Το Νότιο Αιγαίο ως χώρος ίσων ευκαιριών είναι ο μεγάλος στόχος που θέτει ο νέος Περιφερειάρχης Νότιου Αιγαίου κ. Γιώργος Χατζημάρκος και σκοπεύει, όχι μόνο να αξιοποιήσει στο έπακρο τους διαθέσιμους κοινοτικούς πόρους, αλλά και να δώσει την μάχη για να συμπεριληφθεί το Νότιο Αιγαίο -με «όπλο» τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του- στις Περιφέρειες που χαρακτηρίζονται ως «λιγότερο αναπτυγμένες» και εξασφαλίζουν κατά συνέπεια αυξημένους πόρους.
Στους πρώτους μήνες της θητείας του ο κ. Χατζημάρκος διαπιστώνει σοβαρό πολιτικό έλλειμμα στη μέχρι σήμερα διαχείριση τεσσάρων Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, αφού τα νησιά της Περιφέρειας, μετά από ένα πακτωλό κονδυλίων, εξακολουθούν να έχουν σοβαρές ελλείψεις σε βασικά έργα υποδομής, ενώ το νέο ΠΕΠ 2014 – 2020, είναι το μικρότερο σε όλη την χώρα, ακριβώς λόγω του γεγονότος ότι το Νότιο Αιγαίο συμπεριλαμβάνεται στις «περισσότερο αναπτυγμένες» Περιφέρειες.
Ο Περιφερειάρχης υπογραμμίζει ότι τα προβλήματα θα λυθούν μόνο εφόσον η έννοια της νησιωτικότητας αναγνωριστεί εμπράκτως από την ελληνική κυβέρνηση και υπενθυμίζει ότι «αυτό που απετέλεσε το 1960, στην Συνθήκη της Ρώμης τον υπέρτατο στόχο την Ευρωπαίων, το να δημιουργήσουν ένα χώρο ίσων ευκαιριών, σήμερα δοκιμάζεται ουσιαστικά στις δυσπρόσιτες περιοχές της Ευρώπης, που δεν είναι άλλες από τις νησιωτικές. Αν η Ευρώπη θέλει να κρατήσει τον καταστατικό της ρόλο, τον αρχικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό στόχο της, πρέπει να δοκιμαστεί και πρέπει να πετύχει ακριβώς στις πολιτικές κοινωνικής συνοχής και στην διαμόρφωση ενός χώρου ίσων ευκαιριών»
Η συνέντευξη
Κύριε Περιφερειάρχη, η ανάληψη των καθηκόντων σας στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, συμπίπτει με το τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσης των επιχειρησιακών προγραμμάτων της τρέχουσας περιόδου. Ποιες είναι οι προτεραιότητές σας σε αυτήν την φάση;
Προτεραιότητά μας δεν μπορεί να είναι άλλη από την πλήρη απορρόφηση των πόρων του τρέχοντος ΕΣΠΑ, η ολοκλήρωση των ενταγμένων έργων και η ωρίμανση όσων δεν θα μπορέσουν να ολοκληρωθούν, ώστε να εξασφαλισθεί η χρηματοδότησή τους στην επόμενη προγραμματική περίοδο. Υπάρχει μια συζήτηση για ενδεχόμενη παράταση του προγράμματος. Εμείς δεν την λαμβάνουμε υπόψη μας. Μένουμε προσηλωμένοι στο χρονικό ορόσημο της 31ης Δεκεμβρίου 2015. Παρακολουθούμε καθημερινά, πολύ στενά την εξέλιξη όλων των έργων που είναι ενταγμένα, ούτως ώστε να φτάσουμε στο τέλος αυτής της προγραμματικής περιόδου έχοντας επιτύχει να μην χάσουμε ούτε ένα ευρώ κοινοτικών πόρων. Ταυτόχρονα, να εξασφαλίσουμε την χρηματοδότηση και την συνέχιση των έργων που κρίνουμε απολύτως απαραίτητα και που δεν θα έχουν ολοκληρωθεί, στην επόμενη προγραμματική περίοδο. Και τους δύο στόχους φαίνεται μέχρι στιγμής να τους επιτυγχάνουμε. Είμαστε αισιόδοξοι ότι ομαλά θα πάμε στο κλείσιμο της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου και εγκαίρως θα έχουμε μεταφέρει στην επόμενη περίοδο τα έργα που αξιολογούνται ως πρώτης προτεραιότητας και έχουν ωριμότητα και προοπτική ολοκλήρωσης.
