• Επανέρχεται στο προσκήνιο το μόνιμο αίτημα της Δωδεκανήσου για ειδικό φορολογικό καθεστώς, με επίκληση συνταγματικών, ευρωπαϊκών και αναπτυξιακών επιχειρημάτων
Η συζήτηση για τη νησιωτικότητα δεν είναι μια τεχνική λεπτομέρεια. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το κράτος αναγνωρίζει ή παραβλέπει το δομικό μειονέκτημα του γεωγραφικού κατακερματισμού.
Η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, μεταξύ των οποίων και η Ρόδος, άλλαξε το σημείο ισορροπίας της αγοράς, ακριβαίνοντας το κόστος ζωής και παραγωγής.
Σήμερα, με την τουριστική κίνηση να αναθερμαίνεται αλλά την κοστολογική βάση να έχει μόνιμα μετατοπιστεί προς τα πάνω, οι τοπικοί φορείς επαναφέρουν τεκμηριωμένα το αίτημα: επαναφορά ενός εργαλείου που δεν χαρίζεται, αλλά αποκαθιστά τη δικαιοσύνη.
Στο επίκεντρο βρίσκεται η νέα ανοικτή επιστολή της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου προς τον πρωθυπουργό, λίγο διάστημα πριν τις ανακοινώσεις στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Η αρχιτεκτονική του ειδικού καθεστώτος ΦΠΑ και το πώς φτάσαμε ως εδώ
Το ειδικό καθεστώς μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά υπήρξε για δεκαετίες αντιστάθμισμα στο αυξημένο κόστος μεταφοράς και διαβίωσης. Η σταδιακή κατάργηση ξεκίνησε το 2015 και κορυφώθηκε την 1η Ιανουαρίου 2018, όταν αυξήθηκαν οι συντελεστές σε 27 νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου· ανάμεσά τους και η Ρόδος.
Παρέμεινε όμως ένα «παράθυρο» για πέντε νησιά με προσφυγικές ροές (Χίος, Κως, Λέρος, Λέσβος, Σάμος), όπου εφαρμόζεται κατά 30% χαμηλότερος ΦΠΑ – δηλαδή 17% αντί 24%, 9% αντί 13% και 4% αντί 6%. Η διατήρηση για τα πέντε νησιά θεωρείται πλέον μόνιμη, παγιώνοντας μια άνιση κατάσταση έναντι των υπόλοιπων νησιών της Δωδεκανήσου.
Το νομικό οπλοστάσιο: Σύνταγμα, νέος Κώδικας ΦΠΑ και ευρωπαϊκές πρόνοιες
Η συνταγματική ρήτρα «νησιωτικότητας» (άρθρο 101 παρ. 4) δεσμεύει ρητά τον κοινό νομοθέτη και τη Διοίκηση να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες νησιωτικών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους. Πρόκειται για σαφή κανονιστική επιταγή, όχι για ευχή.
Σε επίπεδο φορολογικού δικαίου, ο νέος Κώδικας ΦΠΑ (ν. 5144/2024) συγκροτεί το ισχύον πλαίσιο και καταγράφει τις ισχύουσες ειδικές ρυθμίσεις – μεταξύ αυτών και την παράταση των μειωμένων συντελεστών σε συγκεκριμένα νησιά του Αιγαίου.
Στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, η Οδηγία 2022/542 διευρύνει το περιθώριο των κρατών-μελών να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές, ενώ σε ειδικές ρυθμίσεις για την Ελλάδα προβλέπεται δυνατότητα έως 30% χαμηλότερων συντελεστών σε συγκεκριμένες νησιωτικές περιοχές, ανάμεσά τους η Δωδεκάνησος και οι Κυκλάδες. Η σχετική ερμηνεία αναδεικνύεται σε πρόσφατες κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο.
Από την κατάργηση στην ανισορροπία: τι σημαίνει για τη Ρόδο
Για τον καταναλωτή, ο υψηλότερος ΦΠΑ μετακυλίεται σε τιμές τροφίμων, υπηρεσιών, μετακινήσεων. Για την επιχείρηση, επιβαρύνει το τελικό τιμολόγιο και συμπιέζει τα περιθώρια κέρδους σε μια αγορά που ανταγωνίζεται διεθνείς προορισμούς με χαμηλότερη φορολογία. Η Ρόδος βιώνει την ιδιαιτερότητα του όγκου: αν και ανήκει στους πρωταθλητές του ελληνικού τουρισμού, παραμένει νησί με ακριβότερες εισροές (ενέργεια, καύσιμα, logistics, πρώτες ύλες), χωρίς το αντίβαρο του μειωμένου ΦΠΑ που διατηρούν γειτονικά νησιά. Το αποτέλεσμα είναι μια παραμόρφωση ανταγωνισμού εντός της ίδιας νησιωτικής περιφέρειας. Οι τοπικοί φορείς υπενθυμίζουν διαρκώς την ανάγκη επαναφοράς του μέτρου ως μόνιμου αναπτυξιακού εργαλείου.
