Μπορεί ένας κάτοικος της πόλης να φανταστεί τη ζωή του χωρίς περίπτερα; Η απάντηση μέχρι πρότινος ήταν όχι. Σήμερα όμως, κάθε μέρα ένα περίπτερο κλείνει οριστικά, και η παραδοσιακή λιανική αργοπεθαίνει μπροστά στα μάτια μας, θύμα μιας σιωπηλής επανάστασης που έχει ήδη αλλάξει ριζικά τον τρόπο που κάνουμε τις αγορές μας.
Το σύμπαν της μικρής λιανικής συρρικνώνεται
Τα νούμερα για τον μαρασμό της ελληνικής πατέντας που δόξασε την λιλιπούτεια επιχειρηματικότητα είναι αμείλικτα. Από τα 9.130 περίπτερα που λειτουργούσαν πανελλαδικά το 2011, έχουν απομείνει μόλις 4.200 το 2024. Δηλαδή, 4.930 περίπτερα – το 54% του συνόλου – έχουν κλείσει μέσα σε 14 χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έρευνας Census της NielsenIQ.
Μάλιστα σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Βάιος Δημοράγκας, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας μετρήσεων, από το βήμα του του φετινού συνεδρίου του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), η καθοδική πορεία συνεχίζεται χωρίς φρένο, με τον κλάδο να καταγράφει πτώση 3,6% μόνο το τελευταίο έτος.
Περίπου η ίδια εικόνα κυριαρχεί και στα λεγόμενα καταστήματα ευκολίας (convenience stores), δηλαδή τα ανεξάρτητα παραδοσιακά παντοπωλεία. Από τα 29.551 σημεία που υπήρχαν το 2011, έχουν απομείνει 21.536 το 2024. Μια μείωση 8.015 καταστημάτων, ή το 27% του συνόλου. Συγκρίνοντας το 2024 με το 2023, το ποσοστό μείωσης διαμορφώθηκε σε 1,9%.
Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση των καταστημάτων ευκολίας η μείωση των σημείων δεν σημαίνει καθολικά λουκέτο, καθώς αρκετά από το μοντέλο του traditional trade μεταπήδησαν στο organized trade, δηλαδή έγιναν franchise καταστήματα είτε μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ είτε αλυσίδων mini market.
Το άλλο πρόσωπο της αγοράς
Ενώ τα περίπτερα κλείνουν με ρυθμό ενός την ημέρα και τα ανεξάρτητα καταστήματα ευκολίας συρρικνώνονται, για τα οργανωμένα δίκτυα λιανικής είναι μια χρυσή εποχή, καθώς προσθέτουν νέα σημεία, επεκτείνονται σε νέες περιοχές και αυξάνουν την πελατεία τους.
Συγκεκριμένα, ο αριθμός των καταστημάτων σούπερ μάρκετ (organized trade) αυξήθηκε από 4.750 το 2011 σε 5.151 το 2024 – άνοδος 8,4%.
Σε επίπεδο πωλήσεων, σύμφωνα με τον κύριο Δημοράγκα η μετατόπιση είναι συστηματική: “Το οργανωμένο λιανεμπόριο απορροφά την κατανάλωση από το παραδοσιακό εμπόριο. Οι καταναλωτές διοχετεύουν τις αγορές τους προς τα σούπερ μάρκετ, με τα πολύ μικρά καταστήματα, κάτω από 100 τετραγωνικά, να παρουσιάζουν πτώση πωλήσεων 2,7% YTD ενώ το οργανωμένο λιανεμπόριο παρουσίασε ανάπτυξη 7,2% σε αξία.”
Τη μετατόπιση της κατανάλωσης προς το οργανωμένο λιανεμπόριο σχολίασε και ο Παναγιώτης Μπορέτος, διευθύνων σύμβουλος της Circana. Το σύμπαν των μικρών καταστημάτων έχει συρρικνωθεί κατά 8% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με τον κύριο Μπορέτο, ένα ποσοστό που αποκαλύπτει την τεράστια πίεση που δέχονται τα παραδοσιακά σημεία λιανικής.
Γιατί πεθαίνει η παραδοσιακή λιανική
Το περίπτερο ως αστική κυτταρική δομή συνοχής και οικειότητας δεν έχει πλέον τη δυναμική του παρελθόντος. Το “Τηλέφωνον διά το κοινόν” έχει αντικατασταθεί από το κινητό, τα τσιγάρα έχουν συρρικνωθεί δραματικά, ο Τύπος είναι άγνωστη λέξη για τις νεότερες γενιές, ενώ τα σνακ και τα αναψυκτικά έρχονται πλέον μέσω app, όπου κι αν είσαι, όποια ώρα θέλεις.