Αυτή την περίοδο ξεκινά το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για το Νότιο Αιγαίο, τμήμα του ΕΣΠΑ 2014-2020. Πως σχεδιάζετε να το αξιοποιήσετε, δεδομένου ότι αφορά περισσότερο άυλες δράσεις και λιγότερο υποδομές;
Βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο: τελειώνει μια προγραμματική περίοδος και αρχίζει η επόμενη. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, η επόμενη προγραμματική περίοδος ενδέχεται να είναι η η τελευταία ευκαιρία για την Ελλάδα να διαχειριστεί κοινοτικούς πόρους. Κατά συνέπεια, πρέπει να δράσουμε αναλόγως, ιδιαίτερα εν μέσω κρίσης, με τις καταστάσεις να πιέζουν, ούτως ώστε με τους πόρους της επόμενης προγραμματικής περιόδου, να δώσουμε όσο περισσότερες λύσεις μπορούμε στα πολύ μεγάλα ανοιχτά μέτωπα που έχουν τα νησιά μας. Να τους αξιοποιήσουμε με τρόπο τέτοιο, που να απαντήσουμε στις προκλήσεις της περιόδου αυτής. Ερχόμενοι μετά από μια βαθιά εξαετή ύφεση αλλά ταυτοχρόνως και με πολύ μεγάλα κενά σε ότι αφορά την «αξιοποίηση» των πόρων των προηγούμενων κοινοτικών προγραμμάτων, κάνουμε μια θλιβερή διαπίστωση: ότι μετά από τέσσερα κοινοτικά πλαίσια στήριξης, δυστυχώς οι πληγές στα νησιά είναι ακόμη απαράδεκτα πολλές και μεγάλες.
Οι πόροι που προβλέπονται στο νέο ΕΣΠΑ για το Νότιο Αιγαίο, επαρκούν για να κλείσετε αυτές τις πληγές;
Σε ό,τι αφορά το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο άξονες και ποσά ανά άξονα. Ποσά ελάχιστα μπροστά στα κενά που καλούμαστε να καλύψουμε. Δυστυχώς, το νέο ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου είναι το μικρότερο στην Ελλάδα. Μόνο 168 εκατ. ευρώ, ένα ποσό υπερβολικά χαμηλό για να καλύψει τις ανάγκες των 52 κατοικημένων νησιών της Περιφέρειάς μας. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι η διαχείριση των χρημάτων αυτών είναι εξαιρετικά δύσκολη σε σχέση με την πίεση που έρχεται από τους νησιώτες, από τις τοπικές κοινωνίες κάθε νησιού.
Για να αντιληφθείτε το μέγεθος του προβλήματος είναι σκόπιμο να κάνετε τη σύγκριση. Υπήρξε προγραμματική περίοδος που η περιοχή μας δέχτηκε και 1,2 δις. ευρώ! Κι όμως, παρά τα ασύλληπτα ποσά που εισέρευσαν στο Νότιο Αιγαίο, τα νησιά είναι ακόμη γυμνά από βασικές υποδομές. Μεγάλες ελλείψεις εντοπίζονται σε λιμενικές υποδομές, σε δομές υγείας, σε σχολικές αίθουσες, αεροδρόμια, οδικό δίκτυο και δυστυχώς ακόμη και σε δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης και εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων. Θλιβερή διαπίστωση και αυταπόδεικτο πολιτικό έλλειμμα στην περιοχή μας, ότι δεν έχουμε ούτε ένα νησί που να είναι καλυμμένο στους προαναφερθέντες τομείς. Αυτό σημαίνει ότι έλλειψε ο στρατηγικός σχεδιασμός και η ορθολογική διαχείριση. Αυτό αναδεικνύει τις τεράστιες ευθύνες, όχι μόνο του κεντρικού κράτους οι οποίες είναι υπαρκτές και δεν τις αρνούμαστε, αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Μιλάτε για πολύ μεγάλες ελλείψεις σε βασικές υποδομές. Όμως, το τελευταίο ΕΣΠΑ δεν προορίζεται για έργα υποδομής, τα οποία υποτίθεται ότι θα έπρεπε να είχαν γίνει με τα τέσσερα κοινοτικά πλαίσια που προηγήθηκαν. Με αυτό ως δεδομένο, πως θα καλύψετε τις ανάγκες των νησιών;
