• Οι επιπτώσεις της αγγίζουν την υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον • Το νησί αλλάζει κλιματικά, και αυτό το αποτυπώνουν οι επιστημονικές μετρήσεις των τελευταίων δεκαετιών
Οι εικόνες τουριστών και κατοίκων να αναζητούν καταφύγιο σε κλιματιζόμενους χώρους έγιναν μέρος της καθημερινότητάς μας πλέον, ενώ το νησί λειτουργεί υπό συνθήκες θερμικής πίεσης με την κατάσταση να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη έως το τέλος της εβδομάδας με τον πρώτο καύσωνα να είναι σε εξέλιξη.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια η άνοδος της θερμοκρασίας στη Ρόδο δεν είναι περιστασιακή, αλλά συνεχής και μετρήσιμη. Οι επιπτώσεις της αγγίζουν την υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον.
Η εικόνα που διαμορφώνεται πλέον είναι ξεκάθαρη, το νησί αλλάζει κλιματικά, και αυτό το αποτυπώνουν οι επιστημονικές μετρήσεις των τελευταίων δεκαετιών.
Η Ρόδος είναι από τα νησιά που εδώ και δεκαετίες στηρίζουν την τοπική τους ανάπτυξη στον τουρισμό και στη σχέση τους με το περιβάλλον. Το κλίμα υπήρξε πάντα βασικό πλεονέκτημα. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, καταγράφεται σταθερή και μετρήσιμη αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία πλέον δεν περιορίζεται σε στατιστικά δεδομένα.
Οι επιπτώσεις γίνονται ορατές σε κρίσιμους τομείς της ζωής του νησιού και επηρεάζουν τη γεωργία, την υγεία, την ενέργεια και την καθημερινότητα.
Αύξηση θερμοκρασίας: Σταθερή και διαρκής
Η μέση θερμοκρασία στη Ρόδο αυξάνεται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, της πλατφόρμας Meteoblue και δημοσιευμένες αναλύσεις της επιστημονικής βάσης MDPI, η μεταβολή είναι συνεχής και εντονότερη από άλλες περιοχές του Νοτίου Αιγαίου.
Η πορεία ανά δεκαετία δείχνει ξεκάθαρα τη μεταβολή:
1990: 17,1°C
2000: 17,9°C
2010: 18,4°C
2020: 19,3°C
2023: 20,1°C
2025 (εκτίμηση): 20,4°C
Σε αυτό το διάστημα, η ελάχιστη μέση θερμοκρασία έχει ανέβει κατά περίπου 1,8 βαθμούς. Οι ημέρες με θερμοκρασία πάνω από τους 37 βαθμούς είναι πια πολλαπλάσιες σε σχέση με το παρελθόν, ενώ σε περιοχές όπως η πόλη της Ρόδου, η Ιαλυσός και το Φαληράκι, η θερμική επιβάρυνση ξεπερνά τους δύο βαθμούς.
Το καλοκαίρι του 2023 θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 44 βαθμούς και ο καύσωνας κράτησε 12 ημέρες, διάρκεια που παλαιότερα θεωρούνταν ακραία αλλά πλέον καταγράφεται συχνότερα.
Κλιματική μεταστροφή
Η δεκαετία 2000–2010 αποτέλεσε σημείο καμπής. Μετά από εκείνη την περίοδο παρατηρούνται σταθερές αλλαγές σε βασικά κλιματικά χαρακτηριστικά:
-Οι ψυχρές περίοδοι του χειμώνα διαρκούν λιγότερο
-Οι βροχοπτώσεις μειώνονται σε συχνότητα και ένταση
-Η θερμοκρασία ανεβαίνει, όχι μόνο το καλοκαίρι αλλά σε όλες τις εποχές
Αυτό δεν σημαίνει μόνο πιο ζεστά καλοκαίρια. Σημαίνει ήπιοι χειμώνες, λιγότερες μέρες με θερμοκρασίες κάτω από τους 10 βαθμούς και συχνότερα φαινόμενα ξηρασίας. Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, η Ρόδος έχει σήμερα 35% λιγότερες κρύες ημέρες σε σχέση με το 1990 και 12% χαμηλότερη σχετική υγρασία τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο Δείκτης Ξηρασίας SPI καταγράφει πιο συχνά περιόδους χωρίς ουσιαστική βροχόπτωση.