Οι λόγοι της κατάρρευσης είναι πολλοί. Πρώτον, η απελευθέρωση των αδειών το 2012, όταν η ευθύνη πέρασε από το υπουργείο Άμυνας στους δήμους, άλλαξε τα δεδομένα του κλάδου. Δεύτερον, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι εφαρμογές γρήγορης παράδοσης εξοντώνουν την “ευκολία” που πουλούσε το γειτονικό περίπτερο. Τρίτον, οι πρόσφατες εξαγορές μικρότερων αλυσίδων από μεγαλύτερες, με έμφαση στα καταστήματα γειτονιάς, οδηγούν σε εκσυγχρονισμό και απορρόφηση πελατείας από το παραδοσιακό εμπόριο. Οι superettes – τα μικρά σούπερ μάρκετ γειτονιάς – αποτελούν πλέον το κύριο όπλο των μεγάλων αλυσίδων για να κερδίσουν την πίτα της μικρής λιανικής.
Και η πίτα αυτή είναι μεγάλη. Τα περίπτερα, τα καταστήματα ψιλικών, τα παντοπωλεία και τα μίνι μάρκετ αθροίζουν αξία άνω των 5,15 δισ. ευρώ, σύμφωνα με μελέτη της ICAP CRIF. Ένα ποσό που προκαλεί το ενδιαφέρον των οργανωμένων αλυσίδων, οι οποίες επεκτείνονται επιθετικά στο κανάλι της γειτονιάς.
Ειδικά η “επίθεση” των μεγάλων αλυσίδων στον τζίρο της γειτονιάς είναι η βασική αιτία που ο αριθμός των παραδοσιακών παντοπωλείων μειώνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Το πιο σημαντικό όμως είναι η αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου. Οι Έλληνες, πιεσμένοι οικονομικά, προτιμούν να κάνουν οργανωμένες αγορές σε σημεία που προσφέρουν μεγαλύτερη ποικιλία και χαμηλότερες τιμές. Το φαινόμενο του “τελευταίου Σαββατοκύριακου του μήνα” – όπου οι αγορές συγκεντρώνονται μετά την πληρωμή των μισθών – επιβεβαιώνει αυτή την τάση, με τις πωλήσεις των σούπερ μάρκετ να είναι 20% υψηλότερες την τέταρτη εβδομάδα του μήνα.
Το φαινόμενο, που είχε σταματήσει να είναι τόσο έντονο τα προηγούμενα χρόνια, φαίνεται ότι επανέρχεται στο προσκήνιο. Ένα στοιχείο που αποκαλύπτει τη σκληρή πραγματικότητα πολλών νοικοκυριών και εξηγεί γιατί τα μικρά σημεία – που παραδοσιακά εξυπηρετούσαν τις μικρές αυθόρμητες αγορές – χάνουν συνεχώς έδαφος.
Η συνολική αγορά λιανικού εμπορίου σημείωσε ανάπτυξη 4,3% YTD σύμφωνα με τη NielsenIQ. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη προέρχεται αποκλειστικά από το οργανωμένο κανάλι που καταγράφει +7,2%, ενώ η παραδοσιακή λιανική υποχωρεί με -2,7%. Εντός της παραδοσιακής λιανικής, τα convenience stores σημειώνουν πτώση -1,1%, αλλά τα περίπτερα καταγράφουν δραματική υποχώρηση -6%, επιβεβαιώνοντας την επιταχυνόμενη κατάρρευσή τους.
Το τέλος μιας εποχής
Τα περίπτερα εφευρέθηκαν ως μέτρο πρόνοιας για τους τραυματίες των πολέμων από το 1897 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή. Λειτούργησαν ως φοροεισπρακτικός μηχανισμός για τον έλεγχο του καπνικού εμπορίου, ως η βασική πηγή πληροφόρησης των πολιτών επί δεκαετίες, με τα αναρτημένα πρωτοσέλιδα να αποτελούν το μοναδικό news feed της ελληνικής κοινωνίας.
Σήμερα, τα περίπτερα περιλαμβάνονται στους τουριστικούς οδηγούς ως υλικά τεκμήρια ενός αλλοτινού τρόπου προσέγγισης της αστικής ζωής, ένα είδος αστικής αρχαιολογίας που μαρτυρεί μια εποχή που δεν υπάρχει πια.
Από την άλλη, πολλά από τα εναπομείναντα περίπτερα για να επιβιώσουν έχουν επιλέξει τη μετάλλαξη. Μεγεθύνονται, καταλαμβάνουν περισσότερο κοινόχρηστο χώρο (μέχρι και 6 τ.μ., δηλαδή 13 φορές μεγαλύτερο από τα αρχικά κιόσκια), και μετατρέπονται σε… πολυκαταστήματα φορτωμένα με παιχνιδοσακούλες, είδη μόδας, ομορφιάς και δώρων, πρόχειρο φαγητό, αλκοολούχα ποτά, αναμνηστικά κ.ά.
Πάντως παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι ο αριθμός των περιπτέρων θα σταθεροποιηθεί κάπου στα 2.200-2.500, με τους “survivors” να είναι όσα βρίσκονται σε στρατηγικά σημεία με διέλευση πολλών ατόμων, τουριστικές περιοχές, σταθμούς μετρό, έξω από νοσοκομεία κ.λπ.
Πηγή: capital.gr