Αυτό ακριβώς που περιγράφετε, είναι και ο λόγος που θέσαμε ως πολιτικό στόχο να «χτυπήσουμε» την κατάταξη της ΠΝΑ στις πλούσιες και ανεπτυγμένες Περιφέρειες της Ευρώπης και να απαντήσουμε τεχνοκρατικά ότι δεν ανήκουμε σε αυτές. Είναι μια μάχη που θα δώσουμε στην επόμενη διετία και έχουμε ισχυρά επιχειρήματα να αντιτάξουμε. Για το Νότιο Αιγαίο είναι μια μάχη επιβίωσης, διότι η κατάταξή αυτή μας στερεί πάρα πολλούς πόρους και μας αποκλείει από πολλά χρηματοδοτικά προγράμματα. Ουδέποτε στο παρελθόν υπήρξε πολιτική αντίσταση πάνω σε αυτήν την εξέλιξη και αυτό το πολιτικό έλλειμμα, δυστυχώς, το πληρώνουν πολύ ακριβά τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Το πληρώνουν σε θέσεις εργασίας, σε υποδομές, σε ανάπτυξη, σε πόρους οικονομικούς και ανθρώπινους. Γι αυτό θέσαμε ως πρώτο στόχο να κινηθούμε, παράλληλα με την αξιοποίηση των πόρων του επόμενου προγράμματος, προς την ακύρωση αυτής της άδικης και δυσμενέστατης εξέλιξης.
Με ποια επιχειρήματα σχεδιάζετε να αντικρούσετε την κατάταξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου στις πλούσιες Περιφέρειες της Ευρώπης;
Η κατάταξη των Περιφερειών έγινε με αποκλειστικό κριτήριο, το μέσο εισόδημα ανά κάτοικο κάθε περιοχής, πράγμα που από μόνο του αποτελεί λάθος. Πλην όμως, αυτό που ισχύει στην χώρα μας και δεν ισχύει σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, είναι ότι ο υπολογισμός του δείκτη του μέσου εισοδήματος σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη γίνεται επί πραγματικών εισοδημάτων, ενώ στην χώρα μας δυστυχώς ισχύει ακόμη η πατέντα των υποθετικών εισοδημάτων. Αναφέρομαι στα τεκμήρια διαβίωσης, τα οποία διαμορφώνουν εισοδηματικά επίπεδα ακόμη και σε ανθρώπους που, ενώ πλήττονται από την ύφεση και την ανεργία, εξακολουθούν να φορολογούνται σε ένα συγκεκριμένο ύψος εισοδήματος, επειδή κληρονόμησαν ένα σπίτι και έχουν ένα αμάξι 1400 κυβικών. Δεν είναι ούτε σωστό, ούτε δίκαιο.
Σε περίπτωση που η μάχη για να συμπεριληφθεί η ΠΝΑ στις λιγότερο αναπτυγμένες Περιφέρειες δεν έχει θετική έκβαση, πως θα αναπληρώσετε την απώλεια των πόρων;
Εμείς ξεκινάμε την μάχη αυτή με αισιοδοξία. Αυτή την στιγμή που μιλάμε, έχοντας μια πρώτη εικόνα και από την στάση που θα τηρήσουν άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι το μέτωπο θα είναι πολύ μεγαλύτερο και δεν θα είμαστε μόνοι μας στις Βρυξέλλες. Θέλω να τονίσω ότι, για να έχουμε επιτυχία εκεί, θα πρέπει να έχουμε στο πλευρό μας και την κυβέρνηση. Δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφιβάλλουμε γι’ αυτό. Δεν έχουμε καμία αγωνία ή αμφιβολία, καθώς η ελληνική κυβέρνηση έχει μόνο να κερδίσει, στηρίζοντας την δική μας θέση και επιχειρηματολογία. Στην περίπτωση που η μάχη αυτή δεν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε είναι μονόδρομος, η κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού να γίνει από το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Επιπλέον, δόθηκε η μάχη – και ελπίζω αυτό να γίνει σεβαστό και από την σημερινή κυβέρνηση – το 30% των πόρων όλων των τομεακών προγραμμάτων να εκχωρηθεί στις Περιφέρειες, όπως ήταν και η αρχική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία κατέληξε να είναι και συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Ανάπτυξης – ως φορέα υποδοχής του νέου χρηματοδοτικού πλαισίου – και της ΕΝΠΕ. Σε τομείς όπως είναι η αλιεία, το περιβάλλον και οι υποδομές, για το Νότιο Αιγαίο η μεταβίβαση των πόρων των τομεακών προγραμμάτων σημαίνει μια πηγή χρηματοδότησης η οποία θα είναι μεγαλύτερη και από το ίδιο το ΠΕΠ. Ο στόχος ήταν και παραμένει να γίνει εκχώρηση των πόρων αυτών στις Περιφέρειες, διότι κανένας δεν μπορεί να έχει καλύτερη εικόνα, να παίρνει αποτελεσματικότερες αποφάσεις και να θέτει τις προτεραιότητες σε κάθε τόπο, από τον πρώτο και δεύτερο βαθμό αυτοδιοίκησης.
