήση της συλλογής στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης
– Τον πρόεδρο του ΔΟΠΑΡ κ. Διακοσταματίου Σάββα.
– Όλα τα μέλη της επιτροπής παραλαβής.
– Την αρχαιολόγο κα. Κεφαλά Κωνσταντία για τη συνεργασία την οποία είχαμε πριν την παράδοση, καθώς και για την άριστη προετοιμασία της όλης διαδικασίας, έτσι ώστε αυτή να περατωθεί μέσα σε 10 ώρες!
– Τέλος τους υπαλλήλους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, Παπαγεωργίου Δανάη, Πεζουβάνη Κατερίνα, Μαρούλη Λάμπρο, Καντή Ελευθερία για την πολλαπλή και σημαντική βοήθειά τους στην όλη διαδικασία.
Υ.Γ: Για το γεγονός των 11 πιάτων Νίκαιας και των υπολοίπων αντικειμένων τα οποία λείπουν από την αρχική ονομαστική κατάσταση, νομίζω, ότι ο Δήμος Ρόδου, ως νόμιμος ιδιοκτήτης, επιβάλλεται άμεσα να προβεί σε όλες εκείνες τις νομικές ενέργειες, έτσι ώστε να διαλευκανθεί πλήρως η υπόθεση και να πέσει άπλετο φως στην κλοπή των εννέα πιάτων και στην απώλεια των άλλων αντικειμένων τα οποία αγνοούνται. Να δοθεί έτσι ένα τέλος στο όργιο των φημών και να αποδοθεί το περί δικαίου αίσθημα στην κοινή γνώμη της Ρόδου.
Δρ. Νικόλαος Τσ. Φρόνας
Πρόεδρος Μουσείου Νεοελληνικής τέχνης
Δήμου Ρόδου
(1). Κ. Τσαλαχούρης: «σελίδες ιστορίας» σελίδα 274, « Η οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα», σελίδα 414. Eφημερίδα «δημοκρατική» 2001, Εφημερίδες «Γνώμη» 15-10-2001, «Η Ροδιακή» 31-10-2001, «Γνώμη»5-11-2001,
«Ροδιακή» 7-11-2001 & 9-11-2001