Το «σοκ» των πυρκαγιών και η ευαλωτότητα των νησιωτικών οικονομιών
Το καλοκαίρι του 2023, η Ρόδος βίωσε μια από τις πιο εκτεταμένες κρίσεις της. Περισσότεροι από 19.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν προληπτικά, οι πτήσεις διαταράχθηκαν και μεγάλοι tour operators ανακοίνωσαν ακυρώσεις. Η πληγείσα περιοχή κάλυψε περί το 14,5% της επιφάνειας του νησιού, ενώ οι απώλειες εσόδων για τα ξενοδοχεία της Ρόδου αποτιμήθηκαν σε περίπου 73 εκατ. ευρώ. Τα δεδομένα αυτά κατέδειξαν, με τον πιο σκληρό τρόπο, ότι οι νησιωτικές οικονομίες είναι ευάλωτες σε φυσικούς κινδύνους και χρειάζονται μόνιμες πολιτικές θωράκισης – συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών.
Η φετινή εικόνα του τουρισμού και το «παράδοξο» των αριθμών
Παρά τις πληγές, το πρώτο επτάμηνο του 2025 οι διεθνείς αφίξεις στο αεροδρόμιο Ρόδου κινήθηκαν ανοδικά σε σχέση με το 2024 και το 2023. Η επίδοση αυτή δείχνει ανθεκτικότητα του brand, αλλά δεν αναιρεί την πίεση στο κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων και στο διαθέσιμο εισόδημα των κατοίκων. Με απλά λόγια: τα αεροπλάνα γεμίζουν, τα ισοζύγια όμως δοκιμάζονται από την έλλειψη του εργαλείου που εξομάλυνε τις νησιωτικές στρεβλώσεις.
Το Μεταφορικό Ισοδύναμο: αναγκαίο αλλά όχι επαρκές
Η πολιτεία έχει ενεργοποιήσει από το 2018 το Μεταφορικό Ισοδύναμο, ώστε το κόστος μεταφοράς επιβατών, εμπορευμάτων και καυσίμων στα νησιά να προσεγγίζει το αντίστοιχο της ηπειρωτικής χώρας. Το μέτρο εξελίσσεται και προσαρμόζεται, παραμένει όμως εργαλείο συμπληρωματικό. Δεν αντικαθιστά τη διαχρονική λειτουργία των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ ως οριζόντιου αντισταθμίσματος του «νησιωτικού κόστους».
Η πρωτοβουλία της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου και το μήνυμα προς τη ΔΕΘ
Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση Ξενοδόχων Ρόδου επανέρχεται με ανοικτή επιστολή-αίτημα προς τον πρωθυπουργό, ζητώντας την υλοποίηση της κυβερνητικής δέσμευσης για επαναφορά των μειωμένων συντελεστών από το 2025. Το αίτημα συνδέεται ρητά με την αναπτυξιακή διάσταση του μέτρου και με την ανάγκη αποκατάστασης της ισονομίας απέναντι στις ιδιαιτερότητες της νησιωτικότητας. Η συγκυρία είναι κρίσιμη, καθώς οι παραγωγικοί φορείς της Δωδεκανήσου ιεραρχούν το ζήτημα στις προτάσεις τους ενόψει των εξαγγελιών της ΔΕΘ.
Το πλαίσιο υπάρχει: συνταγματική επιταγή, ευρωπαϊκή δυνατότητα, κώδικας που ήδη ενσωματώνει ειδικές παρεκκλίσεις. Στο πολιτικό επίπεδο, η επαναφορά μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στη Δωδεκάνησο συνιστά όχι «προνόμιο», αλλά διορθωτική πολιτική υπέρ της κοινωνικής συνοχής και της ανταγωνιστικότητας. Από την πλευρά της αγοράς, ιδίως στους κλάδους με υψηλή ένταση εργασίας και εισαγόμενων εισροών όπως ο τουρισμός, το μέτρο λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής: ενισχύει την κατανάλωση, σταθεροποιεί τον τζίρο, συγκρατεί τιμές.