Το ζήτημα αυτό πάντως, εκτός από οικονομικό, είναι πρωτίστως πολιτικό. Η νησιωτικότητα αναγνωρίστηκε και κατοχυρώθηκε μεν στα χαρτιά, δεν έγινε όμως πράξη μέχρι σήμερα.
Πιστεύω πως η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει επιτέλους να αναγνωρίσει αφενός την νησιωτικότητα, αφετέρου τις τρομακτικές ανάγκες των νησιών σε υποδομές, τα οποία σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα απαιτούν πόρους, που για κάθε τομέα είναι προφανώς και δικαίως πολλαπλάσιοι, από τους αντίστοιχους, που μια ηπειρωτική περιοχή έχει ανάγκη. Στην ηπειρωτική Ελλάδα, για ένα πληθυσμό 300.000 ανθρώπων, μπορεί να επαρκεί ένα νοσοκομείο, ένα οδικό δίκτυο, ένα λιμάνι, ένα αεροδρόμιο, ένας ΧΥΤΑ . Εμείς, για τον πληθυσμό των 300.000 ανθρώπων που είναι ολόκληρη η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε 115 λιμάνια, 14 αεροδρόμια, τα οποία είναι λίγα σε σχέση με τις ανάγκες του πληθυσμού, να χρειαζόμαστε μια δομή υγείας ανά νησί, που σήμερα δεν υπάρχει και βέβαια δομές στην παιδεία σε κάθε νησί που επίσης δεν υπάρχουν. Αυτό μας βγάζει έξω από τους στατιστικούς δημοσιονομικούς δείκτες, αλλά κάποιοι πρέπει να καταλάβουν ότι η νησιωτικότητα συνίσταται σε αυτό ακριβώς. Δεν έχει καμία σχέση με τους στατιστικούς δημοσιονομικούς δείκτες που συναντά κανείς στην ηπειρωτική Ευρώπη. Νησιωτικότητα σημαίνει ότι σε κάθε μικρή νησιώτικη κοινωνία πρέπει να εκπληρωθεί ο θεμελιώδης όρος της Συνθήκης της Ρώμης, που απετέλεσε και τον θεμέλιο λίθο της σύστασης της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης, που περικλείεται στην φράση «χώρος ίσων ευκαιριών». Αυτό που απετέλεσε το 1960, στην Συνθήκη της Ρώμης, τον υπέρτατο στόχο την Ευρωπαίων, το να δημιουργήσουν ένα χώρο ίσων ευκαιριών, σήμερα δοκιμάζεται ουσιαστικά στις δυσπρόσιτες περιοχές της Ευρώπης, που δεν είναι άλλες από τις νησιωτικές. Άρα, αν η Ευρώπη θέλει να κρατήσει τον καταστατικό της ρόλο, τον αρχικό της πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό στόχο, αλλά και ένα περιεχόμενο το οποίο είναι πολύ διαφορετικό από την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και μόνο, πρέπει να δοκιμαστεί και πρέπει να πετύχει ακριβώς στις πολιτικές κοινωνικής συνοχής και στην διαμόρφωση ενός χώρου ίσων ευκαιριών. Σήμερα, η αποτυχία είτε της Ευρώπης είτε κυρίως των εθνικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, έγκειται στο ότι χώρος ίσων ευκαιριών στην νησιωτική Ελλάδα, δεν υφίσταται.