Η θερμοκρασία φέρνει αλυσιδωτές επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας εντοπίζονται σε:
Γεωργία: Η αυξημένη εξάτμιση και η μειωμένη υγρασία επηρεάζουν βασικές καλλιέργειες όπως η ελιά, το αμπέλι και τα εσπεριδοειδή. Οι αποδόσεις μειώνονται και το κόστος καλλιέργειας αυξάνεται.
Υγεία: Οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν περισσότερα περιστατικά θερμικής εξάντλησης, κυρίως σε ηλικιωμένους και τουρίστες. Το φαινόμενο της θερμής νύχτας, δηλαδή της απουσίας δροσιάς κατά τις βραδινές ώρες, επιβαρύνει επιπλέον τον οργανισμό.
Μνημεία: Τα ιστορικά κτήρια, κυρίως εκείνα με πέτρινη δομή, εμφανίζουν ρωγμές και φθορές λόγω της θερμικής διαστολής των υλικών. Αυτό μεταφράζεται σε αυξημένες ανάγκες συντήρησης.
Ενέργεια: Η αυξημένη χρήση ψύξης οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και φέρνει πίεση στα δίκτυα, ειδικά σε περιοχές με υψηλή τουριστική κίνηση.
Η Ρόδος συγκριτικά με άλλες περιοχές
Η άνοδος της θερμοκρασίας στη Ρόδο είναι μεγαλύτερη από άλλες πόλεις της χώρας:
Αθήνα: +1,2°C
Θεσσαλονίκη: +1,0°C
Κως: +1,3°C
Ρόδος: +1,5°C
Η διαφορά οφείλεται σε συγκεκριμένες συνθήκες. Το νησί έχει έντονη τουριστική δραστηριότητα, υψηλό βαθμό δόμησης σε ορισμένες περιοχές και περιορισμένη παρουσία πράσινου μέσα στον οικιστικό ιστό.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η αλλαγή
Οι ειδικοί προτείνουν συγκεκριμένες δράσεις για να περιοριστούν οι επιπτώσεις και να γίνει καλύτερη προσαρμογή:
• Δημιουργία πράσινων ζωνών και σκίασης σε πυκνοκατοικημένες περιοχές
• Ενίσχυση της δασικής αναγέννησης και προστασία των ημιορεινών περιοχών
• Τοποθέτηση δικτύων προειδοποίησης για περιόδους έντονης θερμοκρασίας
• Χρήση ψηφιακών εργαλείων για την παρακολούθηση και χαρτογράφηση των θερμικών νησίδων
Η αξιοποίηση της τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των ευάλωτων περιοχών και στη λήψη έγκαιρων μέτρων.
Ένα νησί σε φάση μετάβασης
Η Ρόδος βρίσκεται σε μια περίοδο που η σχέση της με το περιβάλλον αλλάζει. Οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, οι παλιές ισορροπίες δεν ισχύουν και το νησί καλείται να βρει νέες λύσεις. Δεν είναι η μόνη περιοχή που βιώνει αυτές τις αλλαγές. Είναι όμως μία από τις πρώτες που καταγράφει με ακρίβεια τις επιπτώσεις και διαθέτει τα δεδομένα για να σχεδιάσει πολιτικές. Το ζητούμενο είναι αν θα αξιοποιηθούν στον χρόνο που πρέπει.
Το ρεπορτάζ βασίστηκε σε δεδομένα της ΕΜΥ, της Meteoblue, επιστημονικές δημοσιεύσεις στο MDPI, καθώς και στις βάσεις δεδομένων της Eurostat και της Copernicus Climate Data Store.