Ακολουθεί αυτούσια η ανοικτή επιστολή της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου προς τον πρωθυπουργό (22 Αυγούστου 2025)
«Προς:
Τον Αξιότιμο Πρωθυπουργό της Ελλάδας
Ρόδος 22 Αυγούστου 2025
Θέμα: Επαναφορά Μειωμένων Συντελεστών ΦΠΑ στα Δωδεκάνησα
Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ,
Η Ένωση Ξενοδόχων Ρόδου επανέρχεται με την παρούσα επιστολή στο πάγιο αίτημα για την επαναφορά των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά της Δωδεκανήσου. Η επιστολή αυτή αποτελεί συνέχεια του αναλυτικού υπομνήματος που σας καταθέσαμε στις 8 Απριλίου 2024, αλλά και των συνεχών παρεμβάσεων όλων των παραγωγικών και θεσμικών φορέων του τόπου μας, οι οποίες καταγράφονται συγκεντρωτικά στο παράρτημα που επισυνάπτεται.
Το αίτημά μας δεν αποτελεί πρόσκαιρη διεκδίκηση, αλλά σταθερή και διαχρονική ανάγκη που πηγάζει από τις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Δωδεκάνησος:
Παραμεθόρια θέση – εθνική και ευρωπαϊκή διάσταση: Τα Δωδεκάνησα αποτελούν ανατολικό σύνορο της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των νησιών είναι κρίσιμη για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της ασφάλειας των συνόρων.
Υψηλό κόστος μεταφοράς και διαβίωσης: “Ή γεωγραφική απομόνωση και η εξάρτηση από θαλάσσιες/εναέριες μεταφορές οδηγούν σε πολλαπλάσιο κόστος αγαθών, υπηρεσιών και μετακινήσεων σε σχέση με την ηπειρωτική χώρα. Αυτό πλήττει την ανταγωνιστικότητα των τοπικών επιχειρήσεων και επιβαρύνει δυσανάλογα τα νοικοκυριά.
Επιπτώσεις φυσικών καταστροφών: Οι πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές στη Ρόδο ανέδειξαν τη μεγάλη ευαλωτότητα των νησιών μας. Οι ζημιές στον τουρισμό, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στην αγροτική παραγωγή και στο φυσικό περιβάλλον θα χρειαστούν χρόνια για να αποκατασταθούν. Η πολιτεία οφείλει να θωρακίσει τις τοπικές οικονομίες με μόνιμα μέτρα στήριξης.
Νομική τεκμηρίωση:
Το άρθρο 101 του Συντάγματος ορίζει πως πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών.
Ο Κώδικας ΦΠΑ (ν. 2859/2000, άρθρο 21) προέβλεψε μειωμένους συντελεστές για νησιά, ενώ η ισχύουσα παράταση των μειωμένων συντελεστών σε συγκεκριμένα νησιά του Αιγαίου, που ενσωματώθηκε και στον νέο Κώδικα ΦΠΑ (ν. 5144/2024), αποδεικνύει τη δυνατότητα εφαρμογής της ρύθμισης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το ψήφισμά του της 4ης Φεβρουαρίου 2016 υποστήριξε τη διατήρηση ειδικών φορολογικών καθεστώτων για νησιωτικές περιοχές.
Η Οδηγία 2022/542 (άρθρο 1, παρ. 13) παρέχει ρητά τη δυνατότητα στην Ελλάδα να εφαρμόζει «στους νομούς Λέσβου, Χίου, Σάμου, Δωδεκανήσου και Κυκλάδων και στα νησιά της Θάσου, των Βόρειων Σποράδων, της Σαμοθράκης και της Σκύρου συντελεστές έως 30 % χαμηλότερους από τους αντίστοιχους συντελεστές που εφαρμόζονται στην ηπειρωτική Ελλάδα».
Αναπτυξιακή διάσταση: Η μείωση του ΦΠΑ δεν συνιστά δημοσιονομική επιβάρυνση, αλλά εργαλείο ανάπτυξης. Σύμφωνα με μελέτες του Οικονομικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου, το όποιο δημοσιονομικό κόστος αντισταθμίζεται από τα πολλαπλάσια αναπτυξιακά οφέλη, όπως η αύξηση της κατανάλωσης, του κύκλου εργασιών και της απασχόλησης.
Κύριε Πρωθυπουργέ,
Η επαναφορά των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα Δωδεκάνησα αποτελεί ζήτημα δικαιοσύνης, ισονομίας και στήριξης της νησιωτικότητας. Δεν ζητούμε προνόμια, αλλά την αποκατάσταση μιας ισορροπίας που επιτρέπει στις κοινωνίες μας να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν.
Εκ μέρους των ξενοδόχων της Ρόδου και συνολικά των παραγωγικών φορέων της Δωδεκανήσου, σας καλούμε να προχωρήσετε στην υλοποίηση της δέσμευσής σας για εφαρμογή του μέτρου από το έτος 2025.
Με εκτίμηση,
Ιωάννης Παπαβασιλείου
Πρόεδρος Ένωσης
Ξενοδόχων Ρόδου
Κωνσταντίνος Καλλιουδάκης
Γενικός Γραμματέας Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου».
