Mία ημέρα πριν γεννήσει το δεύτερο παιδί της, η Νομική Ξυλουρά βρίσκεται σε αναβρασμό. Μεγάλωσε στην Ψέριμο, στο ακριτικό νησί του σφουγγαρά πατέρα της, με τα καταγάλανα νερά, την κάππαρη και τους λιγοστούς κατοίκους. Παρότι έφυγε για μερικά χρόνια, περνώντας ορισμένα στη Θεσσαλονίκη και άλλα στην κοντινή Κάλυμνο, η καρδιά της ήταν πάντα στο νησί.
Μετακόμισε ξανά στην Ψέριμο με τον σύζυγό της Μιχάλη και τον γιο τους Ταξιάρχη-Γιώργο, πριν από περίπου έξι χρόνια. Η απόφασή τους να μείνουν στο νησί έγινε λίγο πιο εύκολη τον Σεπτέμβριο του 2023, όταν λειτούργησε στην Ψέριμο για πρώτη φορά νηπιαγωγείο κι ο γιος τους έγινε ένα από τα δύο παιδιά που φοίτησαν αρχικά εκεί.
Η Νομική Ξυλουρά, μητέρα του ενός μαθητή, είχε σκοπό λίγες μέρες αφότου γεννήσει το δεύτερο παιδί της να επιστρέψει στο ακριτικό νησί. Αλλά τώρα, χωρίς ιατρική κάλυψη, φοβάται να βρίσκεται εκεί με ένα βρέφος.
Χθες, το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε την ίδρυση μονοθέσιου δημοτικού σχολείου στο νησί, το οποίο τον Σεπτέμβριο αναμένεται να υποδεχθεί δύο μαθητές. Ο ένας είναι ο Ταξιάρχης, ενώ η άλλη μαθήτρια είναι η πρώτη του ξαδέρφη, η Ελευθερία.
Παρά την αγάπη της για το νησί, όμως, και το γεγονός ότι η Ψέριμος θα έχει και πάλι δημοτικό σχολείο έπειτα από 16 χρόνια, η Νομική Ξυλουρά δεν είναι καθόλου σίγουρη ότι θα φοιτήσει εκεί το παιδί της. «Αν δεν έρθει γιατρός, το δημοτικό δεν πρόκειται να συνεχιστεί», λέει στην «Κ», «δεν έχουμε γιατρό εδώ και ένα μήνα».
«Εφημερεύω μόνος μου εδώ και τρία 24ωρα»
Εξηγεί ότι αυτή τη στιγμή ζυγίζει στο μυαλό της τι πρέπει να κάνουν. «Είμαστε σε πάρα πολύ άσχημη φάση», τονίζει λίγες ώρες πριν από τον τοκετό της, «σκεφτόμαστε πώς θα γυρίσουμε στο νησί χωρίς γιατρό». Είχε σκοπό λίγες μέρες αφότου γεννήσει να επιστρέψει στην Ψέριμο. Αλλά τώρα που δεν υπάρχει ιατρική κάλυψη στο νησί, φοβάται να βρίσκεται εκεί με ένα βρέφος. «Το κράτος μάς έχει αφήσει στο έλεος του Θεού, μας έδωσαν σημασία μόνο πρόπερσι όταν άνοιξε το νηπιαγωγείο – από τότε, τίποτα», δηλώνει.
Τα παιδιά τρέχουν με τις σχολικές τσάντες τους στην παραλία της Ψερίμου, η οποία τα καλοκαίρια γεμίζει για κάποιες ώρες κάθε μέρα με τουρίστες.
Μιλώντας στην «Κ» πριν από δύο χρόνια, ο Σακελλάρης Μαύρος ήταν σίγουρος ότι το νησί δεν θα το άφηνε. «Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, εδώ πήγα σχολείο και ο κόσμος να γυρίσει ανάποδα δεν φεύγω από εδώ», υποστήριζε το καλοκαίρι του 2023 στο πλαίσιο ρεπορτάζ της «Κ». Τώρα όμως ο 35χρονος πλέον κ. Μαύρος, ένας κτηνοτρόφος με βαθιές οικογενειακές ρίζες στην Ψέριμο, δεν είναι τόσο απόλυτος.
«Για εμάς ήταν ένα όνειρο να ξανανοίξει το σχολείο», αναφέρει, σημειώνοντας πως ο γιος του, Πανορμίτης, φοιτά στο νηπιαγωγείο του νησιού. Αλλά ένα σχολείο δεν φέρνει την άνοιξη. Αυτή την εβδομάδα το παιδί έπεσε από τις σκάλες. Χτύπησε στο γόνατο, στο χέρι, και λίγο στο κεφάλι. Ολο το βράδυ έκλαιγε. Το επόμενο πρωί η σύζυγος του κ. Μαύρου, η 32χρονη Κυραψηλή, έφτιαξε μια βαλίτσα και πήγε με τα δυο τους παιδιά, το ένα εκ των οποίων χρονίζει σε ένα μήνα, στην Κάλυμνο.
«Είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα και ξεκινάω να αναθεωρώ πράγματα που έχω πει στο παρελθόν – είναι μεγάλος παράγοντας ο γιατρός για τα παιδιά. Τι θα κάνω; Θα εγκαταλείψω κόπους μιας ζωής ή την οικογένειά μου;», εξηγεί στην «Κ». Τον πονάει πολύ η πιθανότητα να αφήσει το νησί. Αλλά δεν μπορεί να είναι μακριά από τα παιδιά του, σε περίπτωση που η σύζυγός του αποφασίσει ότι χωρίς γιατρό το νησί είναι αβίωτο.
Ζωγραφική στο προαύλιο του νηπιαγωγείου.
Εκτός από τον Ταξιάρχη και τον Πανορμίτη, στο νηπιαγωγείο μέχρι τώρα φοιτούσαν άλλα δύο παιδιά. Η Ελευθερία, η οποία θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο την πρώτη δημοτικού και η μικρότερη αδερφή της, Γαλατιερή. Μέχρι τώρα τα κορίτσια βρίσκονταν στην Ψέριμο μόνο κατά τη διάρκεια της διευρυμένης καλοκαιρινής σεζόν. Φέτος η οικογένειά τους έχει σκοπό να μείνει στο νησί όλο τον χρόνο.
Ο μοναδικός μαθητής της Τελένδου
«Μόνο καλώς εχόντων των πραγμάτων όμως», συμπληρώνει στην «Κ» η μητέρα τους, Νίκη Κατσουράι. «Θέλουμε γιατρό – δεν γίνεται στο νησί να βρίσκονται τέσσερα παιδάκια και δύο βρέφη και να μην έχουμε γιατρό τον χειμώνα. Τα σπίτια μας έχουν γίνει ιατρεία», λέει αναλογιζόμενη τον όγκο φαρμάκων που έχουν συγκεντρώσει διά παν ενδεχόμενο. Τι θα γίνει, αναρωτιέται, αν πάθει κάτι ένα παιδί κι έχει φουρτούνα και δεν μπορούν να πάνε στην Κάλυμνο; «Δεν φέραμε τα παιδιά μας στην Ψέριμο για να τα θάψουμε», σημειώνει.
«Εθνική υπόθεση»
Η πρόεδρος του συλλόγου πολιτών Ψερίμου, Ειρήνη Καμπούρη, αναγνωρίζει πως στο νησί, στο οποίο δηλώνει ότι ζουν μόνιμα περίπου 30 κάτοικοι, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Αλλά με το σχολείο ο τόπος αρχίζει να ζωντανεύει και πάλι. «Εχει ζωή ξανά το νησί, αυτό θέλουμε, ιδανικά κάθε χρόνο να προστίθεται κι ένας ακόμη μαθητής», αναφέρει στην «Κ».
«Δεν γίνεται να υπάρχουν τέσσερα παιδάκια και δύο βρέφη και να μην έχουμε γιατρό τον χειμώνα. Τα σπίτια μας έχουν γίνει ιατρεία», λέει η Νίκη Κατσουράι, που με την οικογένειά της σχεδιάζει να μείνει μόνιμα στην Ψέριμο.
«Είναι πάρα πολύ σημαντικό το σχολείο», λέει ο Ιωάννης Θεοφιλίδης, αντιδήμαρχος Παιδείας στην Κάλυμνο, στον Δήμο όπου ανήκει διοικητικά η Ψέριμος. «Οχι μόνο για το νησί – είναι εθνική υπόθεση να παραμείνει ο κόσμος στην Ψέριμο, να αρχίσει ο πληθυσμός να αυξάνεται, να δοθούν κίνητρα σε όσους είναι εκεί να παραμείνουν και σε νέους να εγκατασταθούν», συμπληρώνει.
Η Μαρία Τζαβιταρόγλου, η νηπιαγωγός της Ψερίμου, τονίζει στην «Κ» πως ήταν δική της απόφαση να μεταφερθεί στον ακριτικό τόπο πέρυσι, αλλά και να παραμείνει φέτος στο νησί. Συγκριτικά με τη Γαύδο ειδικά, όπου έζησε στο παρελθόν, οι συνθήκες στην Ψέριμο της φαίνονται πιο εύκολες, λόγω της κοντινής απόστασης με νησιά όπως η Κάλυμνος και η Κως.
