Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία που δεν χρειάζονται μεγάλα λόγια. Ενα βλέμμα, μια αναπνοή, ένα «όχι» που γεννιέται μέσα από το χώμα και το αίμα ενός λαού αρκούν για να αλλάξουν τη ροή του χρόνου, για να σημαδέψουν γενιές, για να γίνουν σημείο αναφοράς στον παγκόσμιο χάρτη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ηταν 28 Οκτωβρίου 1940, όταν η Ιταλία απαίτησε την παράδοση της Ελλάδας και ο Ιωάννης Μεταξάς απάντησε με το ιστορικό «Οχι». Εκείνη η λέξη, μικρή, κοφτή, σχεδόν παιδική, κουβαλούσε μέσα της κάτι απερίγραπτο: το θάρρος της αξιοπρέπειας. Το «Οχι» δεν ειπώθηκε μόνο στα σύνορα. Ειπώθηκε στα σπίτια, στις αυλές, στα βουνά. Ηταν ένα «Οχι» που γεννήθηκε από αγάπη, όχι από μίσος. Από την ανάγκη να σταθείς όρθιος όταν όλα γύρω σου καταρρέουν, όταν η ελπίδα μοιάζει να σβήνει μέσα στην ανατριχιαστική σκιά του φόβου.
Σήμερα, 85 χρόνια μετά, ίσως να μη χρειάζεται να πολεμήσουμε στα βουνά. Μα κάθε εποχή έχει τα δικά της μέτωπα, κάθε στιγμή τη δική της μάχη. Η αδιαφορία, η φτώχεια, η απάθεια, ο φόβος, η ηθική κούραση, όλα αυτά μπορούν να γίνουν τα σύνορα που πρέπει να υπερασπιστούμε. Κάθε φορά που σωπαίνουμε μπροστά στο άδικο, το «όχι» ξεθωριάζει λίγο ακόμα, και κάθε φορά που τολμάμε να πούμε «όχι» στη βία, στη διαφθορά, στην ψευτιά, στη σιωπή που σκοτώνει, στην αδικία που προσποιείται ότι δεν υπάρχει, τότε κρατάμε ζωντανή την ψυχή εκείνων που πολέμησαν για μας, εκείνων που κράτησαν ψηλά τη σημαία της αξιοπρέπειας, ακόμη και όταν φαινόταν αδύνατο.
Το 1940 δεν είναι απλώς ημερομηνία. Είναι καθρέφτης. Αν κοιτάξεις καλά μέσα του, θα δεις το πρόσωπο μιας χώρας που αρνήθηκε να γονατίσει. Μιας χώρας μικρής, μα ατίθασης, που δεν έμαθε να σκύβει το κεφάλι. Το «όχι» δεν γράφεται με κεφαλαία στα βιβλία της Ιστορίας. Γράφεται κάθε μέρα με μικρά γράμματα στις ζωές των απλών ανθρώπων. Είναι το «όχι» μιας γυναίκας που παλεύει μόνη να μεγαλώσει τα παιδιά της. Το «όχι» ενός νέου που αρνείται να φύγει απ’ τη χώρα του, παλεύοντας με όνειρα και ελπίδες. Το «όχι» ενός πολίτη που δεν συνηθίζει την αδικία, που σηκώνει το ανάστημα απέναντι στην αδιαφορία, στην ψευτιά και την αδικία. Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι επέτειος μόνο για να θυμόμαστε. Είναι για να μετράμε: πόσο ακόμα αντέχει μέσα μας εκείνη η φλόγα; Πόσο όρθιοι στεκόμαστε μπροστά στο ψέμα; Πόσο τολμάμε να προστατεύσουμε την αξιοπρέπεια και την αλήθεια, όχι μόνο για τους εαυτούς μας, αλλά για όλους γύρω μας;
Ισως, τελικά, το πραγματικό «όχι» να είναι μια πράξη αγάπης. Για τον τόπο, για τον διπλανό, για τον εαυτό μας. Γιατί η ελευθερία δεν χαρίζεται, κερδίζεται κάθε μέρα, από όσους τολμούν να μη σωπαίνουν, από όσους επιμένουν να βλέπουν τη ζωή με θάρρος και καρδιά, από όσους, ακόμα κι όταν όλα μοιάζουν χαμένα, λένε «όχι» και συνεχίζουν να ονειρεύονται, να ελπίζουν και να παλεύουν. «Κι όσο υπάρχει έστω ένας που τολμά να πει “όχι”, η Ελλάδα θα μένει πάντα όρθια».