«Μ’ αρέσουν τα μικρά μέρη, η φύση και τα ζώα», εξηγεί, δηλώνοντας όμως ότι πιο πολύ απ’ όλα της αρέσει η δουλειά της. Με τα τέσσερα παιδιά έκαναν πολλά. Εφτιαξαν έναν λαχανόκηπο στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας του υπουργείου Παιδείας «Λαχανόκηποι στα σχολεία» – τώρα, λέει, περιμένουν να τους στείλουν ένα μικρό θερμοκήπιο. Συμμετείχαν σε εθνικές γιορτές και παρελάσεις, με την παρουσία των παιδιών να αλλάζει το κλίμα για όλους τους κατοίκους του νησιού στην παραμεθόριο. «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι ατμόσφαιρα υπάρχει, έστω και με ένα παιδί εκεί», υπογραμμίζει.
Η σχολική μονάδα του νησιού ανακαινίστηκε πριν από μερικά χρόνια με πρωτοβουλία του International Hellenic Association, οργανισμού με βάση το Ντέλαγουερ των ΗΠΑ.
Τώρα που αναμένεται στο νησί να επαναλειτουργήσει το δημοτικό θα τοποθετηθεί δάσκαλος είτε από τους νεοδιοριζομένους είτε μέσω απόσπασης εκπαιδευτικού από την Κάλυμνο.
Η 59χρονη κ. Τζαβιταρόγλου μένει από πέρυσι στις εγκαταστάσεις του σχολείου, οι οποίες ανακαινίστηκαν πριν από μερικά χρόνια με πρωτοβουλία του International Hellenic Association, ενός οργανισμού με βάση την αμερικανική πολιτεία Ντέλαγουερ. Δηλώνει ότι έχει ήδη αναφέρει στον αντιδήμαρχο κ. Θεοφιλίδη πως όταν έρθει εκπαιδευτικός εν τέλει στο νησί θα πρέπει να ζουν σε ξεχωριστό οίκημα.
Κατά τα άλλα, μόνο η έλλειψη γιατρού και ιερέα τη δυσκολεύουν. Προσέχει πολύ στις πεζοπορίες που κάνει στο νησί και να μη γλιστρήσει στο μπάνιο. Οσον αφορά τον παπά, αναφέρει πως η κυριακάτικη λειτουργία κι ο καφές που ακολουθούσε αποτελούσε έναν τόπο συνάντησης, έναν τρόπο κοινωνικοποίησης. Τώρα λείπει κι αυτό. Αλλά η ίδια δεν φεύγει από το νησί.
«Ισες ευκαιρίες»
«Παρά τις δυσκολίες οφείλουμε να δίνουμε το μήνυμα ότι κανένα παιδί, σε κανένα ακριτικό νησί δεν θα μείνει χωρίς εκπαίδευση. Οι ακριτικές μας περιοχές, τα μικρά νησιά μας, όπως είναι και η Ψέριμος, αποτελούν εθνικούς “φάρους”», τόνισε χθες σε δήλωσή της η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη, συμπληρώνοντας ότι στο νηπιαγωγείο θα φοιτήσει φέτος ακόμη ένα παιδί. «Με τη συμβολή αξιέπαινων εκπαιδευτικών, την αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων μάθησης, αλλά και την υποστήριξη του Δήμου Καλυμνίων», σημείωσε, «διασφαλίζουμε ότι οι μικροί μαθητές στο δημοτικό και στο νηπιαγωγείο της Ψερίμου θα έχουν ίσες ευκαιρίες μάθησης με όλα τα παιδιά της χώρας».
Η Νίκη Κατσουράι λέει στην «Κ» ότι για να μείνουν στην Ψέριμο άνοιξαν ένα μικρό τουριστικό μαγαζί. Για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους στο νησί όπου μεγάλωσαν κι εκείνοι. «Τώρα ελπίζουμε πως κάτι θα γίνει», προσθέτει, «και θα καταφέρουμε να ζήσουμε εδώ».
Το δημογραφικό βάζει «λουκέτο» σε εκατοντάδες σχολεία
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ
Το δημοτικό σχολείο της Ψερίμου, για το οποίο ανακοινώθηκε χθες ότι θα λειτουργήσει το επόμενο σχολικό έτος για πρώτη φορά ύστερα από χρόνια –η τελευταία χρονιά που λειτούργησε ήταν το σχολικό έτος 2008-2009– θα είναι η μοναδική έναρξη λειτουργίας σχολικής μονάδας στη χώρα, όπως ανέφεραν χθες στην «Κ» υψηλόβαθμα στελέχη του υπ. Παιδείας. Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια αυξητικά κινείται ο αριθμός των σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης των οποίων η λειτουργία αναστέλλεται. Το δημογραφικό πρόβλημα βάζει το λουκέτο σε εκατοντάδες σχολεία δυσπρόσιτων περιοχών, και όχι μόνον.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Βύρωνα Κοτζαμάνη, καθηγητή Δημογραφίας στο Παν. Θεσσαλίας και επιστημονικό υπεύθυνο του ερευνητικού προγράμματος (ΕΛΙΔΕΚ) «Δημογραφικά προτάγματα στην έρευνα και πρακτική στην Ελλάδα», η μείωση των εγγραφών στην Α΄ Τάξη των δημόσιων δημοτικών ανάμεσα σε 2010-11 και 2025-26 ανέρχεται στις 30.000. «Στη μείωση αυτή φυσικά θα πρέπει να προσθέσουμε και τη σχετικά ήπια μείωση των εγγραφών στα ιδιωτικά σχολεία, για τα οποία δεν έχουμε ακόμη δεδομένα (στη λήξη του σχολικού έτους 2022-23 φοιτούσαν σε αυτά 7,32 χιλ. παιδιά), για να έχουμε μια εκτίμηση της συνολικής μείωσης ανάμεσα στο 2010-11 και στο 2025-26».
«Οι γεννήσεις ανάμεσα στο 2004 και στο 2019 μειώθηκαν κατά 22.000, ενώ η μείωση των εγγραφών ανάμεσα στα δύο αυτά σχολικά έτη ανέρχεται σε περίπου 32.000. Η διαφορά οφείλεται στη μετανάστευση, ο ρόλος της οποίας δεν πρέπει να υποτιμάται: το πλήθος όσων εγράφησαν το τρέχον σχολικό έτος στη πρώτη δημοτικού έχει επηρεασθεί και από το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο των τελευταίων ετών, καθώς πολλά νέα ζευγάρια –κυρίως αλλοδαπών– εγκατέλειψαν τη χώρα μας παίρνοντας μαζί τους και τα γεννηθέντα στην Ελλάδα παιδιά τους (υπενθυμίζουμε δε ότι το 2004 σχεδόν 1 στις 8 γεννήσεις προερχόταν από αλλοδαπές μητέρες)», δήλωσε ο κ. Κοτζαμάνης και πρόσθεσε ότι «η μείωση των γεννήσεων ανάμεσα στο 2004 και στο 2019 έχει επηρεάσει πολύ περισσότερο από τη μετανάστευση τη μείωση των εγγραφών ανάμεσα στα σχολικά έτη 2025-26 και 2010-11. Η μείωση γεννήσεων είναι εντονότερη στην ηπειρωτική Ελλάδα και ηπιότερη στη νησιωτική. Διαφοροποιείται τόσο ανάμεσα στους νομούς της χώρας μας όσο και στο εσωτερικό του κάθε νομού – ανάμεσα στα αστικά κέντρα τους και στην περιφέρειά τους».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του πανεπιστημιακού, αν η ποσοστιαία μείωση των γεννήσεων ανάμεσα στο 2004 (γεννήσεις από τις οποίες προέρχεται το σύνολο σχεδόν των εγγραφών στην πρώτη δημοτικού το 2010-11) και στο 2019 (γεννήσεις από τις οποίες προέρχεται το σύνολο σχεδόν των εγγραφών στην πρώτη δημοτικού το 2025-2026) ανέρχεται στο 20% σε εθνικό επίπεδο, είναι μικρότερη του 10% στους νομούς Λευκάδας και Δωδεκανήσου, ενώ υπερβαίνει το 30% σε Δράμα, Ροδόπη, Κιλκίς, Σέρρες, Κοζάνη, Φθιώτιδα και Φωκίδα.
Τέλος, όπως επισημαίνει ο ίδιος, «όπως η πτώση των γεννήσεων συνεχίζεται (το 2019 ήταν λιγότερες από 83.600 γεννήσεις και το 2025 λιγότερες από 68.000), η μείωση των μαθητών της πρώτης δημοτικού δεν αναμένεται να ανακοπεί πριν από το σχολικό έτος 2032-33. Μπορεί μόνον να περιορισθεί λόγω της μετανάστευσης, αν δηλαδή έχουμε τα αμέσως επόμενα έτη στη χώρα μας πολύ περισσότερες εισόδους από εξόδους παιδιών προσχολικής ηλικίας».
Πηγή: kathimerini.gr
